Ict-leverancier IBM, het Nederlands instituut voor radio-astronomie Astron en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) gaan een nieuwe samenwerking aan. Gezamenlijk gaan zij op zoek naar antwoorden op een aantal belangrijke maatschappelijke vraagstukken waar ons land in deze tijd mee geconfronteerd wordt. Het gaat dan onder andere om energie, gezondheidszorg en watermanagement.
IBM-wetenschappers beschrijven big data in de vier dimensies volume, variatie, snelheid en betrouwbaarheid. In 2020 zijn deze vier dimensies samen goed voor veertig zettabytes (ofwel 40.000.000.000.000 gigabytes) aan data. Als organisaties in staat zijn om deze gegevens snel en efficiënt te analyseren, kunnen ze een aantal van de meest dringende maatschappelijke en commerciële uitdagingen het hoofd bieden. Een exascale-computer heeft net zoveel rekenkracht als een paar miljoen van de snelste supercomputers die er op dit moment zijn en dat is essentieel voor het verwerken van enorme hoeveelheden data.
Sterke impuls voor economie
IBM, Astron en de RUG zijn zich bewust van de kansen die er liggen in big data en vestigen het European Research Center for Exascale Technology (Ercet) in het noorden. De Commissaris van de Koning voor de provincie Groningen, Max van den Berg, was aanwezig toen de samenwerkingsovereenkomst werd ondertekend. Hij zei hierover: ‘Met de ondertekening van de Ercet-overeenkomst wordt formeel de basis gelegd om de Noord-Nederlandse economie een sterke impuls te geven op het gebied van big data.’
‘Met Ercet neemt Noord-Nederland nationaal en internationaal een voortrekkersrol’, zegt Marco de Vos, algemeen directeur van Astron. ‘De regio mag zich dan ook met recht Data Industry Valley noemen. Wij zien dit als een verlengstuk van onze eigen samenwerking met IBM in termen van het gebruik van de technologie en, net zo belangrijk, ook hoe kennis wordt ontwikkeld en gedeeld.’
Voorbeelden
Het succes van de bestaande projecten Dome (een samenwerking tussen IBM en Astron op het snijvlak van astronomie en big data) en Target (van de RUG, Astron, UMCG, IBM en nog enkele partners) vormt hiervoor basis. Wetenschappers van de RUG, IBM en Astron nemen nu met Ercet een aantal big data-projecten ter hand die de komende decennia impact zullen hebben op het leven van mensen in Nederland en over de hele wereld. Een paar voorbeelden:
• Energie
Het gebruik van duurzame energie wordt in Nederland aangemoedigd. Tegelijkertijd ontwikkelt ons land zich tot een energie-hotspot, waar reserves worden opgeslagen om pieken in het verbruik aan te kunnen. Op basis van hun ervaringen in Denemarken en Zwitserland, zullen IBM-wetenschappers geavanceerde analyses inzetten om een nieuwe balans te vinden tussen het Nederlandse energienet en duurzame bronnen. Aan de andere kant van het spectrum zullen professoren en studenten aan de RUG onderzoek doen naar nieuwe materialen en via simulaties nieuwe methoden ontwikkelen om energie efficiënter op te slaan. Ook zullen zij nieuwe nanotechnologie ontwikkelen voor snelle en energiezuinige supercomputers.
• Gezondheidszorg
Grote medische databanken als de Groningse multidimensionale bevolkingsstudie LifeLines, waarmee de gezondheid van 165.000 Nederlanders dertig jaar lang wordt gevolgd, maken medisch onderzoek mogelijk. Met het groeien van de hoeveelheid gegevens zal er ook een toenemende vraag ontstaan naar manieren om dit soort data veilig op te slaan en te delen met andere ziekenhuizen. Op dit gebied zullen Ercet-wetenschappers samenwerken met de acht Nederlandse universitair medische centra om een cloud te bouwen voor het snel, gemakkelijk maar wel heel veilig delen van medische dossiers, met een verhoogde mate van privacybescherming. De vijftien jaar ervaring die IBM heeft met anonieme certificaatsystemen vormt daarbij de basis.
• Waterbeheer
55 procent van de Nederlandse bevolking woont in gebieden waar grootschalige overstromingen een risico vormen. Het is de bedoeling dat onderzoekers van Ercet cognitieve algoritmen ontwikkelen voor het simuleren van neerslag en de invloed daarvan op dijken en de kustlijn, om zo grote overstromingen te voorspellen en voorkomen.
Verbreden project Dome
‘Ik ben blij met de publiek-private overeenkomst die IBM, Astron en de RUG hebben getekend’, zegt de Drentse gedeputeerde Ard van der Tuuk. ‘Ik zie Ercet als iets dat in het verlengde ligt van het project Dome, dat in Drenthe al een plek heeft. Dit is een kans om het project te verbreden en kennisvalorisatie en werkgelegenheid op langere termijn te waarborgen.’
‘Internationaal toponderzoek naar systemen, materialen en methodieken om grote hoeveelheden data sneller, energiezuiniger en vooral intelligenter te kunnen bewerken, wordt in Ercet gekoppeld aan de noordelijke innovatieagenda’, zegt Jan de Jeu, vicevoorzitter van de RUG. ‘Door deze koppeling wordt de innovatiekracht van de data-industrie in Noord-Nederland de komende jaren verder versterkt.’
Lerende machines en cognitieve algoritmes
‘Het interessante van big data is dat je de oplossingen die je creëert voor een bepaalde branche ook elders kunt inzetten’, zegt projectleider Ton Engbersen van IBM Research. ‘De lerende machines en cognitieve algoritmes die we ontwikkelen voor het analyseren van radiogolven van vlak na de oerknal, zijn bijvoorbeeld net zo belangrijk voor het voorspellen van overstromingen of de vraag naar energie.’
De komende maanden zullen verschillende bedrijven en onderzoeksinstituten rond de as Groningen-Assen toetreden tot Ercet. Daarmee profiteren zij van een uniek platform voor kennisdeling. De as Groningen-Assen was een logische keus, omdat daar al een sterke basis ligt van onderzoeksinstituten en it-bedrijven. Naar verwachting maakt Ercet niet alleen hoogstaand wetenschappelijk onderzoek mogelijk, maar zal er ook een sterke industriële onderzoeksstroom ontstaan waarmee nieuwe inzichten en technologieën versneld kunnen worden toegepast in nieuwe producten en processen.
De Ercet samenwerkingsovereenkomst is op 26 juni 2014 ondertekend door Marco de Vos, managing director van Astron, Harry van Dorenmalen, chairman IBM Europe en algemeen directeur IBM Nederland en Sibrand Poppema, voorzitter college van bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen.
