De Algemene Rekenkamer kan zich niet vinden in de eerdere opmerkingen van hoogleraar Hans Mulder dat de Nederlandse overheid elk jaar miljarden kwijt is aan mislukte ict-projecten. Ook branchevereniging Nederland ICT vraagt zich af waarop Mulder zijn berekeningen baseert. De professor deed zijn uitspraken tijdens het eerste openbare verhoor van de tijdelijke ICT-Commissie van de Tweede Kamer op 25 april jongstleden. Die commissie doet onderzoek naar ict-projecten binnen de overheid. Maandag aanstaande staat de tweede hoorzitting op het programma.
Hans Mulder, hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen en directeur van de Europese tak van de Standish Group, baseerde zijn schattingen op eerder onderzoek van de Rekenkamer. Dat orgaan stelt nu dat hij dat onjuist heeft gedaan. De professor deed zijn uitspraken tijdens het eerste openbare verhoor van de tijdelijke ICT-Commissie van de Tweede Kamer op 25 april jongstleden. Die commissie doet onderzoek naar ict-projecten binnen de overheid.
Mulder verwees tijdens zijn verhoor naar een onderzoek van de Algemene Rekenkamer uit 2007 waarin zou staan dat de overheid jaarlijks zes miljard euro verspilt aan ict-projecten. Tevens heeft hij voor de tijdelijke onderzoekscommissie gesteld dat de Algemene Rekenkamer in recenter onderzoek bedragen van vier tot vijf miljard heeft vermeld. De Rekenkamer stelt in een reactie dat die schattingen niet het resultaat zijn van zijn onderzoeken. ‘Evenmin kan op basis van onze onderzoeken over ict-projecten sinds 2007 de conclusie getrokken worden dat er nu sprake zou zijn van een daling van de uitgaven bij de overheid aan niet (volledig) succesvolle ict-projecten’, aldus de Algemene Rekenkamer.
Beperkt overzicht
In het onderzoeksrapport ‘Lessen uit ICT-projecten bij de overheid’ van eind 2007, wordt wel gesproken over miljarden, maar de Rekenkamer haalde deze bedragen uit mediaberichten en schattingen en vermeldde erbij dat het de juistheid ervan niet heeft kunnen vaststellen, eerder het tegendeel. In latere rapporten constateerde de instantie opnieuw dat de administratie van de rijksoverheid zodanig is ingericht dat hieruit geen overzicht van alle ict-uitgaven is af te leiden.
Dat geldt evenzeer voor het overzicht dat het kabinet inmiddels van grote en risicovolle ict-projecten in de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk naar de Tweede Kamer stuurt. Dit overzicht omvat niet alle kostensoorten en geeft daarom een beperkt inzicht. Daarmee blijven de totale kosten van deze ict-projecten en specificatie daarvan onvolledig, stelt de Algemene Rekenkamer. Het onderzoeksorgaan van het Rijk deed eerder al de aanbeveling om een keuze te maken voor de kostensoorten (materiaal, extern en intern personeel, hardware, software en dergelijke) zodat ramingen van uitgaven en realisaties met elkaar vergeleken kunnen worden.
Lagere faalkosten
Ook branchevereniging Nederland ICT stelt vraagtekens bij de uitspraken van hoogleraar Mulder. Dirk van Roode, manager public affairs, schrijft in een column op de website van de vereniging dat de faalkosten geen vijf miljard euro, maar hoogstens tweehonderd miljoen euro lijken te bedragen.
Al wil hij daarbij niet de indruk wekken dat het daarmee meevalt. ‘Elke euro belastinggeld die niet effectief besteed wordt is er één teveel. Wat dat betreft leidt het parlementaire onderzoek hopelijk tot een versnelling naar meer volledig geslaagde ict-projecten. In 2007 leidden de berichten over 4 á 5 miljard euro verspilling tot de rapporten van de Rekenkamer, waarin een groot aantal aanbevelingen stonden voor betere ict- projecten bij de overheid. In 2013 werd geconstateerd dat deze aanbevelingen veelal zijn opgevolgd en dus tot een professionalisering binnen de overheid hebben geleid. Ongeacht hoe onjuist de bedragen ook zijn, wellicht kunnen de mysterieuze miljarden deze keer zorgen voor een nog verdere verbetering van ict binnen de overheid’, schrijft Van Roode.
Criticasters
Hoogleraar Mulder is niet de eerste die roept dat het Rijk jaarlijks miljarden euro verspilt aan ict. Ook collega-professoren als Chris Verhoef en Jan Friso Groote riepen dit. Ook René Veldwijk van ict-dienstverlener Ockham en bekend criticaster van de overheids-ict, stelde een paar jaar geleden dat de Nederlandse overheid jaarlijks vijf miljard euro kwijt is aan het mislukken van ict-projecten. Een harde onderbouwing van dit bedrag heeft hij niet, ‘maar dit is de consensus en het wordt niet ontkend’. Reden dat er volgens hem niks aan de verspilling wordt gedaan, is dat niemand er pijn van zou hebben. Veldwijk is een van de deskundigen die aanstaande maandag optreedt tijdens het tweede openbare verhoor van de tijdelijke ICT-Commissie van de Tweede Kamer.
Rijks-cio
De eind vorig jaar afgezwaaide Rijks-cio Maarten Hillenaar zei in een interview met Computable zich regelmatig te storen aan de in zijn ogen soms tendentieuze berichtgeving over ict bij de rijksoverheid. ‘Dan hoor ik weer geluiden over drie miljard euro die er aan wordt verspild. Maar het rijksbudget is door de Algemene Rekenkamer geschat op 2,1 miljard; we zouden dus meer verspillen dan we uitgeven. Ik had graag die negenhonderd miljoen euro erbij gehad, maar die zijn er niet. Men praat elkaar na zonder de feiten te checken. Dat geldt ook voor ‘al’ die projecten die zogenaamd mislopen. Maar welke projecten zijn dat en waar gaat het dan mis? Het ligt genuanceerder: niet alles gaat goed, maar wel steeds meer. Ik denk altijd maar: ‘zolang we niet in de krant staan, doen we het kennelijk goed’.’
Wat mij dan weer opvalt, is dat iedereen alleen maar over Mulder heenbuitelt, omdat het bedrag wat hij noemt niet juist is. Hij zei in zijn verhoor iets belangrijkers, maar dat wil blijkbaar niemand horen.
Volgens Mulder was een belangrijke oorzaak voor mislukte projecten namelijk gelegen in gebrek aan kennis bij de opdrachtgevers. De oplossing die hij daarvoor aandroeg was simpel, maar niet doeltreffend: neem meer kundige ICT’ers in dienst bij de overheid, dan kunnen die de IT bedrijven beter controleren. Blijkbaar was duidelijk dat de IT bedrijven doelbewust verzaken en dat je dat kunt voorkomen door betere controle.
Wat Mulder vergeet (en misschien ook niet weet) is dat een geslaagd project begint met een goede opdracht. En daarmee bedoel ik een opdracht die duidelijk maakt WAT je wilt hebben en het HOE aan de leverancier over laat.
En daar schort het maar al te vaak aan: opdrachten waarmee je als IT bedrijf alle kanten op kunt. Opdrachten die vervolgens gewonnen worden via aanbesteding door partijen die die opdracht niet begrepen. Of in elk geval anders (lees kleiner) dan bedoeld. Opdrachten die dus niet leiden tot het verwachte resultaat en die dus uitgebreid/overgedaan moeten worden. Vaak meerdere malen.
Dát is waar die overschrijdingen vandaan komen.
Je zou dus zeggen: investeer in goed opdrachtgeverschap. Daar is kennis genoeg over in de markt. Waar wachten we op?
Als er gewoon Rapportages met verantwoording van de overheid naar de tweede kamer gaan, is professor Puntmuts helemaal niet nodig
Eens met InformatieIsMeerDanIT. Ik werk aan de kant van een zogenaamde top-5 ict-leverancier (ik ga hier goede noch slechte reclame maken op dit blog) en verbaas me iedere keer weer over de kwalificatietrajecten die alsmaar zwaarder worden en eigenlijk steeds tot hetzelfde resultaat leiden …. top-5. En die kwalificatietrajecten worden aan de opdrachtgeverskant (de Overheid) vaak begeleid door …. top-5.
Zo pervers is het. Intussen heeft de top-5 zich zo vaak gekwalificeerd dat de kwalificatie omgedraaid zou moeten worden, dat de Overheid zich zou moeten kwalificeren 😉
Probeert iemand zijn straatje schoon te vegen?
Hoeveel er jaarlijks over de balk gegooid wordt door de overheid ten gevolge van niet gelukte IT projecten is niet relevant. Wat wel relevant is dat zo ongeveer de hele IT sector weet dat dit gebeurt op grote schaal.
Het is maar een kwestie van boekhouden, hoe je de kosten berekend. Ieder accountant zal dit beamen.
Feit blijft dat de manier waarop de overheid IT projecten uitbesteed en gespecificeerd niet deugd.
Het beginsel Eurpesche aanbesteding is waarschijnlijk de grootste boosdoener, alleen controleren op kosten en niet op ervaring en kwaliteit is nu net niet de manier om binnen budget en tijd te leveren.
In de 80ér jaren van de vorige eeuw heeft men hier al boekenplanken over vol geschreven, nadat IBM een computer had gebouwd, waarvoor met geen mogelijkheid een betrouwbaar operating systeem gemaakt kon krijgen.
Nu zijn dit vrij dikke pillen, waar je de nodige kennis van IT , bedrijfskunde, sociologie en nog meer van dit soort zaken moet hebben om de boodschap te kunnen doorgronden, maar dit is waarschijnlijk te veel gevraagd voor de huidige overheid.
Onderstaande reactie is eerder ook al op Blogit geplaatst als reactie op een soortgelijk artikel:
Ajax werd dit jaar landskampioen in de voetbalcompetitie van de Nederlandse eredivisie. Van de 34 wedstrijden hebben ze er ‘slechts’ 20 gewonnen (dit is 59%). 41% van de wedstijden werd dus niet gewonnen. Ado Den Haag staat op een 9e plek in de middenmoot. Ado won 31% van de 34 wedstrijden (12 wedstrijden dus). Hebben Ajax en Ado nu goed of slecht gepresteerd?
Ik ben voor gedegen onderzoek naar het falen van IT-projecten, daar kunnen we van leren. Maar ik mis nuancering in de discussie en ik mis vooral referentiegegevens. Hoe kun je bepalen of de overheid goed of slecht presteert als je de prestatie nergens mee vergelijkt? In een eerder artikel (zie link ook op Blogit) is een vergelijking gemaakt tussen prestaties in het bedrijfsleven en bij de overheid. Die verschillen lijken niet zo groot. http://www.blogit.nl/stop-de-heksenjacht-op-it-projecten-bij-de-overheid
In dit artikel wordt ook gerefereerd naar een wereldwijd onderzoek op het gebied van IT-ontwikkelingen. Nederland staat hier in de top van de ranglijst op de 6e plaats.
Doet de Nederlandse overheid het nu goed of slecht op het gebied van IT-projecten?
Ik ben het eens met de pessimisten en denk dat de negatieve balans wel eens veel hoger zou kunnen zijn. Let wel, de Rijks- en andere overheden kunnen niet eens goed aangeven wat ze aan ICT uitgeven, laat staan wat er goed of fout gaat. Je ziet regelmatig dat er zwaar wordt uitgegeven maar niet onder het kopje (en dus controle) van ICT. Een heel groot deel van de projecten van 100K tot 10 Mil Euro gaan heel erg mis en die komen in de schattingen niet eens voor. Een bedrag van 200 miljoen die in het artikel genoemd wordt is natuurlijk belachelijk als je alleen maar kijkt naar de Defensie (SPEER) en IND (indigo) projectjes.
Volgens mij 1 van de grote oorzaken van een falende en dure ict bij de overheid: Outsourcen!
De eigen ICT mensen weten totaal niet meer wat er binnen hun infrastructuur gebeurt. De commerciële ict-toko’s lopen te graven en leveren vaak onnodig complexe systemen op zonder ook maar iets te documenteren en/of over te dragen. Vervolgens verliest het bedrijf haar contract en komt er weer een andere beheerpartij en begint het hele circus weer opnieuw.
Een extra zorgelijk fenomeen is dan ook de gedachte van politieke managers om ict-organisaties bij de overheid (zoals bij defensie) om te toveren naar alleen regie-organisatie’s en de uitvoering over te laten aan derde partijen (outsourcing), de chaos zal hierdoor alleen maar toenemen en uiteindelijk op een nog veel groter financieel drama uitlopen.
De oplossing: handhaven, vergroten en bundelen van ict-kennis binnen de overheid, alleen kleine overzichtelijke projecten via derde partijen, wegsnijden van onnodige en onkundige overhead (bedrijfskundigen, e.d.) en direct stoppen met de vorming van regie-organisatie’s.
Ed komt echt over als een kundig, onafhankelijk persoon zonder vooroordelen:
– eigen ict mensen
– commerciele ict toko’s
– politieke managers
– onkundige overhead (bedrijfskundigen ed)
nee, dit biedt veel vertrouwen om de faalkosten omlaag te krijgen….
kortom: dit soort reacties bewijzen dat het opdrachtgeverschap aan klantkant geprofessionaliseerd dient te worden. ICT als middel en niet als doel. en ICT specialisten (ala ED?) dienen de stap te maken naar dit nieuwe opdrachtgeverschap. de tijd van het blind kunnen krassen is voorbij. anders kunnen ze beter opkrassen.
Een harde onderbouwing van dit bedrag heeft hoogleraar Mulder niet. Hoezo noem je jezelf een wetenschapper als je uitgaat de redenering ‘maar dit is de consensus en het wordt niet ontkend’”. Dat lijkt op de 19e eeuwse pseudowetenschap. Toen noemde men allerlei uitgangspunten zonder onderbouwing gewoon “natuurlijk”. Na Stapel heet het gewoon wetenschapsfraude.
Het gaat natuurlijk om heel veel geld. Het genoemde bedrag van jaarlijks 200 miljoen lijkt me veel te laag, en zes miljard euro nu zeer onwaarschijnlijk, maar we weten het ook niet.
Kleinere projecten zijn naar mijn ervaring minder belangrijk in de schatting. Want bij kleinere projecten gaat er minder mis (ze zijn meestal minder complex, er is minder politieke sturing, ze hebben kortere doorlooptijd, er is geen politieke dus onrealistische inschatting van de kosten en van de baten, meer directe betrokkenheid,et cetera).
Dus hr. Mulder, laat goed begeleide studenten de grote ICT-projecten natrekken en aan de hand daarvan een schatting maken waarbij je de onzekerheden aangeeft. Dat is pas een echt wetenschap.
Maar veel belangrijker is waar de winst zit. Bij de overheid is een verbetering van het opdrachtgeverschap en van het programmamanagement heel belangrijk, naast het opknippen van megaprojecten. Het hoeft niet allemaal iteratief (agile) te zijn, maar wel behapbaar.
Het pregnante van overheidsonderzoeken is de ‘Kern’ van die onderzoeken en onder welke voorwaarden dergelijke onderzoeken worden opgesteld en uitgevoerd.
Sec
Als je namelijk heel eenvoudig stelt,”Onderzoek het succesratio van overheids ICT projecten aan de hand van 1. Voornemen, Plan, Opzet, Uitvoering en afsluiting en onderzoek of dit op tijd binnen budget is opgeleverd krijg je een totaal ander beeld dan wanneer je gaat ‘polderen’ of doelstellingen al of niet werden gehaald.
Je kunt elkp overheidsproject wat hopeloos gefaald heeft als succes presenteren en projecteren.
Onbenul
Heel vaak is zo dat men de verdediging in schiet zonder klaarblijkelijk te beseffen dat men het over miljarden aan gemeenschapsgeld heeft en niet bij machte blijkt zelf eens goed in de spiegel te kijken.
Gevolgen van incompetentie en impotentie
Al in 1999/2000 heb ik verschillende stukken en white papers geschreven en gewaarschuwd wat de voorspelbare gevolgen zijn van incompetentie en impotentie bij de overheid. Als je namelijk geen materie kennis bezit ga je namelijk heel impotent sec naar regels en procedures staren met alle gevolgen van dien.
Ingraven en cover your ass
Ik heb ambtenaren gezien die vanwege positie graag vinger in de pap willen blijven houden, zichzelf ingraven volgens de cover your ass methode en zelfs stelde…. “Als u denkt dat dat op die manier moet…”, stellende dat de verantwoordelijkheid exclusief werd gedumpt bij.
Reactie van rijks CIO en Rekenkamer tenenkrommend impotent
Alleen al de reactie van beide is volkomen in lijn met de fail van de overheid over te kunnen gaan tot onafhankelijk zelfonderzoek en reflectie. De wereld die kijkt heeft het fout want de overheid maakt nu eenmaal ‘vrijwel’ geen fouten laat staan dat je zou toegeven dat een totaal voorspelbare materie als I(C)T, projectmatig succesvol zijn.
Alleen al het millenium verhaal, EPD en C2000 fail is goed voor een fail van meer dan 10 miljard.
Als dit gegeven niet genoeg is voor de overheid en haar leden de ogen werkelijk eens te openen, dan is het tijd voor al die leden eens wat anders te gaan doen. Dat moge duidelijk zijn.