De vraag is in deze column wel vaker aan de orde geweest: moet je het toepassen van digitale en technologische ontwikkelingen bij de overheid centraal regelen? Dus één ict-centrum voor de overheid of de automatisering en digitalisering gewoon het domein laten van de lokale autonomie? Een keuze hierin gaat vooral een meerwaarde opleveren bij de lokale en regionale overheden, dus provincies, waterschappen en gemeenten.
Wat mij betreft zijn we uitgediscussieerd. Feitelijk hebben de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart hier een klip-en-klaar-antwoord op gegeven. In geen enkel verkiezingsprogramma van een lokale politieke partij was iets over (elektronische) communicatie en dienstverlening terug te vinden. Ook in de drie online stemhulpen ging geen enkele vraag hierover. En in de programma’s van de nieuw te vormen colleges gaan we vervolgens echt niets lezen over prioriteiten bij lokale automatisering en digitalisering om de inwoners efficiënter te helpen.
Ik zou het dan ook niet gek vinden wanneer de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Ronald Plasterk, per decreet afkondigt dat alle ict voor gemeenten met ingang van 1 januari 2015 centraal wordt geregeld. Ik voorzie anders dat Plasterk zijn ambities om in 2017 alles digitaal te kunnen afhandelen, niet gaat halen. Met name kleinere gemeenten hebben grote moeite om het tempo van de ontwikkelingen bij te benen omdat ze gewoonweg de mensen en de kennis er niet voor hebben.
Weliswaar had de minister zelf de oplossing al bedacht, namelijk de vorming van super-provincies en gemeenten door fusies. Dan heb je het capaciteitsprobleem direct opgelost. Dat traject gaat waarschijnlijk niet door of zal stevig worden vertraagd en is zeker niet vòòr 2017 gerealiseerd.
Als midden jaren ’90 de Belastingdienst decentraal georganiseerd was geweest, zoals dat in de jaren ’70 het geval was en hoe gemeenten nu functioneren, dan hadden we nog steeds niet digitaal aangifte kunnen doen.
De landelijke centrale regie op de automatisering bij de Belastingdienst zou het voorbeeld voor gemeenten, waterschappen en provincies moeten zijn. De lokale overheden vallen onder BZK, en de Belastingdienst onder het departement van Financiën. Wellicht moet Ronald Plasterk eens met collega Jeroen Dijsselbloem gaan praten.
Eerst eens beginnen met elke vorm van autonomie weg te nemen bij gemeenten, Den Haag is de baas NIET de gemeenten, wij hebben nu al jaren last van gemeenten die zich gedragen als de “sheriff of Nothingham Forest” systeem!
Aan de voorkant alles landelijk bepalen en de gemeenten voeren gewoon uit.
Robert van Vliet, dit is één van je betere columns. Het is actueel. Helaas had je dezelfe column 10 jaar geleden ook kunnen schrijven. Vroeger snapte de politiek het niet, nu wil de politiek het niet snappen.
@Henk vd Tweel, het wiel centraal uitvinden kan, want dezelfde wettelijke taken zou je met dezelfde systemen moeten kunnen uitvoeren. Had Amsterdam maar het belastingsysteem van een andere stad gebruikt, dan had dat wellicht een paar beduidende nullen gescheeld.
Het wiel uitvinden kan beter via de verenigingen van respectievelijk gemeenten (VNG) en provincies (IPO). Nog een stel megaprojecten voor het rijk betekent al gauw nog meer grootschalige mislukkingen.
@ Atilla Vigh, één datacenter is op zich helpt niet. Rommel blijft nog steeds rommel. En die verdeelsleutel is er al. De shared service centra van gemeenten komen en gaan al decennia. De reden hiervan is dat de gemeenten na een tijdje weer verschillende ontwikkelsnelheden hebben en verschillende keuzes in ontwikkeling maken. Dat moet dus eerst opgelost worden.
@Keesje, leuk; de autonomie weghalen bij de gemeenten. Dat betekent daar ook de verantwoordelijkheden weghalen. Dan kunnen de gemeenten nog meer naar Den Haag wijzen, zoals Den Haag steeds naar de EU wijst. Eh, dat probleempje met de Fyra-treinen, kwam dat ook niet door de Europese aanbesteding? Nou ja, niet echt. Men kan voor de economisch meest gunstige aanbieding (prijs én kwaliteit) kiezen i.p.v. de laagste prijs.
@John van Voren e.a.
Natuurlijk bedoel ik centralisatie met dwang. Dus niet elke gemeente gaat zijn eigen GBA applicatie inrichten (kopen) of zijn eigen Sociale Dienst software inrichten (kopen). Dat wordt gewoon centraal geregeld en opgelegd. Daar hebben gemeenten geen keuze meer in. Gewoon wettelijk verankeren en klaar. Er is echt geen onderscheid in het gebruik van het GBA en SD bij alle gemeenten. Dat is zoeken naar problemen. Ik durf te stellen dat op hoofdlijnen, 99% (dus niet eens de beroemde 80%) van alle gemeentelijke relevante ICT hetzelfde is. De onderliggende informatie huishouding van een gemeente staat op deze manier de vebijzondering van beleidstereinen helemaal niet in de weg. Dat gemeenten dat vaak roepen, is gewoon de pavlov reactie om vooral geen soevereiniteit kwijt te raken. We zien dat ook bij de politie in Nederland, daar is men een stap verder (niet de dat de automatisering daar nu zo fantastisch is), maar er zijn geen 400+ gemeentekorpsen en bijbehorende ICT meer. Ik geloof nu zo’n 6 a 7 datacenters. Streven is natuurlijk alles in 1 datacenter neer te zetten.
Mijn pleidooi om te centraliseren en banaal aan de onderkant (IT Infrastructuur) te beginnen, is dat je dan in ieder geval fysiek de onzinnigheid te laten zien aan de bevolking en de tegenstanders, dat we in Nederland voor elke toepassing wel 30 varianten hebben. Ik ben een voorstander van het idee dat gebruikers moeten bepalen wat ze nodig hebben voor hun werk, maar dat betekent wel dat alle gebruikers hun eigen werkproces kennen, begrijpen, willen verbeteren en de daarvoor benodigde ICT moet komen. Veel varianten hebben eerder met gewenning en onbekendheid van het eigen (formele) werkproces te maken.
@ Atilla Vigh, centraal opgelegd moet als je standaardisatie wilt opleggen. Alleen moet je dat wel goed regelen.
Je noemt de politie. Daar had men vroeger vele gemeentelijke korpsen en enkele landelijke diensten. Zij hadden grotendeels dezelfde systemen, dat was deels centraal voorgeschreven via de budgetverdeling. Maar bijna elk korps had een eigen invulling van de database en procedures. Qua datacommunicatie konden de voornamelijk DEC-systemen prima met elkaar communiceren, maar de gegevens konden moeilijk worden gedeeld en al helemaal niet snel.
Dat wilde Justitie en Binnenlandse zaken uiteindelijk veranderen. Korpsen werden samengevoegd, je kreeg regiokorpsen met één gezamenlijke ICT-afdeling, daarna clusters van regiokorpsen met dezelfde ICT en uiteindelijk een landelijke politie met landelijke systemen. Dus reorganisatie na reorganisatie en er werd decennia niks afgemaakt. Er is op die manier gigantisch veel geld over de balk gegooid door de lokale korpsbeheerders.
Voor de schijn werden systemen landelijk via een schil met elkaar verbonden omdat het geld op was voor de aanschaf van echte landelijke systemen. De houtje touwtje constructie was te traag, incompleet, niet werkbaar en dus bleef men vaak nog lang met de oude decentrale systemen doorwerken. Lange tijd werd maar de helft van de politie-informatie in het landelijke systeem gezet. Een groot deel van de informatie verdween door verkeerd uitgevoerde migraties. De pakkans van criminelen daalde flink, ook bij de zware delicten.
Opstelten gaf op zijn typische bromtoon steeds weer aan dat het goed ging, maar tot voor kort was dat één grote leugen.
Na 5 – 6 decennia is het eindelijk redelijk goed geregeld bij de politie. De gegevensuitwisseling tussen politie, OM/advocatuur, rechtbanken en DJI is nog steeds een puinhoop. Toch gaat het om de uitvoering van landelijke wet- en regelgeving, net als bij de wet- en regelgeving voor de decentrale overheden. Dus ….
Als, en dat is een utopie, landelijk centrale ICT ondersteuning geregeld wordt voor alle front-, Mid-, en Backoffice oplossingen waar eenduidige (overheids) processen worden ondersteund, wordt het voor de burger en de (eind)gebruikers eenvoudiger en laagdrempeliger om hiervan gebruik te maken.
Het zou een verademing zijn als er landelijke synergie bereikt kan worden op ICT gebied. Wellicht is het een idee om ook voor deze uitdagingen een ICT Taskforce in te stellen die voor de (minimale) noodzakelijke activiteiten verantwoordelijk is om de doelstellingen voor 2017 te bereiken. Secure Cloud-oplossingen kunnen hier natuurlijk ook een grote rol spelen.
Laten we proberen Nederland op de kaart te houden voor wat betreft de trendsetter in ICT (ook op overheidsniveau).