'De Nederlandse overheid raakt elk jaar vier tot vijf miljard euro kwijt aan ict-projecten die mislukken. Vooral met de grote technologieprojecten gaat het mis. Van die projecten – vanaf een budget van 7,5 miljoen euro – slaagt maar 7 procent. Van alle projecten bij elkaar is 30 procent succesvol.' Dat zei hoogleraar beleidsinformatica en directeur van Venture Informatisering Adviesgroep nv (VIAgroep) Hans Mulder tijdens het eerste openbare verhoor van de tijdelijke ICT-Commissie van de Tweede Kamer die onderzoek doet naar ict-projecten binnen de overheid.
Volgens Mulder mislukt ruim een derde van de grote projecten (36 procent) zodanig dat het nieuwe systeem nooit in gebruik wordt genomen en ruim de helft (57 procent) wordt betwist. Dat betekent bijvoorbeeld dat het butget wordt overschreden, de ict-oplossing te laat wordt opgeleverd of anders wordt dan aanvankelijk was gepland. Van alle projecten bij elkaar faalt een kwart en wordt 46 procent betwist.
Het gaat volgens Mulder om ruwe schattingen. Hij ziet de situatie wel verbeteren, tien jaar geleden ging de Rekenkamer volgens hem nog uit van schattingen van zo’n zes miljard euro per jaar. Ook vinden er meer ict-trajecten plaats in vergelijking met de situatie zo’n tien jaar geleden.
‘Kleinere projecten in plaats van doormodderen’
Volgens Mulder is de verspilling van overheidsgeld aan ict vergelijkbaar met andere Europese landen. ‘Als er een top-tien zou zijn van redenen waarom projecten falen, dan gaan de eerste drie over mensen en niet over de technologie zelf’, aldus Mulder. ‘Zo loopt de communicatie en het management eerder mis als er meer partijen bij zijn betrokken. De projecten van de overheid zijn per definitie groot, omdat die vaak voor veel burgers bestemd zijn.’
‘De projecten zijn ook echt ingewikkeld en leveranciers onderschatten dat nogal eens’, legde hij de kamer-commissie voor. Mulder pleit onder andere voor kleinere projecten. ‘Die zijn ook makkelijker te stoppen als het misloopt. Bij grote projecten moet de overheid vaak doormodderen’, zei hij volgens persbureau ANP.
Dat menselijke factoren een grote rol spelen kan ik ook beamen. De rijksoverheid is vaak te ambitieus. Openbare aanbestedingen spelen hier graag op in. Vervolgens kan men niet beoordelen of de aanbieders dit wel kunnen leveren, maar men heeft er wel een groot vertrouwen in dat technisch alles kan. Kritische geluiden van interne professionals of derden worden daarbij niet altijd gewaardeerd. Dat bij het falen techniek geen rol speelt is niet mijn ervaring. Grote ICT-spelers bieden vaak hele nieuwe maar nog onvolwassen techniek aan. Fasering is ook mijn idee, maar dat is vaak niet bespreekbaar. In een aantal gevallen is dat ook niet altijd mogelijk.
Niet verrassend. Verkopers willen kosten wat kost shit verkopen, posten blijken achteraf op nacalculatie of maatwerk dat reet duur is. Allemaal om de overheid op kosten te jagen. Van klant relatie is nauwelijks sprake ivm bijna monopolistische ICT markt.
Hoera, de commissie hoort vanmiddag voor het eerst wat een FUNCTIE PUNT is en dat je het kan gebruiken om een project te begroten.
Nogmaals, die is geen overheidsprobleem, dit is een ICT probleem. In het bedrijfsleven zien we exact dezelfde problemen. Het begint bij projectplannen etc. Die moet je nooit echt gaan analyseren, want ze bestaan voor een groot gedeelte uit bombast en gebakken lucht. Hoe dikker ze zijn, hoe meer het management het idee heeft dat ze van veel waarde zijn. Ook dat is typerend voor de huidige ICT ben ik bang, veel bombast en gebakken lucht. Ik heb wel eens enthousiaste verhalen gelezen over een of ander ICT product, en dan zoek je de web site van de fabrikant op om uit te vinden wat voor product dat dan is, en dan is het mij herhaaldelijk overkomen dat ik na lezing van de beschrijving nog steeds geen flauw idee had van wat het was en moest doen. Wel kwam ik alle standaard voodoo terminologie over TCO en RTO enz. enz. tegen, maar dat was het dan ook wel. We zouden gewoon weer eens wat ambachtelijker moeten gaan werken in de ICT. Bij banken etc. kom je nog wel van die heel oude Cobol programma’s tegen op de mainframes. Die zijn jaren geleden geschreven door mensen die nog konden programmeren. Een beetje van dat vakmanschap zouden we tegenwoordig heel goed kunnen gebruiken.
Inderdaad het gaat om mensen hun competenties en de toegenomen complexiteit. Het is een gegeven dat als complexiteit stijgt (b.v. door invoering van een SOA) de prestaties van de organisatie afneemt als deze niet het vermogen heeft om in gelijk tempo mee te veranderen.
Een van de oplossingen is kleine, behapbare projecten en reduceren van de complexiteit (mooi architectuur principe).
Het meest pregnante van dit artikel is dat dit periodiek weer terug keert in Computable. In 2002 heb ik breeduit gerapporteerd aan Johan Remkes en later aan Guusje ter Horst dat de verhoudingen kosten/baten van de overheids ICT volkomen zoek waren.
Destijds heb ik bedragen genoemd van enkele honderden miljoenen per jaar door incompetent handelen binnen overheden, een groot tekort aan IT projectmanagement kennis en ervaring en commercie. Enkele malen werden deze signalen botweg gemarginaliseerd en gebagatelliseerd maar telkens zie je de enorme kosten stijging en teruglopend rendement.
Zeker vandaag de dag mag het rustig stuitend worden genoemd dat men klaarblijkelijk nog steeds geen idee heeft hoe schadelijk aantoonbare politieke inertie en incompetentie is waar het IT aan gaat. We zien dat in verschillende geledingen weer terug waar men vooral politieke benoemingen ziet op plekken waar men juist IT professionals zou hebben moeten aanstellen.
De basis van dit probleem is zeer eenvoudig. De overheid bezit geen professionals die kennis en ervaring hebben met de materie waarop IT is gebaseerd. De commercie vaak ook niet maar die beschikken dan weer over professionals die heel goed weten te verkopen. en zie daar de resultaten.
A) Haalbaarheidsonderzoek in het begin,
B) Duidelijke visie die voor verschillende programma`s (en dus projecten in die programma`s) moet gelden,
C) Gebrek aan aandacht aan adoptie en transformatie naar business,
D) Fragmentatie binnen overheidsorganen,
E) Lange doorlooptijden,
…….zijn o.a. een aantal zaken die dit probleem veroorzaken.
Door de enorme omvang van deze projecten zal het een tijd duren tot de “outcomes” gerealiseerd zijn. Door deze lange doorlooptijd zullen de behoeftes en verwachtingen vanuit business veranderd zijn. Hierdoor zal er geen interesse meer zijn naar de gerealiseerde resultaten en dus lage adoptiegraad.
De meeste ict projecten bij de overheid hebben als doel efficiënte samenwerking in de keten met andere overheidsorganen. Omdat er grote fragmentatie binnen verschillende overheidsorganen bestaat (eilandjescultuur met verschillende bazen, ideeën, behoeftes etc) zien we dat de uitkomst van een project niet altijd aansluiting vindt bij het initiële plan.
Wat we niet mogen vergeten is dat er een groot verschil is tussen de overheid en bedrijfsleven: De visie, behoeftes, doelstellingen etc worden steeds bij overheid veranderd. In het bedrijfsleven heb je niet met deze enorme grilligheid te maken. Dit heeft enorme effect op de ict-trajecten.
In een notedop het aloude beslissingsparadigma van de overheid : de mensen die bevoegd zijn om beslissingen te maken hebben geen kennis van de materie waarover zij beslissen.
De keuze om de heer Chris Verhoef hoogleraar Informatica aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en wetenschappelijk adviseur voor overheid en bedrijfsleven, vanmiddag uit te nodigen was zonder meer succesvol. Om te spreken over 5 miljard ICT kostenverspilling moet men allereerst weten ten opzicht waarvan dat is. Alle ICT projecten hebben de neiging om bij de eerste planning fors af te wijken. Vaak wordt er te laag gebudgetteerd om toestemming te krijgen om te starten. Projecten bij de overheid worden onvoldoende gemonitoord. Het huidige projecten dashboard zegt alleen iets over doorloopijd en kosten. Over de geleverde functionaliteit wordt niet gerapporteerd. Het volgen van de gerealiseerde functiepunten zou een verbetering kunnen zijn. Verder zet Verhoef vraagtekens bij de kwaliteit en ervaring. Er is twijfel of ICT ers bij de overheid in staat zijn een juiste inschatting te maken en de functionaliteits wensen te overzien. Ook aan de inzet van externe partijen kleven kwaliteits problemen.Door de regels voor Europese aanbesteding is de prijs veel belangrijker dan vakmanschap. Keuzes op basis van “past performance” zijn in Europa niet toegestaan. Tot slot pleitte Verhoef voor een instantie die rijks ICT projecten vooraf beoordeeld op omvang, kosten, doelmatigheid (business case). Gezien het feit dat ICT vervlochten is met de kernactiviteiten van de overheid zou deze instantie een centrale (à la rekenkamer) functie moeten zijn.
14:20 uur… Chris Verhoef constateert dat de risicoparagraaf van ICT-projectplannen bij de overheid vaak flinterdun is. Daar heeft hij natuurlijk een punt. Maar laat dan in ieder geval iets GEDAAN worden met zo’n flinterdunne paragraaf. Toetsing/doorlichting gedurende een project is daarbij essentieel. Ontvankelijkheid voor kritiek is ook een aandachtspunt… want falen is niet slecht, maar een kans om te leren en te verbeteren. Daartoe zou ik aanbevelen om het aloude vak van de EDP-auditor (tegenwoordig IT-auditor) in ere te herstellen bij overheidsorganisaties. Dat kan van binnenuit als er voldoende waarborgen zijn om tot eigenstandige oordeelsvorming te (mogen) komen, maar het kan ook van buitenaf (bijvoorbeeld in de vorm van peer-review, via de Alg. Rekenkamer of middels externe inzet).