Vijfhonderd werknemers van ggz-instelling Altrecht maakten eerder dit jaar de overstap van hardtokens naar two-factor authenticatie op basis van sms-tokens. Naar grote tevredenheid. Begin 2015 moeten alle vijftienhonderd hardtokens zijn vervangen door de oplossing van Securenvoy. Tegen die tijd is iedereen zo enthousiast dat zelfs de meest verstokte gebruikers van hardtokens overstag zijn.
Altrecht is met een kleine drieduizend werknemers en zo’n twintigduizend patiënten per jaar een grote organisatie op het gebied van geestelijke gezondheidszorg. ‘Een complexe organisatie’, zo weet security officer Frans van Vugt, die zelf werkzaam is geweest als hulpverlener en met 37 dienstjaren naar eigen zeggen tot het meubilair van Altrecht behoort.
Altrecht heeft honderddertig gebouwen in gebruik, verspreid over twee derde van de provincie Utrecht. De behandeling vindt echter ook buiten die gebouwen plaats, zoals bij de patiënten thuis of wanneer nodig op het politiebureau. ‘De uitdaging is om ervoor te zorgen dat de ict-middelen overal beschikbaar zijn’, vertelt Van Vugt. ‘Bijvoorbeeld een elektronisch patiëntendossier moet beschikbaar zijn voor alle hulpverleners. Dan heb je een applicatie nodig die dat kan behappen en moet de netwerkcontinuïteit gegarandeerd zijn.’
Vertrouwelijk
Een grotere zorg voor Van Vugt en zijn collega’s is echter de bescherming van privacygevoelige gegevens, zoals die worden opgeslagen in een epd. ‘Op geestelijke gezondheidszorg rust nog altijd voor veel mensen een taboe’, legt Van Vugt uit. ‘Als je in het ziekenhuis ligt krijg je volop aandacht, maar als je bij de ggz loopt ligt dat heel wat gevoeliger. De ggz is dan ook al van oudsher gewend om vertrouwelijk om te gaan met privacygevoelige gegevens. Maar hoe zorg je ervoor dat privacygevoelige gegevens vertrouwelijk en veilig blijven?’
Een uitdaging vormen bijvoorbeeld de e-health-initiatieven, zoals het via internet aanbieden van vragenlijsten of opdrachten die passen bij een behandeling. Mogelijk is daarbij sprake van gegevensuitwisseling tussen Altrecht en een derde partij. Dat kan het geval zijn wanneer de hosting van een e-health-applicatie buiten Altrecht plaatsvindt. Dan dien je volgens Van Vugt een ‘vertrouwensdomein’ te scheppen conform NEN 7512. Om een vertrouwensrelatie aan te kunnen gaan, is het wel van belang dat alle partijen de risico’s in kaart hebben gebracht, bijvoorbeeld door middel van een penetratietest.
‘Zie het als een ‘gecontroleerde zoektocht naar risico’s’ door bijvoorbeeld te kijken of de software en besturingssystemen zijn voorzien van de laatste patches. Daar huren wij Motiv voor in. Vervolgens blijf je zelf wel verantwoordelijk voor het beperken van de risico’s. Risicoloos kun je niet werken, maar je moet wel aan kunnen geven welke risico’s je acceptabel vindt en wat je hebt gedaan om de overige risico’s te beperken.’
Een andere belangrijke maatregel voor de reguliere opslag van medische gegevens is het antwoord op de vraag: hoe zorg je ervoor dat privacygevoelig gegevens vertrouwelijk blijven? Dit heeft alles te maken met wat Van Vugt noemt ‘de maatregelen aan de voordeur’. ‘Je moet vast kunnen stellen of een hulpverlener wel geautoriseerd is om gegevens te raadplegen. Dan kom je bij de NEN 7510 uit, die voorschrijft dat je voor de toegang tot patiëntgegevens two-factor authenticatie moet gebruiken. Je moet dus niet alleen iets weten, maar ook iets hebben.’
Sms-authenticatie
Sinds jaar en dag hadden vijftienhonderd medewerkers van Altrecht de beschikking over een hardtoken om via de Citrix Access Gateway in te kunnen loggen op het epd, het elektronisch voorschrijfsysteem (evs) en het personeelsinformatiesysteem. Die oplossing bleek echter duur, onderhoudsgevoelig en beheerintensief te zijn. ‘Met name het uitgifteproces is bijzonder complex’, stelt Dick Hoogendoorn, adviseur/projectleider ict bij Altrecht. ‘Daar komt bij dat gebruikers hun token regelmatig verliezen of in de wasmachine laten verdwijnen.’
Na een korte verkenning van de markt waren Van Vugt en Hoogendoorn al snel gecharmeerd van de sms-authenticatieoplossing van Securenvoy, waarbij voor het inloggen gebruik wordt gemaakt van een sms-code. De gebruiker voert eerst een gebruikersnaam en wachtwoord in. Als dit correct gebeurt, stuurt Securenvoy direct een eenmalige, zescijferige code naar het mobiele telefoonnummer van de gebruiker. Als de gebruiker ook deze code correct invoert, is de identiteit definitief vastgesteld en krijgt de geautoriseerde gebruiker toegang tot het systeem.
‘Deze oplossing past helemaal in deze tijd’, constateert Van Vugt. ‘Iedereen heeft tegenwoordig een mobiele telefoon en gaat daar zorgvuldiger mee om dan met een hardtoken. Ook privételefoons kunnen worden gebruikt als token, al moet je dan wel voorzieningen treffen want niet iedereen wil zijn privénummer algemeen bekendmaken.’
Brede steun
Nadat uit een korte enquête op het Altrecht-intranet was gebleken dat er onder de medewerkers brede steun is voor sms-authenticatie, startte in september 2012 een proof-of-concept waarin twaalf gebruikers meedraaiden. Hoogendoorn: ‘Tijdens deze proefopstelling hebben we gekeken of het technisch allemaal werkt, en of wij het als ict-afdeling allemaal goed kunnen beheren. Motiv heeft gezorgd voor de training van twee beheerders waardoor we vrij snel thuis waren in de nieuwe omgeving.’
Na de geslaagde proef en een korte evaluatie ging Altrecht begin februari van dit jaar over tot de implementatie van sms-authenticatie voor driehonderd gebruikers. ‘Van die driehonderd gebruikers zouden in maart de hardtokens verlopen, dus er zat wel enige druk achter’, aldus Van Vugt. Hoogendoorn: ‘Voor die datum moest technisch alles op orde zijn, de gebruikers zijn getraind en de servicedesk zijn ‘opgelijnd’ zodat die de beheertaken van de tweede- en derdelijns beheerders over kon nemen. Daarin schuilt eigenlijk de grote winst: de tweedelijns beheerder die eerst menig uurtje per week zoet was met het beheren van hardtokens, kan nu weer meer tijd steken in zijn kerntaken. De gebruikers kunnen zelf hun telefoonnummer beheren via het ‘smoelenboek’ van Altrecht en aangeven voor wie het nummer zichtbaar mag zijn. Vanuit het smoelenboek wordt het telefoonnummer overgeheveld naar Active Directory en van daaruit naar de Securenvoy-server.’
Softtokens
Inmiddels is het aantal Securenvoy-gebruikers uitgebreid naar vijfhonderd. ‘Begin 2015 hopen we vrijwel volledig over te zijn op Securenvoy’, schetst Hoogendoorn. ‘Over twee jaar is iedereen zo enthousiast dat ook de verstokte gebruikers van hardtokens overgaan op de sms- of softtokens van Securenvoy.’
De softtokens van Securenvoy, waarbij een code wordt gegenereerd met behulp van een app, worden nu geëvalueerd binnen Altrecht. Hoogendoorn: ‘Bij sms-authenticatie zijn de kosten voor sms wel niet zo heel hoog, maar de softtokens leveren toch een direct kostenvoordeel op. Binnen de ict-afdeling hebben we de softtokens al enkele weken draaien, en dat werkt erg goed.’
‘Dat is direct ook een compliment voor Motiv’, stelt Van Vugt. ‘Motiv is niet alleen met innovatie bezig, maar zorgt er ook voor dat de innovatie echt werkt zodat de klant niet vastloopt.’
550 jaar historie
Altrecht is een instelling met een rijke geschiedenis die helemaal teruggaat tot 1461. Op 26 januari van dat jaar vaardigde het stadsbestuur Utrecht officieel de fundatiebrief van de stichting Willem Arntsz uit voor een ‘gasthuys voir die dulle lude’. Het Willem Arntsz Huis verrees in de binnenstad van Utrecht op de hoek van de Lange Nieuwstraat en de Agnietenstraat. Opname was in die tijd aan strikte regels gebonden. Om in aanmerking te komen voor een plaatsje moest iemand ‘volslagen dol’ zijn, ingezetene van de stad Utrecht en armlastig.
‘In het Utrechtse dolhuys stonden met stro gevulde kribben waarin de razenden met boeien konden worden vastgeketend’, zo verhaalt de website www.altrecht550.nl die in 2011 ter ere van het 550-jarig jubileum van Altrecht in het leven is geroepen. ‘De behandeling zag er in die begindagen anders uit dan nu. Zij kregen smeersels, drankjes, aderlatingen, niespoeder of braakmiddel. Hielp dat allemaal niet, dan ging men over tot wurging. Door het zuurstofgebrek zou de duivel immers wel naar buiten moeten komen… Pas in 1625 werd de eerste academisch opgeleide medicus aan het Willem Arntsz Huis verbonden.’
