In Rotterdam is de eerste Nederlandse 3D-printwinkel geopend. De innovatieve winkel richt zich op de verkoop en verhuur van 3D-printers. Daarnaast biedt de winkel een scan- en printservice aan. Met een speciale scanner kan een 3D-scan van een door de klant meegebracht object gemaakt worden, waarna een 3D-print van het object gemaakt kan worden. Op relatief eenvoudige wijze kan zo een één-op-één kopie van een fysiek object gemaakt worden.
De winkel in Rotterdam is niet de enige plek in Nederland waar 3D-prints en –scans in opdracht worden vervaardigd. Kleine, gespecialiseerde bedrijven, maar ook multinationals als Staples bieden al dergelijke diensten aan. Een ontwikkeling die past binnen de voorspellingen van analisten die stellen dat 3D-printing meer is dan een kortstondige hype. Het is niet zonder reden dat de opkomst van 3D-printing met regelmaat wordt omschreven als ‘de derde industriële revolutie’.
Onderzoeks- en adviesbureau Gartner stelt in een rapport van oktober 2013 een kritische kanttekening bij deze razendsnelle ontwikkelingen. Volgens Gartner zal vanaf 2018 namelijk jaarlijks wereldwijd ten minste honderd miljard dollar aan opbrengsten uit intellectuele eigendomsrechten misgelopen worden. En dit enkel en alleen door de opkomst van 3D-printing. Het is immers eenvoudiger dan ooit om inbreuk te maken op intellectuele eigendomsrechten, waaronder begrepen het auteursrecht, modellenrecht, octrooirecht en het merkenrecht.
Harde klappen
Het behoeft geen toelichting dat de gevolgen hiervan in sommige sectoren hard zullen aankomen. Vooral de creatieve sector heeft de laatste jaren al een aantal harde klappen gehad. Zo dwong de opkomst van ‘filesharing’ veel uitvoerende kunstenaars naar een nieuw business model toe te werken. Gelukkig bestaat er voor de getroffenen echter nog enige compensatie in de vorm van de thuiskopievergoedingen die door Stichting de Thuiskopie worden geïncasseerd en verdeeld. Een dergelijke compensatieregeling bestaat in het kader van 3D-printing echter nog niet.
Ook voor gespecialiseerde advocaten kan het soms moeilijk zijn deze nieuwe ontwikkelingen juridisch te duiden. Zo kan afgevraagd worden in hoeverre een 3D-printwinkel aansprakelijk is indien deze in opdracht van een klant een object print dat inbreuk blijkt te maken op de auteursrechten van een derde partij. De huidige wetgeving heeft niet altijd een pasklaar antwoord op dergelijke vragen. Als bedacht wordt dat de huidige Nederlandse auteurswet uit het jaar 1912 stamt, is dit misschien ook niet zo verwonderlijk.
Naast de aspecten die te maken hebben met het intellectuele eigendomsrecht, zijn nog vele andere aspecten relevant. Zo is het vrij eenvoudig om ‘ongewenste objecten’, zoals vuur- en steekwapens, te produceren met een 3D-printer. Dergelijke objecten kunnen een reëel gevaar betekenen voor de volksgezondheid en de openbare orde. Hoewel de meeste 3D-dienstverleners zich van dergelijke activiteiten zullen distantiëren, is het denkbaar dat een printshop zonder het te beseffen gebruikt wordt voor ongewenste of zelfs illegale activiteiten.
Aansprakelijkheid
Tenslotte is het de vraag wie aansprakelijk is als een 3D-geprint object niet goed functioneert en hierdoor schade veroorzaakt. Zo is een kapot onderdeel van een Senseo-apparaat eenvoudig te vervangen met een vervangend 3D-geprint onderdeel. Maar wat nu als bij de eerste keer koffiezetten het geprinte onderdeel niet goed blijkt te functioneren en de hete drank schade of zelfs verwondingen veroorzaakt?
Nederland wil een vooroplopende kenniseconomie vormen, met een aantrekkelijk investeringsklimaat voor startende bedrijven. Inconsistente of gedateerde wetgeving betekent echter onzekerheid en vormt daarmee een investeringsrisico. Alleen dit is al reden genoeg om de huidige wetgeving eens tegen het licht te houden, teneinde te kunnen bepalen waar de stand van de techniek noopt tot aanpassing van (te) oude wetgeving.
Mr. Willem Balfoort, advocaat IE/IT/Privacy bij De Clercq Advocaten Notarissen
Klopt niet. Maanden geleden is er al zo’n winkel in Arnhem geopend.
Laten we geen spijkers op laag water gaan zoeken want categorie 1 wapens (m.u.v. look-a-like vuurwapens) maak je makkelijker met een bankschoef dan 3D printer en categorie 4 wapens zijn gewoon vrij te koop terwijl categorie 2 en 3 meestal nog een additief nodig hebben in de vorm van munitie. Stellen dat wetten achterhaald zijn omdat creatieve industrie achterover is gaan leunen is nogal zout, thuiskopieheffing is gewoon gelegaliseerde diefstal. Tenslotte wordt er minder muziek op CD’s gebrand doordat het makkelijker beluisterd kan worden via Spotify net zoals films steeds meer bekeken worden via Netflix, filesharing is met de cloud dan ook een gepasseerd station.
Opmerkelijk dat als marges extravagant zijn diezelfde wetten niet ter discussie staan, zo betaal je soms 3000% marge voor producten die beschermd zijn met patenten. Patenttrols zijn dan ook veel schadelijker voor onze (kennis)economie en daarom lijkt het me beter om eerst eens kritisch naar die kapersbrieven te kijken voordat op valse motieven weer wat gewijzigd wordt dat bedoeld is voor bescherming van consumenten.
Het hele punt met wetgeving heden ten dage is dat zij onderhevig zijn aan het lobbyen van grote bedrijven. In die zin dat degenen die de wetten ontwerpen zich vaak laten verleiden om er clausules in te verstoppen die ervoor zorgen dat marktwerking en innovatie verstoord worden. Om nog maar te zwijgen dat er adequaat rekening wordt gehouden met de noden en wensen van burgers. Wat dat betreft zou het niet slecht zijn als een Piratenpartij vertegenwoordigd zou zijn in de 2e kamer.
Het is belangrijk om het 3d print fenomeen niet in haar innovatie kiem te smoren door het te onderwerpen aan een verstikkende regelgeving. De andere kant is het ook nou weer niet de bedoeling om alles maar toe te staan. Maar laten we vooral ook niet de mogelijkheid van handhaving meenemen. Want als er grote aantallen 3d printers zijn dan is het onmogelijk om na te gaan of iemand toevallig niet iets eenmalig print en gebruikt wordt. Als het om massaproductie gaat is het een ander verhaal.
Sterk artikel. U zegt dat de meeste 3D-dienstverleners zich van dergelijke activiteiten zullen distantiëren, is het denkbaar dat een printshop zonder het te beseffen gebruikt wordt voor ongewenste of zelfs illegale activiteiten. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat er illegale #D printshops opkomen waardoor illegale handel makkelijker wordt.
In lijn met wat Johan en ook Ewout hierboven opmerken, ben ik het eens met de stelling dat wetgeving nooit innovatie in de kiem moet smoren en ook niet dient om de zakken van allerlei ’trollen’ te vullen. Wetgeving moet m.i. juist bedoeld zijn om innovatie waar nodig in goede banen te leiden. Het is ook juist dat handhaving één van de grootste aandachtpunten is, zoals we gezien hebben in de discussie rondom ‘illegaal’ downloaden. Voorgaande betekent echter volgens mij niet dat we dan maar geen wetgeving moeten hebben. Handhaving is namelijk wel (min of meer) mogelijk als het gaat om de spil in het web: de platforms waar inbreukmakende (CAD-)bestanden worden aangeboden.