Op dit moment wordt slechts 10 procent van de wereldwijde ict-omzet van de top honderd bedrijven gegenereerd door Europese bedrijven. Dit blijkt uit A.T. Kearney’s studie Rebooting the European Hightech Industry. Daarnaast hebben slechts negen van de top honderd ict-bedrijven hun hoofdkantoor in Europa, het resultaat van een overnamegolf en snellere groei van Aziatische en Amerikaanse bedrijven. Veel Europese industrieën zijn zodoende afhankelijk van niet-Europese hightech-spelers, zowel op het gebied van productie als onderzoek en innovatie.
De concurrentiepositie van Europa hangt af van een dynamische hightech-sector. Technologie speelt een cruciale rol in bijna iedere industrie, voornamelijk omdat machines en producten slimmer worden en er intelligente netwerken ontstaan die het efficiënte gebruik van mensen en grondstoffen coördineren. Een gezonde hightech-sector is de motor voor innovatie en nodig om Europese bedrijven succesvol te maken in een sterk concurrerende wereld.
Europa verliest terrein
Voor dit onderzoek naar de hightech-industrie heeft A.T. Kearney gekeken naar negen sectoren binnen de ict-industrie: it-diensten, it-hardware, software, communicatieapparatuur en -diensten, consumentenelektronica, mobiele telefoons, pc’s/laptops/tablets, halfgeleiders en elektronische componenten. In deze segmenten genereerden de wereldwijde top honderd ict-bedrijven een omzet van 1,67 biljoen dollar in 2012, een stijging ten opzichte van de 1,59 biljoen dollar uit 2011.
Echter, Europa is slecht vertegenwoordigd. Van de negen Europese ict-bedrijven in de top honderd verdwijnt er bovendien één van de lijst wanneer Microsoft de Nokia-divisie voor toestellen en diensten officieel overneemt. Dit is een beweging die Europa achterlaat zonder vertegenwoordiging in de wereldwijde top tien fabrikanten van mobiele telefoons.
Onvoldoende schaal
‘Uitzondering is de Europese vertegenwoordiging in de zakelijke markt, naast een aantal kleinere sectoren die niet in de top honderd staan waar Europa de boventoon voert’, zegt Jan-Piet Nelissen, verantwoordelijk voor A.T. Kearney’s Communications, Media en Technology Practice in de Benelux. ‘Echter, Europa heeft weinig ict-bedrijven die voldoende schaal hebben om leidend te zijn in de consolidatieslag. Dit maakt Europese bedrijven kwetsbaar voor overnames door concurrenten uit andere regio’s.’
Het aandeel van Europa in de ict-verkoop slinkt ook langzaam. De verwachte samengestelde jaarlijkse groei (CAGR) tussen 2011 en 2015 zal in Europa (2,2 procent) minder dan de helft zijn dan in Noord-Amerika (5,2 procent) en Azië (5,4 procent). Vooral in belangrijke segmenten als ict-diensten, software, communicatieapparatuur en -diensten, it-hardware en halfgeleiders verliest Europa zijn belang als afzetmarkt. ‘Europese bedrijven, vooral it-dienstverleners, zijn meer afhankelijk van regionale vraag dan hun Amerikaanse en Aziatische tegenhangers en kunnen daardoor marktaandeel verliezen als gevolg van deze verschuiving’, aldus Nelissen.
EU-inspanningen doen tekort
De redenen voor de Europese teloorgang zijn divers, variërend van de versnippering van de Europese markt en het ontbreken van strategische samenwerkingen, zowel tussen de Europese Unie (EU) en bedrijven als tussen bedrijven onderling, tot het tekort aan financiering voor bedrijven om te groeien en schaal te genereren. Ook loopt Europa achter als het gaat om een strategisch vooruitziende blik, innovatie, geschoolde ingenieurs en concurrerende, flexibele arbeidswetten.
De Europese Commissie heeft veel van deze tekortkomingen geïdentificeerd en adresseert er een aantal in het programma ‘Horizon 2020’, dat in 2013 is gestart. Daarnaast loopt een aantal andere initiatieven. ‘Deze inspanningen focussen te veel op de financiering van onderzoek en ontwikkeling, commercialisatie en recent op incubatie’, zegt Nelissen. ‘Een strategisch masterplan waarin de EU zich specifiek inzet voor een aantal veelbelovende ict-segmenten ontbreekt. Voor deze segmenten dient een beleid uitgestippeld te worden om de concurrentiepositie en schaal van toonaangevende spelers in de industrie te bevorderen.’
Nu doorpakken
Hoewel de EU is gestart met het identificeren van de belangrijkste business-sectoren binnen ict, mist een duidelijk beleid dat strategische richting, Europese vraag, gerichte financiering, en pre-competitieve samenwerking combineert. Nelissen: ‘Uit het onderzoek en discussies met onze klanten zien we concrete acties die EU-instellingen, nationale overheden, brancheorganisaties en individuele bedrijven moeten nemen om de vitaliteit van de sector te herstellen (zie kader, red.). Europa’s unieke kenmerken, geschiedenis en cultuur maken het lastig om de omstandigheden te kopiëren die Amerikaanse en Aziatische ict-bedrijven in staat hebben gesteld om succesvol te zijn. Europa’s kenmerkende structuur is zowel een kracht die concurrentie bevordert als een zwakte dat rendement vermindert.’
Toch is er volgens Nelissen genoeg dat Europese instellingen en overheden kunnen doen om de concurrentiepositie te verstevigen. ‘Horizon 2020 is een goed begin, maar er kan meer worden gedaan. Zo kunnen beleidsmakers hightech een topprioriteit maken. Overheden, ict-bedrijven, investeerders en brancheorganisaties zullen meer moeten samenwerken voor een lange termijn masterplan. Zonder cruciale actie nu, zal de Europese essentiële hightech-industrie verder teruglopen, waardoor de vitaliteit, het concurrentievermogen en de welvaart van het continent worden aangetast. De juiste stappen geven Europa echter de kans om zijn positie in de wereldwijde technologiesector te herstellen. Meer pan-Europees leiderschap is nodig, zeker niet minder.’
Te nemen concrete acties
De acties zijn samen te vatten in drie pijlers:
A. Enable: Creëren van de juiste randvoorwaarden voor een welvarende hightech-sector.
Europa zal het aanbod van geschoolde arbeidskrachten moeten verbeteren door meer technologisch georiënteerde opleidingen en gerichte immigratie te stimuleren. Daarnaast zijn het aanbieden van financiering aan hightech-bedrijven (voornamelijk voor internationalisering), het stimuleren van een ondernemerscultuur en het creëren van gelijk speelveld ten aanzien van standaarden en wetgeving noodzakelijke randvoorwaarden voor een concurrerende ict-sector in Europa.
B. Focus: Definiëren en volgen van een gerichte strategie om de Europese fragmentatie te overwinnen.
De EU en de nationale overheden zouden een EU-masterplan moeten ontwikkelen met duidelijke focusdomeinen binnen de ict-toepassingsgebieden waarbinnen Europese spelers succesvol kunnen opereren en een leidende positie kunnen innemen. Gericht investeren op basis van gefundeerde strategische keuzes zorgt ervoor dat er voldoende schaal kan worden gecreëerd. Daarvoor moeten pan-Europese clusters in het leven worden geroepen rond de belangrijkste toepassings- en afzetgebieden en zal Europa zijn overheidsuitgaven en investeringen moeten inzetten om deze gebieden maximaal te ontwikkelen.
C. Excel: Beter presteren door innovatie, samenwerking en leiderschap.
Tegelijkertijd moeten Europese bedrijven adequater reageren op toekomstige uitdagingen door verbeterde strategische verkenningen en door slagvaardiger leiderschap om misstappen uit het verleden te vermijden. De innovatiekracht en groeiambities moeten verbeteren. Daarnaast is herstel van de samenwerking tussen leverancier en klant als bron voor innovatie vereist, zodat publieke of private kopers van hightech-producten een meer strategische samenwerking aangaan met de hightech-spelers en waarin kostenbesparingen op de korte termijn worden afgewogen tegen de strategische waarde van in Europa gevestigde hightech-spelers.
Tsja, wat weet Neelie S. nou van ICT, ik hoor alleen maar low-tech en markt mechanisme uitspraken en af en toe wat pep-talk.
Een visie en het omzetten hiervan in actie ontbreek!
Wil je hier verder komen, dan moet je jezelf onder ogen durven zien.
Europa zucht al vele jaren onder een ongenadig hard beleid van fiscale en monetaire verkrapping.
Het gevolg daarvan is dat de bedrijfsinvesteringen in europa nu op het laagste niveau liggen sinds de start van de industriele revolutie.
Groei en werkeloosheid zijn in de nederlandse en de europese politiek afwezig; de operatieve woorden zijn: hervormen en bezuinigen, onophoudelijk hervormen en bezuinigen. Dat is ook wat de kiezers willen.
Al met al ontstaat zo het beeld van een continent dat zich in een neerwaartse spiraal bevindt. De europese obsessie moet schuld, boete, straf, zuinigheid moet doorbroken worden. Overigens zie ik dat voorlopig niet gebeuren; de invloed van nederland en duitsland is daarvoor te groot.
Het is duidelijk dat juist de vooruitstrevende industrie onder een dergelijk mentaliteit te leiden heeft: daarvoor is immers durfkapitaal nodig, mensen die hun nek uitsteken. Maar waar de angst en de zuinigheid regeren, verdwijnt alle lef en dus het durfkapitaal; de burgers van europa zijn al blij als ze overleven en zeker in de zuidelijke landen lukt dat vaak niet.
Mooie analyse, maar hoe is de praktijk. De EU is als de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Het wordt bestuurd via geheime onderonsjes van ministers van de lidstaten. Die ministers worden op hun beurt weer aangestuurd door landelijke politici, die net zoveel van Europa begrijpen als van ICT. Ben je in Griekenland op vakantie geweest, dan ben je meteen buitenlandspecialist en vind je ook dat ook dat land met die aardige bevolking onze Euro mag hebben nadat we de gulden te goedkoop hebben ingeruild.
Natuurlijk heeft de EU wel een parlement, een soort van president, premier en ministers (met wat andere titels). Maar zij mogen zich vrijwel alleen met de uitvoering en de bureaucratie bezighouden. We hebben dus te maken met zowel een democratisch deficit als een bestuurlijk deficit van de EU. Daarom is er geen Europese incubator marketing plan, maar wel een zichzelf in stand houdende EU-bureaucratie en nationalistische prietpraat van het niveau van een Rotterdamse deelgemeente.
We zouden veel van de USA kunnen leren, niet alleen van hun krachtig optimisme, initiatiefrijkdom en pragmatisme, maar ook van hun fouten, zoals hun blinde adoratie voor bijna-monopolisten en hun angst voor to-big-to-fail.
Want kleine bedrijven moeten wel een kans krijgen om uit te groeien tot een grote. Nu worden potentiële concurrenten te vaak opgekocht of verdrukt. Zoals Jan van Leeuwen schrijft, een bedrijf als Microsoft kan in de huidige situatie komt er niet zo snel meer bij. Inderdaad WhatsAPP is nu Facebook.
@Johan Duinkerken, ik zou niet weten waarom het streven naar een federatief Europa voor problemen zou zorgen. Kijk naar de patenttrolling, die richt zich juist op Europa, omdat men hoopt een zwakke nationale rechter tegen te komen.
En monetaire verkrapping? De rente wordt door de ECB kunstmatig laag gehouden. Achter de schermen bevechten centrale bankiers elkaar met ‘gratis geld’ Rijke bedrijven deponeren regelmatig kapitaal bij banken voor een negatieve rente. Ze weten niet wat ze er mee aan moeten. Misschien zou er een tante Agaath-regeling voor bedrijven moeten komen
Laten we het nuanceren, want de wereld is in transitie en focus op cijfers om de toekomst te lezen is verleden tijd.
Het gaat juist ook om andere vormen van innovatie die een meerwaarde brengen, zoals ‘sociale innovatie’. Focus in VS en Azië is op technologisch innovatie en grootschalige marktuitrol (omzet genereren), maar sociale innovatie is de kern van innovatie en biedt een grotere meerwaarde. Hier gaat Europa ook op inzetten in de programma’s.
Europa is sterker in innovatie dan de andere gebieden, juist omdat Europa ook een sterke government sector heeft, die sterk bijdraagt aan innovatie sturing (lees artikel: http://www.cfasociety.org/netherlands/Documents/FD-20140206-01006001%5B1%5D.pdf Europees beleid focust op een samenwerking van de triple helix (bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen) en heeft daardoor een groter innovatiepotentieel. Europese innovaties hebben hierdoor een minder commerciële inslag, dus minder consumentenelektronica, die veel omzet genereert, maar juist een sterker resultaat op innovaties in bijvoorbeeld de zorg (o.m high tech campus Eindhoven, maar meer!).
Europa heeft ‘de digitale unie’ als 1 van de flagship initiatieves uitgestippeld. http://ec.europa.eu/digital-agenda Dit is een masterplan dat de essentie bevat en met white papers verder wordt uitgewerkt.
Horizon 2020 (2014 van start gegaan) biedt mogelijkheden tot met name onderzoek, maar een scala aan andere Europese programma’s (EFRO = Europees fonds voor de regionale ontwikkeling, Interreg= internationale samenwerking) in de nieuwe programma periode (2014-2020) hebben innovatie als topprioriteit. Hier liggen kansen voor de ICT sector, en dit moeten ze zelf verzilveren. Hierbij geld dat ICT innovaties een maatschappelijke meerwaarde hebben (dus geen Facebook, whatapp, maar echter belangrijke innovaties, zoals in de zorg komen in aanmerking.
Kortom, innovatie is de VS/Azie is erg vraaggestuurd richting de consumentenmarkt, terwijl Europese innovaties meer maatschappelijk gestuurd zijn, en hierdoor voor de zorg in ieder geval grote potentie bieden. Het gaat dus minder om de cijfers van de consumentenmarkt, maar meer om duurzame innovaties die er echt toe doet, zoals bijvoorbeeld de zorg met e-health en slimme instrumenten. Juist kleinere bedrijven lopen hierin voorop in de ontwikkeling.
Je kunt jezelf de vraag stellen of dit wel zo erg is. Het moge immers duidelijk zijn dat de grote van een bedrijf of de omvang van de productie geen enkele zekerheid bied op een positief resultaat of een positieve impact op het betreffende (economische) werelddeel. Naar mijn mening is de enige manier om een grotere speler te worden op dit vlak te behalen door maatregelen te treffen die negatief uitpakken voor de Europese bevolking. We hebben de afgelopen 20-30 jaar erg ons best gedaan om onze bedrijven om zeep te helpen of in de uitverkoop te doen, welke binnen de huidige economische modellen niet meer terug te draaien. Europa heeft een veel te liberale koers gevaren om het einddoel van de Super Staat Europa te bereiken wat en gevolge heeft gehad dat werknemers minder te besteden hebben waardoor de economie binnen Europa in een neerwaartse spiraal is terecht gekomen en de (productie) bedrijven de nek om zijn gedraaid.