Op dit moment wordt slechts 10 procent van de wereldwijde ict-omzet van de top honderd bedrijven gegenereerd door Europese bedrijven. Dit blijkt uit A.T. Kearney’s studie Rebooting the European Hightech Industry. Daarnaast hebben slechts negen van de top honderd ict-bedrijven hun hoofdkantoor in Europa, het resultaat van een overnamegolf en snellere groei van Aziatische en Amerikaanse bedrijven. Veel Europese industrieën zijn zodoende afhankelijk van niet-Europese hightech-spelers, zowel op het gebied van productie als onderzoek en innovatie.
De concurrentiepositie van Europa hangt af van een dynamische hightech-sector. Technologie speelt een cruciale rol in bijna iedere industrie, voornamelijk omdat machines en producten slimmer worden en er intelligente netwerken ontstaan die het efficiënte gebruik van mensen en grondstoffen coördineren. Een gezonde hightech-sector is de motor voor innovatie en nodig om Europese bedrijven succesvol te maken in een sterk concurrerende wereld.
Europa verliest terrein
Voor dit onderzoek naar de hightech-industrie heeft A.T. Kearney gekeken naar negen sectoren binnen de ict-industrie: it-diensten, it-hardware, software, communicatieapparatuur en -diensten, consumentenelektronica, mobiele telefoons, pc’s/laptops/tablets, halfgeleiders en elektronische componenten. In deze segmenten genereerden de wereldwijde top honderd ict-bedrijven een omzet van 1,67 biljoen dollar in 2012, een stijging ten opzichte van de 1,59 biljoen dollar uit 2011.
Echter, Europa is slecht vertegenwoordigd. Van de negen Europese ict-bedrijven in de top honderd verdwijnt er bovendien één van de lijst wanneer Microsoft de Nokia-divisie voor toestellen en diensten officieel overneemt. Dit is een beweging die Europa achterlaat zonder vertegenwoordiging in de wereldwijde top tien fabrikanten van mobiele telefoons.
Onvoldoende schaal
‘Uitzondering is de Europese vertegenwoordiging in de zakelijke markt, naast een aantal kleinere sectoren die niet in de top honderd staan waar Europa de boventoon voert’, zegt Jan-Piet Nelissen, verantwoordelijk voor A.T. Kearney’s Communications, Media en Technology Practice in de Benelux. ‘Echter, Europa heeft weinig ict-bedrijven die voldoende schaal hebben om leidend te zijn in de consolidatieslag. Dit maakt Europese bedrijven kwetsbaar voor overnames door concurrenten uit andere regio’s.’
Het aandeel van Europa in de ict-verkoop slinkt ook langzaam. De verwachte samengestelde jaarlijkse groei (CAGR) tussen 2011 en 2015 zal in Europa (2,2 procent) minder dan de helft zijn dan in Noord-Amerika (5,2 procent) en Azië (5,4 procent). Vooral in belangrijke segmenten als ict-diensten, software, communicatieapparatuur en -diensten, it-hardware en halfgeleiders verliest Europa zijn belang als afzetmarkt. ‘Europese bedrijven, vooral it-dienstverleners, zijn meer afhankelijk van regionale vraag dan hun Amerikaanse en Aziatische tegenhangers en kunnen daardoor marktaandeel verliezen als gevolg van deze verschuiving’, aldus Nelissen.
EU-inspanningen doen tekort
De redenen voor de Europese teloorgang zijn divers, variërend van de versnippering van de Europese markt en het ontbreken van strategische samenwerkingen, zowel tussen de Europese Unie (EU) en bedrijven als tussen bedrijven onderling, tot het tekort aan financiering voor bedrijven om te groeien en schaal te genereren. Ook loopt Europa achter als het gaat om een strategisch vooruitziende blik, innovatie, geschoolde ingenieurs en concurrerende, flexibele arbeidswetten.
De Europese Commissie heeft veel van deze tekortkomingen geïdentificeerd en adresseert er een aantal in het programma ‘Horizon 2020’, dat in 2013 is gestart. Daarnaast loopt een aantal andere initiatieven. ‘Deze inspanningen focussen te veel op de financiering van onderzoek en ontwikkeling, commercialisatie en recent op incubatie’, zegt Nelissen. ‘Een strategisch masterplan waarin de EU zich specifiek inzet voor een aantal veelbelovende ict-segmenten ontbreekt. Voor deze segmenten dient een beleid uitgestippeld te worden om de concurrentiepositie en schaal van toonaangevende spelers in de industrie te bevorderen.’
Nu doorpakken
Hoewel de EU is gestart met het identificeren van de belangrijkste business-sectoren binnen ict, mist een duidelijk beleid dat strategische richting, Europese vraag, gerichte financiering, en pre-competitieve samenwerking combineert. Nelissen: ‘Uit het onderzoek en discussies met onze klanten zien we concrete acties die EU-instellingen, nationale overheden, brancheorganisaties en individuele bedrijven moeten nemen om de vitaliteit van de sector te herstellen (zie kader, red.). Europa’s unieke kenmerken, geschiedenis en cultuur maken het lastig om de omstandigheden te kopiëren die Amerikaanse en Aziatische ict-bedrijven in staat hebben gesteld om succesvol te zijn. Europa’s kenmerkende structuur is zowel een kracht die concurrentie bevordert als een zwakte dat rendement vermindert.’
Toch is er volgens Nelissen genoeg dat Europese instellingen en overheden kunnen doen om de concurrentiepositie te verstevigen. ‘Horizon 2020 is een goed begin, maar er kan meer worden gedaan. Zo kunnen beleidsmakers hightech een topprioriteit maken. Overheden, ict-bedrijven, investeerders en brancheorganisaties zullen meer moeten samenwerken voor een lange termijn masterplan. Zonder cruciale actie nu, zal de Europese essentiële hightech-industrie verder teruglopen, waardoor de vitaliteit, het concurrentievermogen en de welvaart van het continent worden aangetast. De juiste stappen geven Europa echter de kans om zijn positie in de wereldwijde technologiesector te herstellen. Meer pan-Europees leiderschap is nodig, zeker niet minder.’
Te nemen concrete acties
De acties zijn samen te vatten in drie pijlers:
A. Enable: Creëren van de juiste randvoorwaarden voor een welvarende hightech-sector.
Europa zal het aanbod van geschoolde arbeidskrachten moeten verbeteren door meer technologisch georiënteerde opleidingen en gerichte immigratie te stimuleren. Daarnaast zijn het aanbieden van financiering aan hightech-bedrijven (voornamelijk voor internationalisering), het stimuleren van een ondernemerscultuur en het creëren van gelijk speelveld ten aanzien van standaarden en wetgeving noodzakelijke randvoorwaarden voor een concurrerende ict-sector in Europa.
B. Focus: Definiëren en volgen van een gerichte strategie om de Europese fragmentatie te overwinnen.
De EU en de nationale overheden zouden een EU-masterplan moeten ontwikkelen met duidelijke focusdomeinen binnen de ict-toepassingsgebieden waarbinnen Europese spelers succesvol kunnen opereren en een leidende positie kunnen innemen. Gericht investeren op basis van gefundeerde strategische keuzes zorgt ervoor dat er voldoende schaal kan worden gecreëerd. Daarvoor moeten pan-Europese clusters in het leven worden geroepen rond de belangrijkste toepassings- en afzetgebieden en zal Europa zijn overheidsuitgaven en investeringen moeten inzetten om deze gebieden maximaal te ontwikkelen.
C. Excel: Beter presteren door innovatie, samenwerking en leiderschap.
Tegelijkertijd moeten Europese bedrijven adequater reageren op toekomstige uitdagingen door verbeterde strategische verkenningen en door slagvaardiger leiderschap om misstappen uit het verleden te vermijden. De innovatiekracht en groeiambities moeten verbeteren. Daarnaast is herstel van de samenwerking tussen leverancier en klant als bron voor innovatie vereist, zodat publieke of private kopers van hightech-producten een meer strategische samenwerking aangaan met de hightech-spelers en waarin kostenbesparingen op de korte termijn worden afgewogen tegen de strategische waarde van in Europa gevestigde hightech-spelers.
Punt A is nodig maar niet op de wijze welke het artikel voorstelt. Het “enablen” moet niet in het stimuleren liggen, maar meer in het loslaten en ruimte geven.
De mensen werkzaam in de Overheid moeten beseffen dat een markt vrij moet kunnen bewegen om te groeien, hoe meer beperkingen, en hoe hoger belast, hoe minder beweging en groei je krijgt. (of zoals nu een afname)
Minder belasting, minder regelgeving, en minder bemoeinissen, zijn dus nodig. Genoemde punten B en C zal juist voor een groter afname zorgen.
Geef de ruimte en je hebt groei, en met groei, groeit ook de beloning, en me hogere beloning wordt het aantrekkelijker voor studenten om een studie in die richting te volgen.
Logisch: de ICT sector wordt afgebouwd door wonderlijk genoeg ook onshore mensen uit het verre. Daar waar een familie-bezoek uit het verre door de IND zwaar wordt tegengewerkt, daar krijgen ICT-ers van buiten de EU zonder enig probleem een werkvergunning. Dat is uiteraard geen positieve bijdrage voor Nederland=kennisland. Integendeel. Het is het afbraakbeleid dat al geruime tijd wordt gevoerd, vooral door financiële instellingen die al eerder de grote oorzaak zijn van de crisis maar nu nog bij voortduring een sterk negatief stempel drukken op de Nederlandse ICT. De regering staat er kennelijk achter. Als dit beleid wordt gewijzigd, maken wij NL-ICT-ers weer wat meer kans.
Het zat er al lang aan te komen dat Europa terrein verliest op zowel Amerika als Azie. Maar misschien leggen we de focus teveel op de technologie in plaats van op de toepassing. In feite denk ik dat we in Europa producten van een ander niveau moeten ontwikkelen waarin de Amerikaanse en Aziatische producten ‘embed’ kunnen worden. Overigens blijft het probleem bestaan dat we te weinig Europees samenwerken.
Laten we het beestje nou gewoon bij zijn naam noemen. Dankzij het EU beleid heeft Europa dit aan zichzelf te danken. Ze houden de rem op de economie met de ogen gericht op die federale staat die op zich weer het doel op een plan economie heeft gericht. Daarmee sloop je de midden en kleine economie nog verder en zal ook de voedingsbodem voor de gehele economie uitdrogen tot heel Europa aan het IMF geldinfuus mag gaan hangen. Dat worden dan 20 zure jaren terwijl de BRIC landen het des te makkelijker hebben om ons in te halen.
Er is niets nieuws onder de zon. 20 jaar geleden stierf de Europese hardware industrie al langzaam. Europese overheden kochten niet bij Siemens, ICL, Bull, Olivetti of Philips, maar bij IBM, HP en DEC. De VS kocht voor 90% Amerikaanse hardware en software. Japan kocht voor 80% Japans (Fujitsu etc.) en Europa kocht voor 10% Europees.
De Europese industrie had daardoor geen geld om te innoveren en werd een prooi voor overnames en snel krimpend marktaandeel.
Gebrek aan visie en tekortschietende Europese industriepolitiek. We wisten het, we zagen het en we deden er niets aan.
Als ik nu een getalenteerde jonge ICT-er zou zijn, dan zou ik gaan voor een interessante job bij een innoverend Amerikaans bedrijf in plaats van te gaan werken bij een geestdodend Nederlands ICT bedrijf als enige techneut met 10 ITIL managers boven je en 40 man offshore personeel dat je mag aansturen.
Zijn we de rol van de NSA en bedrijfsspionage vergeten?
In de allereerste plaats, en je ziet dat met regelmaat aan en in de reacties onder artikelen is de verdeeldheid visie’wise vaak aanzienlijk. Datzelfde geld ook voor de diversiteit die we op het gebied van IT alleen al kennen.
Natuurlijk, een aantal zaken kun je gelijk trekken maar Fransen en Engelsen, bad mix. het gegeven dat we in de EU alleen al vijf verschillende toetsenborden hebben is veel zeggend. Dan hebben we het nog niet eens over de vasthoudenheid individueel wat talen betreft.
Dat bedrijven worden overgenomen is niet meer dan ‘fact of life’. So be it. Maar daar kan men zich wel tegen wapenen. Voor mij is IT als materie, als vehikel een zaak van besparingen bewerkstelligen door automatiseren. Dat gegeven ligt nu eenmaal niet bij iedereen op het netvlies.
Maar wanneer je kijkt naar de huidige ontwikkelingen in de markt, word een ieder van u gedwongen focus te gaan verleggen en gewoon anders te gaan denken. Die flexibiliteit zie je telkens weer terug bij landen als India en het verre oosten en bij de Amerikanen. Europa is daar de komende decennia klaarblijkelijk nog steeds niet aan toe en Brussel? Ach… daar gebeuren nog steeds te weinig geloofwaardige dingen. En dat heeft dan weer te maken dat ik teveel impotente en incompetente zielen zie op plaatsen waar zij dan weer niets te zoeken hebben.
Mooi onderzoek, maar dit weten we toch al jaren? Ook de aanpak is een variant van de porter matrix; ook niets nieuws.
Als je kijkt naar de crux dan zie je in Amerika Kennis, Kapitaal en Ondernemingen samenkomen op universiteiten en de campussen in de omgeving. Kennis is een randvoorwaarde voor de ontwikkeling van de hightechsector, (Durf)Kaptitaal is nodig voor de incubatie van nieuwe ideeën en toepassingen en bedrijven zijn nodig voor het naar de markt brengen van producten. Eindhoven en Enschede zijn hier op kleinere schaal mee bezig, je zou dit op Europese schaal (onder Focus) kunnen uitbouwen als optie, maar je zult eerst technologie moeten ontwikkelen waar de markt in de toekomst om vraagt en dit vergt een andere manier van werken en denken. Je hebt misschien wel honderd failures nodig voor een succes en in Europe is een failure vaak het einde van een cyclus en daar stopt het dan. In Amerika is dit een stap in het proces. Ook de wetgeving zou het mogelijk moeten maken dit soort stappen belastingtechnisch goed te kunnen financieren.
Aan de andere kant kan je ook kijken naar de successen in o.a. de Game industrie en dit verder uitbouwen op een grotere schaal en proberen te divercificeren.
De wetten van Porter en Kotler zullen nog steeds wel van toepassing zijn, neem ik aan, dus daar kan de strategie aan worden gekoppeld.
@Willem
de USA was ooit sterker als incubator, nu wordt alles met patenten verstikt, dat de grote spelers in de weg komt.
Een bedrijf als microsoft kan in de huidige situatie niet meer onstaan.
Europe heeft een enorm potentieel maar te weinig politieke mogelijkheden omdat de burokratie te veel en te vaak in de weg staat.
Overigens merk ik de laatste jaren een tendens om zich zoveel mogelijk af te schermen van zaken van “buiten”, in A NL D CH CZ SK, dat zal dus wel een europees fenomeen zijn in onzekere tijden.