Twee lezers van Computable.nl geven op persoonlijke titel hun mening over de roman De Cirkel (uitgeverij Lebowski) van van de Amerikaanse schrijver Dave Eggers. De een noemt het een ijzersterk boek, de ander vindt het een aardige roman met een slap verhaal over narcisme. In het boek behandelt Eggers zaken als privacy, transparantie en de rol van de social media, waarbij het innovatieve bedrijf De Cirkel een centrale rol speelt.
Jan-Willem Lankhaar, data scientist bij CGI
Don’t be evil! Je hoeft niet te raden welke gigant model stond voor De Cirkel. Welk bedrijf beheerst het zoeken op internet, legt zijn medewerkers op allerlei manieren in de watten op een hypermoderne campus en neemt startups met de wildste ideeën bloedserieus? De Cirkel is in het boek precies zo’n bedrijf als Google: een bedrijf met een ongekende innovatiekracht, met jonge, nerdy en toch hippe werknemers en wereldwijde invloed.
De Cirkel is een bedrijf met een missie. Door informatie voor iedereen beschikbaar te stellen en volledige transparantie na te streven, moet de wereld beter worden. Van één online identiteit voor iedereen, een waterdicht betalingssysteem en perfecte criminaliteitsbestrijding tot volledige transparantie voor politici wereldwijd. Alles wordt bedacht en in recordtempo gerealiseerd door De Cirkel.
Mae Hollands droom komt uit wanneer ze de kans krijgt haar baan bij een saai nutsbedrijf te verruilen voor De Cirkel. Haar vroegere kamergenootje Annie, niet de eerste de beste binnen het bedrijf, heeft een goed woordje voor haar gedaan. Mae werkt hard en al snel is ze de ‘newbie’ met de hoogste scores ooit. Echter, hoe meer ze zich thuis voelt in De Cirkel, hoe meer ze vervreemdt van de buitenwereld. Ze begrijpt niet dat haar ouders en haar vroegere vriendje haar enthousiasme over dit geweldige bedrijf niet delen.
Mae gaat volledig op in De Cirkel. Ze is bereid een hoge prijs te betalen voor de idealen van de oprichters. Haar roem neemt een vlucht, maar ontneemt haar ook het zicht op de werkelijkheid. Ze negeert signaal op signaal en blijft geloven in de idealen van De Cirkel. Zelfs haar mysterieuze minnaar en een blinde huiveringwekkende haai overtuigen haar niet.
Het boek toont de keerzijde van de informatiemaatschappij waarin wij allen participeren. Is dit wat we willen? Is transparantie en ‘everything connected’ wel zo’n heilzaam ideaal om na te streven? Met name bedrijven die maatschappelijk verantwoord willen ondernemen op het gebied van big data, doen er goed aan deze vragen serieus te nemen en zich te bezinnen op privacy en de grenzen werkelijk te respecteren.
De Cirkel doet in veel opzichten denken aan literaire klassiekers als 1984 van George Orwell en Brave New World van Aldous Huxley. Eggers projecteert echter minder ver in de toekomst, waardoor zijn boek minder duidelijk sciencefiction is. Het wint daarmee aan geloofwaardigheid en maakt de beklemming groter.
Helaas vervlakt het karakter van hoofdpersoon Mae wat naarmate het boek vordert. Als ze in een impuls een besluit met dramatische gevolgen neemt, kan ze maar heel beperkt op zichzelf reflecteren. Mogelijk heeft Eggers dit bewust gedaan om het sektarische van De Cirkel te benadrukken, maar het doet afbreuk aan de beklemming.
De Cirkel is uitstekend vertaald en leest als een trein. De vertalers hebben ervoor gekozen om niet alle termen te vertalen en dat past bij het karakter van dit ijzersterke boek.
Karina Meerman, freelance ict-journaliste
De 25-jarige Mae Holland krijgt een baan bij GoogleFacebookYahoo-achtig bedrijf De Cirkel. Deze Amerikaanse technologiegigant is erin geslaagd software te ontwikkelen die meerdere digitale identiteiten overbodig maakt. Gebruikers loggen met TruYou in waar ze maar willen. Het account is geverifieerd, gekoppeld aan betalingssystemen en de ware identiteit van elke internetgebruiker is daardoor makkelijk te achterhalen. Met trage pas wordt gedurende het boek duidelijk welke verstrekkende gevolgen dit kan hebben. Want al onze identiteit toch al bekend is, waarom dan niet volledige openheid geven? Wie iets te verbergen heeft, is verdacht. Volledige transparantie is het streven: iedereen uitgerust met een camera, iedereen verbonden met iedereen.
Eggers heeft leuke ideeën, maar is bepaald geen literair wonder. Een willekeurig voorbeeld: ‘Ze had de man die in de hoek zat niet gezien, maar zodra ze hem zag, wist ze dat ze hem niet kende.’ Zijn personages zijn eendimensionaal en het gebrek aan psychologische diepgang lijkt gecompenseerd te moeten worden met irrelevante beschrijvingen van het uiterlijk. ‘Ze kwamen langs Josef, die nog steeds een gruwelijk slecht gebit had.’ Of: ‘Toen Tasha wegging werd haar plaats ingenomen door een magere man in een rood shirt met een rits.’ Eh… ja en? Conversaties tussen personages zijn van het niveau puberaal gebabbel tussen opgefokte Amerikanen en even zo boeiend.
Daarbij is hoofdpersoon Mae Holland een verwend nest. Als ze zo bijzonder is dat ze voor De Cirkel mag werken, waarom slaagt ze er dan niet in voor zichzelf te denken? Mae is een hol vat, een egocentrisch wicht dat enkel wordt gevoed door de goedkeuring van anderen. Haar emoties zijn zwart-wit, op het borderline af. Dit maakt het ontzettend moeilijk om enige sympathie voor haar te voelen. Misschien was dat Eggers’ bedoeling, maar dat werkt niet voor iedere lezer.
Veel lastiger om mee te leven is de aanname dat, wanneer de echte identiteit van iedereen online bekend is, mensen altijd het juiste zullen doen. Dit gaat volledig voorbij aan menselijke stupiditeit, wanhoop of geestelijke gestoordheid. In 2014 kunnen mensen ook op camera worden vastgelegd en via Facebook achterhaald. Dat weerhoudt hen er niet van om misdaden of overtredingen te plegen. Stomme dingen doen we allemaal, iedere dag, of we worden geobserveerd of niet. En de transparantie en openheid waar Mae zo verslaafd aan is, is in De Cirkel nog steeds beperkt door Amerikaanse preutsheid wat betreft seks en lichaamsfuncties.
Het is hilarisch dat iedereen overal hoorbaar moet zijn, behalve op de wc. Bankgegevens en strafbladen moeten openbaar zijn, maar wat we allemaal iedere dag meermaals doen, is te privé om te delen met de rest van de wereld? Het is wel een heel flauwe oplossing van Eggers om zijn personages stiekem te kunnen laten overleggen.
Het is moeilijk voor te stellen dat een sekte van 11.000 man (De Cirkel en zijn werknemers) ongestoord kan groeien, zonder enige tegenbeweging. Slechts twee mannen raden Mae aan na te denken over wat er gebeurt, maar verder wordt er niet gehackt of geprotesteerd. Kennelijk kan dit Amerikaanse bedrijf ongeremd de wereld overnemen zonder hinder van voormalig werknemers, mondiale wetgeving, militante startups of mensenrechtenorganisaties.
Al met al is De Cirkel is een aardige roman in een Amerikaanse setting, maar Eggers’ ideeën hadden beter gewerkt als kort verhaal. Het boek leest niet als een aanklacht op onze huidige samenleving, daarvoor zijn de personages te oninteressant en de ontwikkelingen te eenzijdig. Alleen het allerlaatste hoofdstuk heeft enige impact.
De Cirkel zet wel even aan tot nadenken over de digitale weg die wij zijn ingeslagen, maar wie geschokt is door Eggers’ gedachtengang, moet wat vaker echte sciencefiction lezen.
Roman
De Cirkel van Dave Eggers wordt gezien als een relevant en verontrustend boek dat vragen oproept over ons geheugen, onze geschiedenis, privacy, democratie en de grenzen aan onze kennis van de wereld.
Wat kun je anders dan het gaan lezen als bijvoorbeeld in de NRC staat “Het boek dat je geneest van Facebook”… Helaas wordt dit boek gehyped en wordt de kwaliteit op meerdere plekken al beschreven, zoals de beschrijving van de personages zijn oppervlakkig, het taalgebruik is ‘modern’ (ik heb het engelse boek gelezen, dus kan niks zeggen over de vertaling) het verhaal wordt naar mate het boek vordert minder en voorspelbaar.
Toch zet het je aan het denken en leest het erg makkelijk weg. De onderwerpen zijn actueel en geven je een benauwd gevoel.
Kortom, voor een makkelijk en vermakelijk boek. Lezen.