Bedrijfsvoering zonder ict is sowieso al moeilijk, maar in de zorg gaat ict nu ook een steeds grotere rol spelen. De afgelopen dertien jaar zijn de zorgkosten verdubbeld, dit komt niet alleen door vergrijzing, maar ook vanwege het financieringsmodel en het feit dat zorg gericht is op het weer gezond maken van mensen, niet op het voorkomen dat iemand ziek wordt. Om deze kosten beheersbaar te houden en te verlagen, speelt ict een cruciale rol.
Zo hoorde ik hoorde kortgeleden een voorbeeld van iemand waarbij een patiënt 2,5 uur moest reizen om vervolgens vijf minuten een specialist te spreken, de terugreis duurde vervolgens ook weer 2,5 uur en de (chronische) patiënt had vervolgens een aantal dagen nodig om weer tot rust te komen. Door het inzetten van e-health en telemonitoring, zou de patiënt op het moment dat hij er behoefte aan had een teleconsult met de arts kunnen inplannen vanuit zijn eigen huis. Daarnaast kan men chronische patiënten met bijvoorbeeld hartfalen of copd op afstand monitoren en een signaal naar een call centre sturen waar de verpleegkundige beoordeeld of er moet worden ingegrepen. Op deze manier kan de patiënt zelf ook een signaal krijgen op het moment dat zijn conditie verslechterd door een verkeerde leefstijl en kan hij zijn leefstijl aanpassen.
Er bestond lang het idee dat er geen behoefte aan dergelijk systemen zou zijn, maar pilots hebben de afgelopen tijd aangetoond dat de patiënt ‘master of his own destiny’ wil zijn. Er is meer behoefte aan af en toe een gesprek (wel of niet via video), dan dat een verpleegkundige of verzorger een paar maal per dag langskomt om medicijnen toe te dienen. Er is dan namelijk toch geen tijd voor een praatje.
VWS heeft het tien punten veiligheidmanagement systeem geïntroduceerd waarbij protocollen zijn gedefinieerd om de patiëntveiligheid te verhogen. Een van die punten is ‘de vitaal bedreigde patiënt’.
Patiënten die nu van de intensive care afkomen worden niet meer 7×24 uur gemonitord, ook patiënten die na de operatie in de ‘verkoever’ ruimte verblijven zijn over het algemeen nog niet op monitorsystemen aangesloten. ’s Avonds is er op de verpleegafdelingen gemiddeld maar één verpleegkundige op dertig tot veertig patiënten. Als er dus een probleem optreedt, ziet de verpleegkundige dit vaak niet, of te laat.
Meten is weten
Er bestaan nu al systemen waarbij met een sensor alle vitale functies van een patiënt in het ziekenhuis draadloos worden gemeten: hartritme, ademhalingsfrequentie, ecg, activiteit, lichaamshouding en temperatuur. Met andere externe sensoren: saturatie (zuurstof gehalte), bloeddruk en glucose.
Op het moment dat er een probleem met een van deze vitale functies optreedt krijgt de verpleegkundige een alarm en kan controleren of er een spoed interventie team moet worden ingeroepen om de situatie weer stabiel te krijgen. De arts krijgt in één oogopslag alle vitale functies en kan de relatie daartussen zien (inclusief ecg). Omdat het systeem 7×24 uur registreert, kunnen op deze manier ook patiënten ontdekt worden die bijvoorbeeld hartritme stoornissen hebben (zonder dat ze dat wisten), of slaap apnue. Slaap apneu komt bij ongeveer 12 procent van de mensen voor en wordt vaak te laat ontdekt waardoor er chronische ziekten ontstaan zoals bijvoorbeeld hartritme stoornissen. Voor het onderzoek moet een patiënt naar een slaap centrum en daar aan allerlei apparatuur liggen waardoor de patiënt sowieso niet goed kan slapen. Door vroegtijdige diagnose kunnen grote kosten worden bespaard.
Een ander probleem bij patiënten is decubities (doorliggen). Omdat de sensor activiteit en lichaamshouding meet, kan als een patiënt te weinig beweegt of te veel op één zijde ligt, de verpleegkundige een waarschuwing krijgen dat de patiënt gekeerd moet worden.
Vallen en dwalen is ook een probleem dat hoge kosten veroorzaakt omdat patiënten vaak vallen als ze uit bed proberen te gaan. Het systeem meet lichaamshouding, dus zodra een patiënt overeind gaat zitten kan het een alarm naar de verpleegkundige sturen die de patiënt bijvoorbeeld naar het toilet helpt.
Patiënten verblijven vaak langer in het ziekenhuis dan nodig is omdat bijvoorbeeld nog niet de laatste vitale functies (bloeddruk, hartslag temperatuur) zijn gemeten of omdat de verpleegkundige nog geen tijd had. Door continue te monitoren ziet men hoe de conditie van een patiënt zich ontwikkeld (zowel positief als negatief) in het ziekenhuis en ook in de thuissituatie.
Omdat met de sensor de temperatuur continue gemeten wordt, weet men ook of er sepsis (koorts) optreedt. Dit ontstaat door bacteriële besmetting. Als dit pas na één uur ontdekt wordt, heeft men een kans van 90 procent om te overlijden (het gouden uur). Jaarlijks sterven circa 3500 mensen in Nederland aan sepsis. Dit systeem kan ook in de thuissituatie worden ingezet waardoor iemand sneller naar huis kan en op afstand in de gaten gehouden worden om te voorkomen dat men opnieuw moet worden opgenomen.
Zo is er vaak behoefte bij partners van mensen met epilepsie of hartfalen om te weten of er een probleem is, een ‘early warning system’ waarbij een call centre gewaarschuwd kan worden die weer de hulpdiensten op locatie sturen. De op de huid gedragen biosensoren die dit monitoren geven daarnaast online ‘real time’ informatie over het ontstaan er verloop van de aanval.
De huisarts kan ook een patiënt op afstand monitoren. Nu moeten hartpatiënten regelmatig voor controle komen terwijl er waarschijnlijk niets aan de hand is, en als er wel iets aan de hand is dan is het vaak te laat. Naar schatting van de Hartstichting zijn er zo’n miljoen hart- en vaat patiënten in Nederland die regelmatig voor controle worden opgeroepen. In 2006 stierven 42.522 mensen aan hart- en vaatziekten. Dit soort systemen geven gigantisch veel relevante, up-to-date data over patiënten, op deze manier kan veel onderzoek gedaan worden.
Patiënt veiligheid
In Nederland worden, afhankelijk van de definitie, foutenpercentages tussen de 3 en 10 procent gevonden, met jaarlijks 250 tot vierhonderd fatale incidenten tot gevolg. Daarom moeten vanaf 1 januari 2013 alle ziekenhuizen voldoen aan het Convenant Veilige Toepassing van Medische Technologie. Dit gebiedt ziekenhuizen een kwaliteitssysteem in te richten voor de organisatie en borging van veilige toepassing van medische technologie. Dit was nodig, omdat de IGZ in de afgelopen jaren heeft geconstateerd dat dit in Nederlandse ziekenhuizen niet voldoende geborgd kon worden.
Dit convenant richt zich op de gehele levenscyclus van medische technologie binnen het ziekenhuis, van invoering en gebruik tot en met afstoting. Gevolg is dat ziekenhuizen naar (ict-) oplossingen zoeken om aan dit convenant te kunnen voldoen. Alle apparatuur die wordt ingekocht moet aan bepaalde voorwaarden voldoen, daarnaast moeten er duidelijke handleidingen en onderhoudsvoorschriften bijgeleverd zijn.
Een veel genoemd voorbeeld zijn infuuspompen, deze moeten regelmatig onderhouden worden, maar men weet niet waar deze apparaten zich bevinden. Daarnaast moeten vele medische hulpmiddelen regelmatig schoongemaakt (ontsmet) worden om bacteriële infecties te voorkomen, maar waar staan de spullen en hoe weten we of we niets vergeten zijn?
Daarom zoeken ziekenhuizen op dit moment naar ict-oplossingen om deze knelpunten op te lossen. Een systeem wat veel problemen op kan lossen is een rlts-systeem: realtime location tracking system: ‘tracking en tracing’. Hiermee kunnen zowel hulpmiddelen, medisch apparatuur en zelfs patiënten en medewerkers worden gelokaliseerd. Zo kan op een afdeling direct een lijst geproduceerd worden van alle hulpmiddelen die daar aanwezig zijn en men kan een lijst afvinken als de apparatuur schoongemaakt is. In de operatiekamer kan een lijst van alle medische apparatuur gegenereerd worden waarbij de onderhoudsdatum gecheckt kan worden. Men weet dan of de apparatuur veilig gebruikt kan worden.
Zo zijn er ziekenhuizen die al papierloos werken: de patiënt krijgt bij binnenkomst een polsbandje met een draadloze sensor. Op het moment dat de verpleegkundige de kamer binnenkomt met een cow (computer on wheels), worden via het locatiesysteem de in de kamer aanwezige patiënten op het scherm getoond,. De verpleegkundige wordt ook herkend en er wordt gevraagd welke patiënt geselecteerd moet worden. Op dat moment wordt het patiënten dossier getoond en kan de verpleegkundige medicijnen toedienen. De medicijnen worden ook herkend en gescand voor toediening zodat medicijn, dosis, patiënt en toediener geregistreerd en gecontroleerd worden. Hierdoor wordt dus voorkomen dat er verkeerde medicijnen worden toegediend. Ook kan in een oogopslag gezien worden op welke afdelingen nog plaats voor patiënten is of waar zich een bepaald apparaat (aed) zich bevindt.
We kunnen in de toekomst niet meer zonder ict, want de zorg wordt onbetaalbaar, complex en daarom hebben we ict nodig.
Scepsis niet het zelfde als koorts. Hier wordt met veel aplomb door dhr.Wiegers over medische zaken gesproken waarbij pijnlijk duidelijk dat achtergrond kennis ontbreekt.
Dat ICT als ondersteuning nodig is in de zorg, is waar maar wel anders als hier beschreven. Volgen we de redenering die hier gegeven wordt dan hebben we in 5 jaar 1 verpleegkundige op 70 patienten, want we monitoren toch alles met sensoren.
“Zorg” betekent niet nog meer techniek, maar mensen en meer menselijkheid. Dat de zorg onbetaalbaar wordt is te danken aan inefficientie op het niveau van management, dat was vroeger zo en is alleen maar erger geworden.
Verschuiven we de focus meer op preventie, dat is de enige methode om overbodige hoeveelheden gezondheidsschade door roken, drinken te veel en te vet eten, te voorkomen en drukt dan uiteindelijk de kosten.
Er is nog een ander onderdeel van ICT in de zorg waar we volgens mij niet meer zonder kunnen: de medische apparaten in en rond de OK en diagnostiek.
Alhoewel o.a. MRI scanners en (cardio-vasculaire-)röntgensystemen in eerste instantie op grote stukken ijzer lijken van buitenaf zitten daar vandaag de dag ook de nodige regels software in om alles te besturen en de juiste beelden te genereren……
Misschien kan zorg niet meer zonder ict maar de vraag is of zorg de mogelijkheden van ict goed kan benutten!
Als je van deze mogelijkheden gebruik wil maken dan moet je zorgprocessen (in de keten) vernieuwen want “ict kan de zorg niet efficient maken”
https://www.computable.nl/artikel/opinie/management/4463577/2379250/ict-kan-de-zorg-niet-efficient-maken.html
Op zich wel vermakelijk.
Allerlei voorbeelden aanhalen om nog meer IT het ziekenhuis in te krijgen en daarna droog opmerken dat het hiermee minder complex en duur zou worden.
Denk dat we allemaal wel weten dat hierdoor de managers nog meer hun stempel kunnen drukken hoe belangrijk ze wel niet zijn.
@ Reza
+1
Het grote probleem om processen in de zorg efficienter te maken bestaat uit de verschillende interessen binnen de ziekenhuismuren.
Naast het eigen personeel van het ziekenhuis bestaat er nog steeds de incorporatie van maatschappen die geen onderdeel zijn van de ziekenhuis-organisatie maar wel een sterke politieke rol spelen in de besluitvorming.
Zo krijg je artsen die in dienst zijn en artsen die “slechts” ruimte binnen het ziekenhuis huren.
Wil je de processen verbeteren moet je die interessen op 1 lijn krijgen wat nauwelijks mogelijk is omdat die vaak lijnrecht tegenover elkaar staan.
Daar helpen geen “sensoren”.
@ PaVaKe
de meeste medische apparaten zijn van eigen software voorzien en niet altijd met een behoorlijke interface naar een ZIS, ook hier spelen tegenstrijdige (financiele) belangen een grote rol.
De oplossing bereik je niet door nog meer ICT, maar door politieke beslissingen. Zolang ziekenhuizen als eigen winkeltjes funktioneren die knokken voor de eigen belangen en concureren zullen de kosten alleen maar stijgen.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Apneu
@Jan van Leeuwen: het enige wat ik aan wilde geven is dat er meer ICT in een ziekenhuis is dan monitoring en administratie. Al dan niet interfacen met een ZIS was daarbij niet relevant voor mij.
Als ter zake kundig in verschillende opzichten kan ik me de beredenering wel volgen van de auteur Kees Wiegers maar niet helemaal. Is IT noodzaak in de gezondheidszorg? Absoluut. Sterker, er zijn weinig organisatievormen te bedenken waar de IT geen strategische rol meer vervult. Das een beetje een open deur.
Slachtoffers vs gebruik IT middelen
Ik kan me niet helemaal vinden in de voorstelling van zaken omdat die op dit vlak niet zo heel erg specifiek is. Je zou een soort ID systeem moeten implementeren om op die wijze omissie en medicijnfouten volledig uit te kunnen bannen. De techniek is er, het is gewoon nu nog het koppelen van die technieken.
Verzekeringspas
Men zou wederom eens kunnen gaan denken iets met de verzekeringspas te gaan doen om dubbele validatie in het ziekenhuis mogelijk te maken. Zoals eerder gesteld is een standaard allang aanwezig in de ziekenhuizen nu mijn vraag, waarom heeft men dat nu nog steeds niet eens gerealiseerd? Dit slechts als gedachten aanzet.
Een ziekenhuis had tegen een fractie van kosten iets dergelijks ook al zelf kunnen hebben geïmplementeerd. Mens namelijk in één klap van alle fraudegevallen af in elk geval en je hoeft niets nieuws te bedenken.
Zoeken naar….
Als ziekenhuizen nu nog steeds zouden moeten zoeken naar oplossingen voor bepaalde ‘uitdagingen’…. Dan haal ik een beetje mijn schouders op. We komen dan tegen een angeltje bij mij aan die de commercie af en toe verfoeit. Alle standaarden om IT nog beter in te kunnen zetten in in dit geval ziekenhuizen en zorginstellingen, zijn allang aanwezig.
Men kiest klaarblijkelijk telkens weer naar steeds duurder te onderhouden oplossingen terwijl met eenvoudige aanpassingen het allang allemaal geklaard zou kunnen zijn.
IT en kosten
Jammer dat in het artikel de koppeling word gemaakt tussen de zorgkosten en IT, althans dat IT ‘een antwoord’ zou kunnen zijn op die exploderende kosten.
Daar kan ik kort in zijn.
Exploderende zorgkosten worden veroorzaakt door aan hoos aan incompetentie en impotentie op overheids en managements niveau in de instellingen waarbij men denkt dat een ‘nuts’, zoals gezondheidszorg nog steeds is, kan worden geprivatiseerd. U ziet nu waar die privatisering toe aan het leiden is.
Kan dat anders? Ik zou zeggen, richt uw blik op bijvoorbeeld het VK en dichter bij huis, België of Scandinavië. Klaarblijkelijk kan dat wel maar…. U mag de rest invullen.
IT en inzet
IT is een prachtig vehikel kosten en inzet te kunnen besparen. Mede moet ik zeggen. Want als er incompetente zielen aan het roer staan, niet te vergeten een verkeerde dosis commercie, dan weet u in ieder geval waar het toe zal leiden.
Exploderende kosten en laat nu IT net een middel zijn die daar niet voor is bedoeld. En laat ik nu dat aspect in uw betoog missen. Wat blijft er dan nog over? Geen discussie hoop ik maar een vaststelling…
@KeesWiegers Ik geloof vast dat er handige toepassingen in de zorg mogelijk zijn maar ben het ook wel eens wat @JanvanLeeuwen schrijft, mensen en de menselijke aandacht is belangrijk.
Die financiering is inderdaad een probleem en met die marktwerking is het helemaal een ongeleid projectiel. De marktbureaucratie denk ik dan altijd, een groot gedeelte van het werk gaat zitten in administreren en controleren en boekhouden van het eigen werk. Voor al die verzekeringsmaatschappijen, met ieder weer een eigen organisatie en administratie. Dat lijkt me pas echt overhead. Snel maar afschaffen die marktwerking.
Maar om bij de IT te blijven, het EPD afblazen scheelt al een hoop geld. Lijkt me geen slecht idee.
@Reza,
je bent wat ongeduldig. In grote logge overheidsorganisaties is de weg hoogstens:
– constateren dat men inefficient werkt
– heel veel jaren constateren dat men inefficient werkt
– allerlei onsamenhangende ict oplossingen aandragen die op zich best goed kunnen werken
– constateren dat men nog steeds inefficient werkt
– dure langdurige onderzoeken met als uitkomst advies zoals in jouw artikel( standaardisatie, samenhangend procesbeheer, informatiemanagement en ketenafstemming)