Eind 2012 zijn er 43 grote en risicovolle ict-projecten uitgevoerd bij het Rijk. De totale meerjarig geraamde kosten van deze projecten bedragen 1,74 miljard euro. Ten opzichte van de rapportage over 2011, waar deze kosten 2,41 miljard bedroegen, is dit een forse daling van bijna 28 procent. Dat ligt voor een groot deel aan het aflopen van een aantal grote projecten. Maar het lijkt er ook op dat de omvang van risicovolle ict-projecten afneemt. Desondanks blijven er grote projecten door deadlines en budgetten gaan.
Dit blijkt uit de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk die minister Blok van Wonen en Rijksdienst aan de Tweede Kamer heeft gezonden. In deze rapportage is een overzicht opgenomen van de status van grote ict-projecten, met een meerjarig budget van meer dan twintig miljoen euro en kleinere risicovolle ict-projecten. De rapportage-gegevens zijn ook terug te vinden op het Rijks-ICT-dashboard (www.rijksictdashboard.nl).
De rapportage over 2012 omvat vijf nieuwe projecten ten opzichte van de rapportage over 2011. Daarnaast zijn elf projecten in 2012 afgerond of gestopt. De meerjarige kostenschattingen van de 27 projecten die al in 2011 liepen en die ook in 2013 doorlopen, namen eind 2012 per saldo af met 1,8 procent ten opzichte van de vorige jaarrapportage. Dit wordt verklaard door het saldo van bijstellingen naar boven en naar beneden. De vier grootste bijstellingen naar boven zijn kleiner dan tien miljoen euro. De drie grootste bijstellingen naar beneden zijn groter dan tien miljoen euro.
In de vorige jaarrapportage namen de meerjarige kostenschattingen (van de 26 projecten die al in 2010 liepen en die in 2012 doorliepen) eind 2011 met 1,7 procent toe. Een jaar eerder was er nog sprake van een stijging van 11,4 procent. Daarnaast lijkt het erop dat de omvang van ict-projecten afneemt.
Vertraging
De bijstellingen betekenen zeker niet dat er geen grote daadwerkelijke of ingeschatte budgetoverschrijdingen meer zijn. Naast de inmiddels beruchte voorbeelden als het Defensie-project Speer (budget inmiddels 277 miljoen), ook wel ERPM&F genoemd, het IND-systeem Indigo (95,5 miljoen) en de nieuwe gemeentelijke basisadministratie mGBA (44,4 miljoen) staan er in het overzicht nieuwe potentiële hoofdpijndossiers.
Het systeem AGS van Financiën bijvoorbeeld loopt uit, zowel in tijd als in budget, Oorspronkelijk zou dit nieuwe aangiftesysteem van de Douane eind 2011 klaar zijn; nu staat de deadline op begin februari 2014. Het budget is inmiddels bijna verdubbeld: van 25,5 miljoen naar 46,8 miljoen euro. AGS wordt incrementeel opgeleverd, maar door verschillende oorzaken, waaronder onvoldoende kwaliteit van het op te leveren product en diverse changes, is er vertraging opgetreden in de oplevering van het tweede increment.
Groen licht
Andere in het oog springende voorbeelden zijn het nieuwe Schengen Informatiesysteem (van 8,6 naar 22,8 miljoen euro), de Modernisering Objectbediening Zeeland van bruggen en sluizen (van 23,14 naar 51,59 miljoen euro) en het gemeenschappelijke financiële systeem Leonardo bij de Rechtspraak (van 15,3 miljoen naar 34,54 miljoen euro).
Daarnaast lopen bij diverse andere systemen de kosten alweer met een paar miljoen boven het geplande budget uit. Al moet daarbij wel worden aangetekend dat er ook genoeg projecten zijn die goedkoper uitvallen. Desalniettemin heeft geen enkel ict-project in het Rijks-ICT-dashboard een geel of rood licht gekregen. Ze staan allemaal op groen licht. Nu alle projecten regelmatig worden geaudit door middel van onder andere Gateway-reviews is het Rijk er kennelijk gerust op dat alles onder controle is.
Deze publicatie verbaast mij in zijn geheel niet. De reden, dat uit eigen waarneming, ondervinding en ervaring met overheden en leveranciers, zijn gewoon een recept voor enorme budget overschrijdingen en project uitlopen.
Klaarblijkelijk zijn er maar weinigen in het kabinet en tweede kamer die zich er nog verder zorgen over maakt. Het zijn namelijk niet alleen de budget en tijdoverschrijdingen die hier in het geding zijn, ook de secundaire posten die in de honderden miljoenen belopen.
Dan hebben we het natuurlijk nog even niet over de commerciële partijen aan deze projecten en de ‘leads’ anderzijds van die projecten. Welke twee factoren van belang zijn hier aanwijsbaar oorzaak en reden voor?
Dat is zeer eenvoudig.
IT en wetmatigheden veronachtzamen
Het is voor mij al heel gewoon dat heel veel beslissingnemende ambtenaren bij overheden helemaal niets begrijpen van automatiseren maar wer op sleutelposities gaan zitten, vaak enige affiniteti met IT projecten ontberen dan zelfs affiniteit met IT.
Commerciële partijen die falen
Dan heb je na tuurlijk de commerciële partijen waarvan je rustig kunt stellen dat die deels debet zijn aan overschrijdingen. Laten we wel zijn. Wanneer er trajecten worden opgezet vanuit overheden kun je met een gerust hart mee tenderen. Er zijn altijd redenen ‘onvoorzien’ vooral, die de afgeknepen prijzen binnen een traject weer goed maken.
Het falen van die commerciële partijen is het regelrechte onvermogen non IT management goed en duidelijk uit te leggen wat IT is, hoe IT werkt, en op welke wijze men IT project management moet inzetten en uitvoeren. He is namelijk echt niet zo dat wanneer je even een cursusje ITIL en/of Prince II hebt gedaan, dat je dan plots weet hoe je IT project management bedrijft in de praktijk.
Als onderliggende, van buiten af wijzend, met kennis van … weliswaar.., worden de meest basale principes van IT processen door beide partijen met voeten getreden. Door e commerciële partijen omdat een aardig idee heeft van projecten maar niet de juiste koppeling weet te leggen tussen IT als materie en IT project management, en in tweede dat zij het maar niet voor elkaar krijgen non IT management te ‘scholen’ daarin.
Door dat grote gat tussen deze twee werelden, die vaak door commercie wordt uitgebuit, gebeurd het dan dat projecten bij de overheid vaak zo ernstig uit de pas gaan lopen.
En is dat nu juist niet het meest tenenkrommende van een dergelijke publicatie? Dat men het na al die jaren als commerciële partij nog steeds niet voor elkaar blijkt te hebben een project op te zetten en uit te voeren, opgeleverd te krijgen binnen tijd en budget?
Natuurlijk kunt u roepen dat dit natuurlijk niet uw schuld is. Onvoorziene omstandigheden, de klant die plots met aanvullende wensen/eisen blijkt te komen. Het ontslaat u niet als partij aan te geven dat wanneer een IT traject eenmaal is ingezet, deze gewwon en eerst tot het eind moet worden afgelopen.
Doet u dat namelijk niet…… dan krijgt u te maken met dit soort tenenkrommende publicaties.
En was het nu niet zo dat IT als voorspelbare materie en als middel juist besparingen moest bewerkstelligen?
Afgezien van de volstrekt verouderde en ronduit schadelijke gedachte dat projecten op tijd en binnen budget moeten eindigen, zou het veel helpen als de Overheid zich eens aan hun eigen standaarden zou houden…
Zie: http://www.viergever.info/nl/prince2principle.aspx
Dan begrijp je vervolgens ook dat IT projecten door een verkeerde focus gedoemd zijn te mislukken. En dat CIO’s en door CIO’s gedomineerde Gateway Reviews de problemen alleen maar vergroten!
Zie ook: http://www.viergever.info/nl/prince2lev.aspx
en
http://www.viergever.info/nl/methode_invoeren.aspx
Eens met Nico.
Ware het niet dat de overheid haar eigen regelgeving, richtlijnen en standaarden – die kaderstellend zouden moeten worden opgenomen in de programma-/projectdocumenten – niet of onvoldoende kent.
En dat is niet van vandaag.
Tel daarbij op een achterblijvende regievoering/Opdrachtgeverschap en je hebt écht een probleem met je projecten. En met je compliance.
Die twee issues garanderen aandacht in een Rekenkamerrapport en aansluitend in de media.
Besluit IVR en Gateway Review voorkomen al veel ellende.