Een landelijk referendum kost dertig miljoen euro per keer, stelt minister Plasterk van Binnenlandse Zaken in de Tweede Kamer op 10 april 2013. Voor dertig miljoen euro kun je echter een systeem bouwen waarmee je tot in lengte van jaren referenda kunt houden. Een voormalig wetenschapper en minister van Onderwijs moet beter weten.
Minister Plasterk is in het verleden minister van Onderwijs geweest. Hij moet dus ongetwijfeld ergens iets hebben opgevangen over technologische ontwikkelingen enerzijds en projectmanagement anderzijds. Ook in zijn tijd als wetenschapper moet hij op dit terrein veel kennis hebben opgedaan. Toch gaat hij uit van dertig miljoen euro aan kosten per landelijk referendum. Om aan een dergelijk bedrag te komen moet je uitgaan van een infrastructuur van rode potloden en de postkoets.
Hieronder doe ik een projectvoorstel voor het implementeren van een Referendum Infrastructuur. Ik gebruik daarbij het formaat van de zogenoemde PID (Project Initiation Document, onderdeel van de Prince2 methode) die bij de overheid, dus ook het ministerie van de heer Plasterk, wordt gebruikt. Met het implementeren van deze infrastructuur kan in de toekomst ieder referendum worden gehouden tegen een fractie van de kosten, zoals berekend door de heer Plasterk. De kosten voor het implementeren van deze infrastructuur zijn dertig miljoen euro. Dat wil zeggen, ik heb voor de zekerheid, na de schatting van vijftien miljoen euro, een post ‘onvoorzien’ opgenomen van nog eens vijftien miljoen euro.
Project Initiation Document
Project: Implementatie Referendum Infrastructuur (IRI)
Paragraaf 1 is administratief van aard en is overgeslagen.
Paragraaf 2 is de inhoudsopgave en is overgeslagen.
3 Project Definition
De democratie moet naar een volwassen niveau worden getild, waarbij het uitgangspunt is, dat de burgers mondig en geïnformeerd zijn en zichzelf goed kunnen vertegenwoordigen. Het doel van het project is om tot een infrastructuur te komen, zowel qua systemen als processen, waardoor het houden van landelijke referenda vrijwel volledig geautomatiseerd kan plaatsvinden.
De architectuur gaat uit van enerzijds de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) waaruit het bestand van stemgerechtigden kan worden herleid, en anderzijds het Digid-platform voor toegang van de stemgerechtigden. Systemen zijn het handtekeningen verzamelsysteem waarbij het quotum van handtekeningen kan worden verzameld om een referendum te houden en het stemsysteem, waarmee het referendum zelf kan worden gehouden. Verder zal een bescheiden communicatiesysteem worden opgetuigd, waarmee handtekeningenacties, referenda en uitslagen zullen worden bekend gemaakt.
Een bescheiden centrale afdeling, het Referendum Secretariaat, is nodig voor het instellen en aankondigen van referenda qua vraagstelling en datum/tijdstip en voor het bekendmaken van de resultaten. Een Referendum Helpdesk is nodig om vragen van burgers te beantwoorden en eventuele problemen en storingen te verhelpen. Een onderhoudsafdeling is nodig om de systemen te beheren en waar nodig aan te passen.
Gebruikers zijn alle stemgerechtigden in Nederland, het Referendum Secretariaat, de Referendum Helpdesk en de onderhoudsafdeling. Interfaces worden gebouwd met het GBA en Digid.
4 Project Approach
• Ontwikkelen handtekeningen-verzamelsysteem en interfaces naar GBA en Digid in eerste en tweede kwartaal.
• Ontwikkelen referendum stemsysteem en interfaces naar GBA en Digid in eerste en tweede kwartaal.
• Ontwikkelen communicatiesysteem in eerste en tweede kwartaal.
• Testen systemen in derde en vierde kwartaal.
• Werven, installeren en trainen personeel Centrale Referendum Administratie in derde en vierde kwartaal.
• Werven, installeren en trainen personeel onderhouds- en beheerafdeling in derde en vierde kwartaal.
• Werven, installeren en trainen Centrale Referendum Helpdesk in derde en vierde kwartaal.
• Doorlooptijd project een jaar.
• Betrekken van Tweede Kamer, een aantal burgers, en nieuwe afdelingen bij ontwerp, test en implementatie.
• In het derde kwartaal wordt een pilot gepland in een te selecteren gemeente.
5 Business Case
De kosten voor een landelijk referendum worden geschat door minister Plasterk op dertig miljoen euro per keer. De kosten van dit systeem zijn dertig miljoen euro. Na het eerste referendum zijn de kosten van dit project dus al terugverdiend.
6 Project Management Team Structure
• Project management en administratie; vijf personen.
• Proces implementatieteam; tien personen.
• Infrastructuur team; vijf personen.
• Handtekeningenverzamelsysteem team; tien personen.
• Referendum systeem team; tien personen.
• Communicatiesysteem team; vijf personen.
• Interface team GBA; vijf personen.
• Interface team Digid; vijf personen.
• Testteam; twintig personen.
• Helpdesk installatie; drie personen.
• Helpdesk aanloopkosten; vijf voltijdsbanen.
• Onderhoud- en Beheer organisatie installatie; drie personen.
• Onderhoud- en Beheer organisatie aanloopkosten; drie voltijdsbanen.
• Administratie installatie; drie personen.
• Administratie aanloopkosten; twee voltijdsbanen.
7 Role Descriptions
Wordt later ingevuld.
8 Quality Management Strategy
Er zal uitgebreid worden getest met burgers en nieuwe medewerkers van de helpdesk en administratie afdeling. Ook de Tweede Kamer en media worden betrokken bij het testen van het Referendum aanmeld en invoerproces. Het gemeentebestuur van een te selecteren pilotgemeente zal ook worden betrokken.
9 Configuration Management Strategy
Er wordt één interface aangelegd met GBA en Digid, van waaruit alle systemen worden gevoed. Details worden later ingevuld.
10 Risk Management Strategy
Als onvoorziene uitgaven wordt rekening gehouden met een honderd procent overschrijding van het budget. Er zal uitgebreid worden getest. Er zal in een te selecteren gemeente een pilot worden gehouden.
11 Communication Management Strategy
Wordt later ingevuld.
12 Project Plan
Een fte (full time equivalent) wordt gesteld op gemiddeld tweehonderdduizend euro per jaar. Dit is inclusief overheadkosten zoals huisvesting en ict-infrastructuur.
|
Activiteit |
fte 1e halfjaar |
fte 2e halfjaar |
Budget |
|
Project management en administratie |
5 |
5 |
1.000.000 |
|
Proces ontwerp en implementatie |
10 |
10 |
2.000.000 |
|
Bouw infrastructuur |
5 |
5 |
1.000.000 |
|
Bouw handtekeningenverzamelsysteem |
5 |
5 |
1.000.000 |
|
Bouw referendum stemsysteem |
10 |
10 |
2.000.000 |
|
Bouw communicatiesysteem |
5 |
5 |
1.000.000 |
|
Bouw interfaces met GBA |
5 |
5 |
1.000.000 |
|
Bouw interfaces met Digid |
5 |
5 |
1.000.000 |
|
Integraal Testen |
20 |
2.000.000 |
|
|
Installatie helpdesk |
3 |
300.000 |
|
|
Aanloop helpdesk |
5 |
500.000 |
|
|
Installatie Onderhoud/Beheer organisatie |
3 |
300.000 |
|
|
Aanloop Onderhoud/Beheer organisatie |
3 |
300.000 |
|
|
Installatie Referendum Administratie |
3 |
300.000 |
|
|
Aanloop Referendum Administratie |
3 |
300.000 |
|
|
Apparatuur |
1.000.000 |
||
|
Totaal |
15.000.000 |
||
|
Onvoorzien |
15.000.000 |
||
|
Totaal incl. onvoorzien |
30.000.000 |
13 Project Controls
Wordt later ingevuld.
14 Tailoring of Prince2
Wordt later ingevuld.
Kees Pieters (1955) is wiskundig ingenieur. Hij heeft gewerkt voor de olie-industrie en de overheid in Operational Research en ICT. Hij is auteur van ‘Het Westen 5x Failliet‘ (ISBN 9789461933690). Hij ondersteunt het Burgerforum EU.
Roepen dat een referendum €30 miljoen per keer kost lijkt me nogal nietszeggend want wat kosten verkiezingen dan wel niet?
Getalsdemagogie is tegenwoordig het nieuwe populisme, niemand begrijpt het maar het klinkt allemaal wel leuk.
Wat mij niet geheel duidelijk wordt is waar die kosten uit bestaan. Met alleen een IT-systeem kom je er niet, je hebt er een heel leger aan mensen nodig om dit goed te organiseren, te controleren en daarna nog te beheren. Daar gaat al aardig wat geld naartoe denk ik.
Klopt de titel wel: in de pers kom ik alleen de kreet ‘referendum kost 30 miljoen per keer’. Nergens wordt gerefereerd aan ‘referendasysteem’.
Kun je de bron aangeven?
Heerlijk zo’n verhaal. Dit verhaal is geheel rijp voor NRC Next checkt. Los hiervan als je het efficient inkleed kan je het zelfde systeem zeker ook gebruiken voor de verkiezingen. Kortom de terugverdientijd is dan maximaal 4 jaar.
Waar vind je dat tegenwoordig nog….
Reactie aan Leen Blom:
Ik ga er vanuit dat het systeem en de processen worden gerund door 44 mensen: helpdesk 20, onderhoud/beheer 12, administratie 12.
Als deze mensen 67.000 euro per jaar kosten, dan kom je op een jaarlijkse kostenpost van 3 miljoen euro. Dat zijn dan de lopende kosten voor alle referenda in dat jaar.
De bron vind je op
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3423684/2013/04/10/Landelijk-referendum-kost-30-miljoen-per-keer.dhtml
Interessante suggestie, zo’n systeem.
Fijn om een PRINCE2-PID (outline) te zien gebruiken.
Een punt van kritiek
De Project management team structure en de Role descriptions draaien om de hete brij heen. Iedereen weet dat je voor een project een projectmanager en uitvoerende en ondersteunende mensen nodig hebt.
Waar het bij overheidsprojecten vaak fout gaat is dat niemand er de baas is. Voorbeelden van groot tot klein: Speer van Defensie, renovatie Rijksmuseum, systeem Tax-i van de Waterschappen. Constant touwtrekken.
Ook bij dit project dreigt dit: het bedoelde systeem dient om gemakkelijker, goedkoper en sneller een referendum aan te vragen en uit te voeren.
In wiens belang is dit? De minister? Nee. Het parlement? Nee.
Het referendum is een tegenwicht tegen de macht van de overheid. Die overheid zal alles uit de kast halen om het houden van referenda te remmen. (Maak je borst maar nat: Een ambtenaar is iemand die voor iedere oplossing een probleem heeft, weet u nog?)
Mensen grijpen naar het referendum als andere manieren om de overheid van koers te laten veranderen, hebben gefaald. Bij een referendum is daarom altijd sprake van een conflict. Dus moet je bij het ontwikkelen van zo’n systeem zo min mogelijk invloed van die overheid op de uitwerking hebben.
Daarom moeten we HEEL goed nadenken over wie de business executive en de project manager worden. Zij zoeken vervolgens samen de beste sr. user en sr. supplier erbij voor in de stuurgroep. (Die rollen mogen in de loop van het project anders worden ingevuld.)
Wat betreft de sr. executive: het moet iemand zijn die er is voor “het volk” en die zo min mogelijk aan de touwtjes van een minister hangt. Qua positie te vergelijken met de Ombudsman of de rechterlijke macht. Wie benoemt hem? Als hij een van de “hoge colleges van staat” wordt is er misschien een grondwetswijziging voor nodig…
Waarschijnlijk zal hij zijn definitieve positie moeten veroveren. Dat lukt alleen als hij de steun van vele stemgerechtigden weet te verwerven. Het zal bepaald geen grijze muis moeten zijn!
De project manager … de rechterhand en sparring partner van de business executive. Een goede project manager is nooit te versmaden, maar zijn rol is slechts het gewenste resultaat neer te laten zetten. Laat het vooral niet iemand zijn die werkt bij een van de suppliers.
De sr. user … Afgezien van de paar mensen die het systeem ondersteunen zijn de gebruikers gewone burgers. Misschien is er een panel samen te stellen. Waar vinden we panelleden? Misschien bij organisaties met veel “gewone mensen” als lid. De ANWB? Kerkgenootschappen? Natuurmonumenten? Of gewoon onder krantenlezers?
De sr. supplier … Natuurlijk een organisatie die software kan ontwikkelen. Het ministerie van binnenlandse zaken zal nodig zijn om toegang tot de DigID en de GBA met hun te kunnen regelen. De minister doet dat als de politieke partijen dat in meerderheid belangrijk genoeg vinden.
Nog een punt van kritiek
Ik vind het wat gemakkelijk om te doen alsof de kosten geen issue zijn. Elke minister kan heel goede argumenten geven waarom EUR 30 miljoen beter ergens anders aan besteed kunnen worden. Dat u en ik er anders over denken is niet belangrijk – zolang die 225 parlementsleden er in meerderheid maar net zo over denken als hij.
Maar met ongeveer 17 miljoen mensen in Nederland kom je op EUR 2 de man uit. Met een paar collectes of met crowd funding kom je een eind en ben je niet van de overheid afhankelijk. (Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.)
Keulen en Aken zijn niet in één dag gebouwd. Werk het idee verder uit en oordeel aan de hand van de reacties of het levensvatbaar is.
Mijn goodwill heb je.
Ieder project waarvan 50% als onvoorzien als kostenpost wordt opgenomen is slecht en zou je nooit op die basis moeten starten.
Want wat zeggen die 50%? Dat je ruimte neemt op je bandbreedte? Maar waarom zoveel? Dat betekent eigenlijk dat je geen clue hebt en 50% kan dan net zo makkelijk leiden tot 200%, 1000% of gekker nog, oneindig want het project zal niet slagen.
Een tweede waarvan ik een natuurlijk wantrouwen krijg is dit: Iets kost ogenschijnlijk 30 Miljoen, en dat is precies evenveel als een systeem bouwen waarmee je X referenda van kunt houden. Zeker een wiskundige met liefde voor symmetrie 🙂
Een andere vraag is: Waarin zit hem nu de uitdaging? De software ontwikkeling? Het organiseren van draagvlak? De zekerheid dat fraude geen kans krijgt? Wat is het zwaartepunt? Want ik denk dat politiek hier de grootste factor is. Als hier al geen consensus bereikt wordt hoef je echt niet te beginnen.
Voor een ton of wat een mooi prototype bouwen zie ik wel zitten. Contact graag via mijn profiel. Ik garandeer 0% budgetoverschrijding (we passen in dat geval gewoon de scope aan).
Nee gekheid. Kunnen we dit niet open source opzetten? Voor het handwerk gebruiken we dan wat outsourcing. Dat zou nu innovatief zijn.
Wat even vergeten wordt is de communicatie naar de stemgerechtigde. Bij een huidig referendum krijgt elke gerechtigde een mooie stemkaart enz. en alleen dat al kost aan portokosten, drukwerk enz. een kleine 7.5 miljoen (even kort door de bocht, 15 miljoen stemgerechtigden, dus 50 cent per persoon voor porto, drukwerk enz). Ook bij een electronisch referendum zal je dit blijven houden, want de overheid is verplicht elke stemgerechtigde in kennis te stellen. Dat kan niet met een e-mailtje.
De Kamer heeft destijds, op basis van gedegen onderzoek, _unaniem_ besloten de stemcomputer in het museum te zetten, naast de postkoets. Dat refereerde niet specifiek aan de Nedap schaakcomputers, maar aan het _concept_ “stemcomputer”. Elk pleidooi voor herinvoering van stemcomputers behoeft dus zeer overtuigend bewijs dat die bezwaren zijn weggevallen.
Alle bezwaren die destijds golden, gelden nog steeds. Het voornaamste bezwaar is dat het essentieel is voor vertrouwen in een democratie dat de integriteit van het verkiezingsproces voor alle betrokkenen controleerbaar is. Dit is met computers per definitie niet het geval – met het rode potlood en handmatig tellen van papier wel. Het rode potlood is dus een veel geavanceerder systeem dan de stemcomputer.
Zie ook http://wijvertrouwenstemcomputersniet.nl/
Verder:
Onderbouwing voor zowel de haalbaarheid van onder punt 4 genoemde termijnen, als voor de onder punt 5 genoemde benodigde FTEs ontbreekt volledig.
In het oog springt bijvoorbeeld de helpdesk van slechts 20 personen. Verkiezingen/referenda worden, om goede redenen, over het algemeen op 1 of ten hoogste 2 dagen gehouden. Dus per definitie valt alle roep om hulp op dat ene moment, en moet dan ook nog eens onmiddelijk moet worden opgelost. Je kunt nu eenmaal niet alsnog een week later je stem uitbrengen. Met 12 miljoen stemgerechtigden is er dus sprake van een potentiele stortvloed aan hulpverzoeken die allemaal _direct_ opgelost moeten worden. 20 helpdeskmedewerkers lijkt me wat aan de krappe kant.
Tot slot springt het onder punt 8 genoemde testen er uit. Testen is onderzoeken of iets werkt zoals het bedoeld is. Je moet daarvoor dus eerst weten hoe het bedoeld is, middels het opstellen van een (technische) specificatie. De tijd, kennis en kosten die het opstellen daarvan vergen, ontbreken in dit verhaal volledig.
Een interessant voorstel en technisch is er best nog wat op aan te merken. Het grootste probleem lijkt mij het draagvlak voor dit voorstel. De business case belicht nu alleen de kosten kant, maar wat levert het voorgestelde systeem op?
Gebleken is dat het ontwikkelen van een referendum bijzonder moeilijk is. De laatste keer voor zover ik me herinner was het referendum over de Europese grondwet. De vraag die is blijven hangen of de uitslag iets vertelde over de grondwet zelf of over een andere dieper liggende vraag, zoals het vertrouwen van burgers in hun politici. Hoewel het signaal bijzonder duidelijk is, is de invloed van het referendum voor de verdere koers van onze politiek voor de kiezers onduidelijk gebleven. Een belangrijke factor voor de opkomst bij volgende referenda.
@Anne
Rituelen van verkiezingen, zoals een rood potlood en één dag om je stem uit te brengen zijn even oud als de postkoets. Net als vierjaarlijkse raadpleging waarbij je uiteindelijk alleen op de vage beloften van een partij kunt stemmen. Wantrouwen in een stemcomputer lijkt me dus vooral gevoed te worden door een achterhaald politiek systeem dat nog minder transparant is dan de uiteindelijke verkiezingen zelf.
Liquid democracy, mooie term voor ons waterrijke landje, biedt met referenda dan ook in elk geval meer directe vertegenwoordiging en verantwoording. En dit kan toch beter met een computer dan een potlood gedaan worden omdat hiermee niet alleen de snelheid hoger ligt maar vooral de kosten lager. Misschien dat er nog wat gesleuteld moet worden aan de verwerking van de stemmen maar dat lijkt me wel oplosbaar.
Oja, en onderzoek van de kamer naar fenomeen ‘stemcomputer’ heeft toch veel weg van een discussie over het kerstdiner met de kalkoen.