Oorzaak en gevolg Sommige causaliteiten zijn eenvoudig en voorspelbaar. Veel paden zijn reeds belopen en uit ervaring is al helder wat de gevolgen van een keuze zullen zijn. Bij het introduceren van nieuwe variabelen of combinaties wordt het echter lastiger. Zelfs schakers, en welke stukken zij hebben is toch al even bekend, kunnen maar een aantal zetten voorzien. In bekende stellingen komen sommige grootmeesters tot ruim twintig zetten.
Deep Blue, de schaakcomputer van IBM die toenmalig wereldkampioen Kasparov in 1997 versloeg, kon dankzij brute rekenkracht twaalf zetten voorzien. Dat zelfs Deep Blue (weliswaar vijftien jaar geleden) niet verder dan twaalf zetten vooruit kan kijken wordt mooi geïllustreerd door de legende van Sessa ben Daher. Deze uitvinder van het schaakspel vroeg slechts rijst. Eén rijstkorrel op het eerste veld en op elk veld van het bord een verdubbeling van het aantal. Dit zou op veldje 64 zo’n 18.446.744.073.709.551.615 rijstkorrels geven (2 to de macht 64 – 1).
De onmiddellijke effecten van veranderingen en vernieuwingen zijn direct zichtbaar. Soms, en de vraag is wanneer, is een verandering de trigger voor een hele keten aan veranderingen die het landschap drastisch veranderen. De Chaostheorie van Edward Norton Lorenz is overal om ons heen. Basis van deze theorie is dat onzekerheid naarmate de tijd verstrijkt exponentieel toeneemt. Lorentz kwam tot zijn theorie toen bleek dat het uitrekenen van een meteorologisch model, ondanks dezelfde uitgangssituatie, totaal verschillende uitkomsten opleverde. Na veel zoeken bleek het verschillend afronden van een enkele uitgangsvariabele (of de vierde decimaal) de oorzaak te zijn. Het minuscule verschil in startsituatie veroorzaakte enorme verschillen in het eindresultaat.
Continu veranderen
Wat nu als er een echte onbekende in de vergelijking gebracht wordt? In het schaken zullen er niet snel nieuwe stukken of een paar extra velden worden toegevoegd, maar in de ict zijn we continue bezig het speelveld te veranderen. Bestaande technologie veranderd, wordt beter, sneller en/of goedkoper en met cloud wordt de manier waarop we de middelen betrekken anders.
Een mooi voorbeeld van een dergelijke verandering is het versturen van berichten via mobiele devices. Nu zo normaal als adem halen, maar het eerste sms-bericht werd in 1992 (net twintig jaar geleden) verzonden. Het concept om berichten te versturen over mobiele netwerken was tien jaar daarvoor uitgedacht tijdens de CEPT (European Conference of Postal and Telecommunications Administrations). Doel was om efficiënt te kunnen communiceren binnen organisaties (eerst toegepast bij Vodafone). Binnen enkele jaren bleek echter de sms in een behoefte (die niemand voordien erkende) te voorzien en na een aanloop van enkele jaren explodeerde het gebruik tot een ongekende omvang. Was sms zelf al een ongekend en onverwacht succes, via sms ontwikkelde het asynchroon versturen van boodschappen tussen individuen zich verder.
Anno 2012 is de chat als middel voor communicatie niet meer weg te denken. Twitter borduurt conceptueel voort op de mogelijkheden die de sms bloot legde en voor sociale netwerken als Facebook en LinkedIn is de instant message een integraal en essentieel onderdeel van het aanbod. Niemand had dit begin jaren 90 van de vorige eeuw kunnen voorspellen.
De eerste sms was als de vleugelslag van de vlinder, de storm begint misschien nog maar net aan te wakkeren… Wat zegt dit over de ontwikkelingen van nu? Het probleem is de enorme hoeveelheid aan mogelijkheden die maken dat de uitkomst niet te voorspellen valt. Het eindresultaat kan variëren van een onveranderde status quo tot enorme veranderingen. Blijft bij het schaken de vergelijking ‘beperkt’ tot de mogelijkheden van twee maal zestien stukken op 64 velden, in de realiteit is de complexiteit en het aantal variabelen van de beginsituatie (en welke is dat?) oneindig veel complexer. Lukte het de meeste kandidaten van de AVRO’s Wie-Kent-Kwis al niet te voorspellen welk poortje Sjakie Swart, André van Duin of Vanessa zou kiezen, voorspellen hoe veranderingen in onze manier van werken, in onze techniek en hulpmiddelen uit zullen werken is bij voorbaat al een verloren zaak.
Guido,
Leuk artikel. Het leest zeer prettig weg en de anekdote over de Wie-Kent-Kwis van Fred Oster was erg leuk. Ik kreeg er meteen weer een beeld bij.
En ja je hebt natuurlijk een goed punt. Hoe makkelijk is het als we die glazen bol hebben? De toekomst voorspellen blijft lastig. Maar we kunnen de toekomst natuurlijk wel proberen te beinvloeden.
@Guido
prima onderwerp!, Maar…. veel van wat er nu gebeurt is in de basis vorm al 20 jaar of meer oud. De ontwikkeltijd om het effectief en productief te maken duurt lang. Vaak zijn het nu varianten van toen, beter en effectiever bruikbaar, of is inmiddels de ict wel zo er dat het op grote schaal ingezet kan worden, of zijn er randvoorwaarden ingevuld die iets mogelijk maken of versnellen. Vaak is daar een factor 10 of 100 in een specifieke technologie voor nodig om iets een andere “nieuwe” dimensie te geven en daardoor bijvoorbeeld breed inzetbaar te maken in plaats van op lab niveau. Dat kost tijd, vaak jaren, maar is voor degene die intensief in het vak zitten niet een verrassing dat het gebeurt, maar wel meer wanneer.
Hi Maarten,
Generaliseren heeft het nadeel dat er altijd uitzonderingen zijn (die de regel bevestigen). Het effect dat je beschrijft bestaat zeker. Echter, in veel gevallen komt de uiteindelijke (brede) toepassing voor de oorspronkelijke experts als een complete verrassing. De uitspraak van Thomas Watson van IBM in 1948 dat er plaats was voor zo’n 5 computers in de wereld (nu per persoon) is een mooi voorbeeld van een expert die de gevolgen van de ontwikkeling niet voorzag.
Met It-expert is het net als met economen. Als je er maar genoeg naar hun mening vraagt, is er altijd wel 1 die het bij het juiste eind heeft. Dat is geen visie, maar statistiek.
Lange termijn voorspelling zijn zodoende meer geluk dan wijsheid. Een manier om zinnige dingen over de nabije toekomst te kunnen zeggen, is de toepassing van scenario planning. Daar kom ik graag later nog eens op terug.
Wat een pareltje van een artikel. Gewoon leuk leesvoer.
Waar ik eindeloos over kan blijven lezen is dat “one simple idea” de wereld kan veranderen. Een kleine principe wat werkt (SMS) kan leiden tot een miljarden industrie.
Wie denkt dat alle simpele ideeën al bedacht zijn heeft het mis (is ook een voorspelling, maar wel een veilige). Ik heb zelf ook steeds het idee gehad dat in het begin van het internet je nog grootse dingen kon doen om veel geld mee te verdienen en dat het nu moeilijker is… Maar dat is helemaal niet zo. Als je ziet dat een Instagram gewoon nog even lekker doorkomt, dan zie je dat er nog steeds ruimte genoeg is om van een vlinder een storm te maken.
Tja, ik voorspel al jaren dat alles cloud computing wordt….
Henri,
Het blijft leuk om voorspellingen doen. En ja ooit zal er veel meer van de Cloud gebruiken als nu het geval is. Maar wanneer dat het het geval is, is nog even afwachten. Of durf je daar al een uitspraak over te doen?
In het begin van de jaren 90 had je al IRC wat nu een soort grootvader van alle chat programma’s en dat nog steeds heel aktief gebruikt wordt.
Qua voorspellingen kom je een heel eind als je bij bent met de huidige ontwikkelingen.
TV zal steeds meer online gaan. De huidige jeugd groeit nu al op met youtube.
Telefoon zal eveneens meer online gaan en huidige telecom providers zullen steeds meer veredelde ISP’s worden.
De smartphone zal een nog meer prominente plek innemen. Ook als authenticatie en betaalmiddel.
Het internet zal steeds meer en zwaarder worden gecensureerd. Ondanks dat het nu al zwaar gemonitored wordt door ‘democratische’ landen.
Sjoerd,
ICQ was ook zo’n voorloper van de chat die nog steeds bestaat. Als je het hebt over het extrapoleren van huidige tendenzen, zoals je doet in je voorbeelden, dan kom je zeker een eind. De volgende stap is redelijk te voorspellen. Ook gedrag van mensen (in jouw voorbeeld overheden) is voorspelbaar.
Mijn punt draait om het verder dan 1 zet vooruit denken en het aangeven van prioriteiten en volgordes. Vijf jaar geleden waren er weinig mensen die voorspelden dat TV kijken op een tablet in 2013 redelijk normaal ziou zijn. Dat tv via internet zijn plaats zou krijgen, dat wel. Maar hoe kijken we over 5 jaar. Nog naar reguliere zenders, naar thema kanalen, via youtube-achtige structuren of onstaat de komende tijd de ideale vorm nog (die eerder niet te bedenken was omdat nog niet aan de randvoorwaarden voldaan werd?
Guido,
Die tablet werd al eind jaren 60 voorzien in 2001 A space odyssey.
Maar dan dwaal ik wel een beetje af. Dus misschien moeten de nieuwe ontwikkelingen voorspellen op basis van de SCI-FI films die nu uitgebracht worden 🙂
Guido,
Vooruitdenken is goed en dit artikel gaat daar met mooie voorbeelden op in maar als schaakliefhebber hoorde ik ooit over een jonge grootmeester die zijn opponenten gek maakte door creatief te spelen. En er gaat ook een verhaaltje de ronde dat Deep Blue alleen maar hierdoor gewonnen heeft, een softwarefoutje waardoor Kasparov volledig uit zijn spel gehaald werd. Nu haal je dat volgens mij ook al aan met de chaostheorie waar een afrondingsfoutje tot enorme verschillen leidt in het eindresultaat.
Want tot op heden is geen mens of computer in staat om het hele schaakspel vooraf te voorspellen, dus elke zet van ieder stuk te bepalen voordat het van het bord afgenomen wordt. Het wordt echter wel een stuk makkelijker als er minder stukken op het bord staan, het eindspel dat veel minder variatie kent. Op die manier probeerde ik mijn zoon de liefde voor het schaakspel bij te brengen maar werd toen verrast omdat mijn dochter het trucje veel sneller door had. Ik denk daarom dat als je een voorspelling over het nieuwe werken wilt maken en hoe techniek daar bij ingezet wordt je eerst naar de toekomstige generatie die dit alles gaat gebruiken moet kijken.
Gisteren gaven Ruud Mulder en ik trouwens een presentatie op de Hogeschool van Amsterdam waar volgens mij je ‘eerste zet’ zit en die in elk geval nooit gehoord hadden van de Wie-Kent-Kwis of marmottenbak maar wel Hay Day, Whatsup en Twitter kenden. Ik denk dus dat je ’tweede zet’ op de middelbare school zit, de ‘derde zet’ op de lagere school, de ‘vierde zet’ op de kleuterschool en de ‘vijfde zet’ nog geboren moet worden.
@ Guido
Jules Verne… was wat dat betreft weer een ander type, maar wel met voorspellende waarde…