Met het afschaffen van de opkomstplicht is er een groot risico dat een hele generatie de titel van dit stuk niet begrijpt. Zelfhulp en Kameradenhulp is de militaire variant van EHBO die een gewonde zich zelf verleent of welke hem (haar was een uitzondering) gegeven wordt door kameraden. Zeg maar een soort van mantelzorg op het slagveld waarbij de ‘mantelriempjes’ vaak gebruikt moesten worden om bloedingen te stelpen of spalken te improviseren.
Nu voor iedereen duidelijk is waar Zelfhulp en Kameradenhulp voor staat zal het niet moeilijk zijn om te begrijpen dat hier creativiteit en zelfredzaamheid bij nodig was. Hoewel dit stuk niet over de uitdagingen te velde met de zorg gaat, zijn er echter wel parallellen te trekken tussen wat was en wat komen gaat als gevolg van het Lenteakkoord. Want hierdoor komt meer nadruk te liggen op zelfmanagement en eigen regie thuis, omdat het aantal bedden en loketten (de verschillende schotten) in de zorg verlaagd moeten worden.
Digitalisering van de zorg
Om de uitdaging van ‘meer voor minder’ in de zorg op te lossen lijken partijen hun hoop gevestigd te hebben op technologie. Bij de herinrichting van het zorglandschap wordt bijvoorbeeld ingezet op domotica, informatie- en communicatietechnologie om zodoende de efficiency van care, cure & welzijn te verbeteren. Gebruik maken van de middelen die er zijn is ook een logische insteek, de creativiteit die voor innovatieve oplossingen kan zorgen. Zeker als expertises op de verschillende vlakken met elkaar gebundeld worden en niet iedereen opnieuw het wiel uit gaat vinden door te blijven steken in hiërarchie en (zorg)koninkrijken.
Maar over schotten heen kijken, out-of-the-box denken is door alle regels in de zorg echter nog niet zo eenvoudig. En transparant maken van de kosten is ook wat anders dan de status van patiënten delen. Zorg blijft uiteindelijk dus nog een markt waar belangen van aanbieders en afnemers lang niet altijd parallel lopen. Van de zorg in het bos zijn we namelijk naar een bos van zorgaanbieders gegaan. En zelfhulp, de regie in eigen hand nemen vraagt als eerste overzichtelijkheid om de juiste keuze te kunnen maken.
Digitale receptenlijn
Bijvoorbeeld bij het vastleggen van medische- en persoonsgegevens,waar nu zo’n ophef over is. Terecht natuurlijk want ‘schotten’ in zorginfrastructuur, de digitale uitwisseling van gegevens, zijn volgens mij niet echt van beton. Opmerkelijk dat het burgerservicenummer (BSN) als unieke sleutel gebruikt lijkt te worden. Dit persoonlijke nummer was ooit bedacht om in combinatie met DigID de elektronische uitwisseling van informatie tussen burger en overheid te faciliteren. Een creatief hergebruik is ook al door de belastingdienst gedaan met btw-nummers voor zzp’ers, maar dat even terzijde.
Nu is deze zorginfrastructuur natuurlijk nooit ontworpen om domotica te configureren of handen aan het bed thuis van informatie te voorzien. Het is meer een digitale equivalent van de oude enveloppe met daarin het recept dat de patiënt zelf altijd vervoerde tussen de huisarts en apotheek. Een opt-outsysteem waar de patiënt achteraf de mondelinge toestemming schriftelijk in kan trekken als uiteindelijk weer duidelijk wordt wie er allemaal (mee kunnen) lezen.
Wie bedient de medicijnpomp
De basis voor zelfmanagement en eigen regie in de zorg vraagt dus een efficiënte, veilige maar ook generieke infrastructuur waar niet alleen de zorgverleners toegang toe hebben maar ook de patiënten. En deze zal niet alleen moeten voorzien in compartimentering van de informatie, het afschermen van gegevens in de overdacht van dossiers, maar ook van de communicatie zelf. Een zorginfrastructuur die niet alleen toestemming geeft voor openzetten van de ‘lijn’ maar de mogelijkheid biedt om flexibel veilige lijntjes tussen de zorgaanbieders en patiënten te trekken. De segmentatie die voorkomt dat straks de medicijnpomp van je schoonmoeder bediend wordt door de fysiotherapeut, tandarts of boekhouder, hoewel daar misschien ook voordelen aan zitten. Er zal dus een opt-insysteem ontworpen moeten worden waarbij de scheidingen hard zijn en blijven. Want zoals blijkt met het gebruik van BSN zijn eerdere (politieke) beloften nooit met bloed geschreven of in steen gebeiteld.
Om terug te komen op zelfhulp en kameradenhulp, bij het dragen van de brancard waren er ook altijd lijntrekkers. En bij digitalisering van de zorg is de overheid hier misschien wel de grootste, door belangrijke verantwoordelijkheid bij de zorgverleners, verenigingen en marktpartijen neer te leggen. Het ‘ontschotten’ van de zorg mag er natuurlijk niet toe leiden dat er gaten in de privacy van patiënten of de veiligheid van de zorg geschoten worden. Want is er bijvoorbeeld nog wel sprake van een opt-insysteem als eHealth alleen mogelijk is als je bij voorbaat toestemming moet geven? En is het redelijk om van zorgverleners te verwachten dat ze voldoende kennis en kunde hebben van informatie- & communicatietechnologie om gegevens adequaat te beveiligen?
@Ewout, de laatste vraag intrigeert. In dat geval is het de meest ultime uitdaging van de ICT’er die het front end ontwerpt, om zich te verplaatsen in de gebruiker. Dat is in dit geval de zorghulpverlener.
Er moet dus een oplossing komen die de zorg niet in de weg staat, geen moeite oplevert voor de gebruiker en optimaal beveiligd is.
Het device kan dan een eye-pad met irisscanner zijn? Of een eye-phone, die de iris scant van zorgverlener en verzorgde en dan pas toegang geeft?
Maar ja daar kunnen ook weer haken en ogen aan zitten.
Andre,
Een toegangsbeveiliging die meer vraagt dan een wachtwoord lijkt me zeker geen overbodige luxe en wat je naar voren brengt is er ook al, maar beveiliging kost ook geld.
Andre,
irisscans zijn alweer verouderd omdat mensen die verouderen, ook veranderingen van de iris laten zien, zodat het niet werkt.
Ewout, misschien ligt het probleem niet bij de ICT maar bij de organisatie van de zorg, gebaseerd op betaling naar verrichting, met maatschappen die hun eigen omzet moeten halen, als eigen entiteiten binnen de muren van een ziekenhuis, dat weinig tot niets te zeggen heeft over zo een maatschap.
Jan,
Een terechte opmerking want de kameradenhulp binnen de verschillende groepen is vaak sterker dan de politieke wil maar een ‘no cure, no pay’ is ook moeilijk te realiseren. Desondanks biedt ICT wel een mogelijkheid om meer zelfregie te geven aan de patient. Bijvoorbeeld door meer inzichtelijkheid te geven in dossiers, behandeling en behandelaars.
Maar de inzet van ICT gaat verder en bij de care heeft domotica zeker de toekomst omdat echt niet voor alles opname noodzakelijk is of een bezoek van of aan de arts. Misschien niet respectvol maar zoals we de heartbeat van servers op afstand bewaken kunnen we ook patiënten realtime monitoren. En het is dan misschien handig als ‘SNMP community’ niet gebaseerd is op BSN.
@Ewout, Ik wil nog even ingaan op je laatste vraag: of zorgverleners kennis over ict beveiliging moeten hebben? Als jij met zorgverleners de artsen, zusters en alle andere verzorgende hebt. Maar op de ICT afdeling van de betreffende zorgverlener natuurlijk wel. Je vraagt je toch ook niet af of een docent voor de klas verstand heeft van het beveiligen van de ingevoerde cijfers? Dat de lopende band medewerker verstand heeft van het goed beveiligen van de productie cijfers? Uiteraard zijn hier bij grote zorgorganisatie ict afdelingen die dit moeten regelen, die moeten de kennis ervan hebben. Bij een alleen werkende huisarts dient die rol ingevuld te worden door de leverancier van het betreffende software die aansluiting regelt op de centrale patienten registratie.
Trouwens, wij noemden het in dienst Zelf Hulp Kameraden Moord
Alexander,
Bij het verschuiven van de verantwoordelijkheid komt de zorgplicht voor informatie toch te liggen bij de gebruiker?
Natuurlijk zullen leveranciers daar ook hun verantwoordelijkheid in hebben maar mijn zorg is dat door bezuiniging de beveiliging het sluitstuk wordt. Het gaat dus om de uitgangspunten, veilig of goedkoop.
En inderdaad had ZHKH de naam van kameraden moord doordat de middelen zo primitief en ontoereikend waren.
Ewout,
ik heb ooit medicijnen gestudeerd en dan een karriere in de ICT gehad, natuurlijk in de zorg.
Er is een regel in de zorg die zegt dat bij een verhoging van het aantal diagnostische metingen automatisch het aantal mensen stijgt die als “patient” en/of “ziek” verklaard worden.
Inzicht in een dossier heeft beperkte waarde want de patient is meestal niet medisch geschoold en heeft moeite met een juiste interpretatie. Daarbij ontbreekt ook vaak het inzicht dat een levend organisme geen statische toestand heeft, kijk in 10 jaar nog maar eens in de spiegel.
ICT kan zeker een bijdrage leveren maar die is beperkt, veel meer beperkt als “echte” ICTers willen geloven.
Zorg betekent nu eenmaal meer als diagnostiseren en behandelen, zonder menselijke aandacht en medegevoel krijg je “gezondheidsfabrieken” waar je liever niet terecht komt. En aandacht en medegevoel hebben weinig met ICT te doen.
Jan,
Leuke inbreng dat door verhoging diagnoses het aantal ‘zieken’ stijgt wat zeker op lijkt te gaan in de geestelijke gezondheid, iedere gek zijn gebrek zullen we maar zeggen;-)
Dat de zorg, net als de ICT een kapstokbegrip is met vele facetten en een eigen taal zal ik niet ontkennen maar desondanks zijn er ook parallellen te trekken. Bijvoorbeeld dat beiden goedkoper moeten zonder dat echter precies aan gegeven wordt hoe dat te bereiken want in beide markten neemt ook de vraag er naar steeds meer toe. Niet ondenkbaar dat meer voor minder in de zorg tot standaardisatie zal leiden wat nog niet per definitie zorgfabrieken op hoeft te leveren. Tenzij ICT ingezet wordt om te bepalen hoeveel aandacht aan een patiënt gegeven mag worden, de ‘robotisering’ van (ouderen)zorg die we al zien in sommige verpleeghuizen.
Dat je dat op de geestelijke gezondheidszorg betrekt is niet terecht, dit gaat op voor de normale a-ziekenhuizen met Echo/CT Laboratorium etc. Het begrip noemt men medicalisering en is al minstens 30 jaar bekend.
Als kosten bespaard moeten worden, is ICT bruikbaar waar de efficientie verhoogd wordt. Echter zolang artsen naar verrichting betaald worden is steeds de druk aanwezig om “omzet” te maken, bewust of onbewust. Gevolg: meer onderzoekingen en meer “zieken” die voor meer omzet zorgen en voor een kostenverhoging.
Tel daarbij op dat de administraties steeds komplexer worden, men wil steeds meer vastleggen (nodig of niet).
Vandaar dat ik van mening ben dat een versimpeling van het administratieve systeem met een standaard kern-administratie heel veel kan besparen, vooral als dat gezamelijk door de ziekenhuizen geadopteerd wordt.
Een utopie ben ik bang omdat ook ziekenhuizen door de struktuur van de gezondheidszorg in een konkurrentie-verhouding staan, samenwerking is dan niet gewenst. Lachende derde(n) zijn de grote ICT-levenaciers.
De politiek laat daar vele mogelijkheden liggen en ik sluit niet uit dat lobbyisten daar een grote rol spelen.
Dat waren zo nog wat losse gedachten.
Jan,
Denk dat we appels met peren aan het vergelijken zijn door de verschillen in zorg, het ‘zorgbos’ is namelijk heel wat groter dan een ziekenhuis. Ik ben het met je eens dat er al flink op kosten bespaard kan worden door administraties, facturatie en alle andere randvoorwaarden te standaardiseren en vereenvoudigen. Juist hier zit een groot voordeel als patiënt meer inzicht krijgt omdat sommige ziekenhuizen (en specialisten) met een vork schrijven.
Betreffende de markt voor lobbyisten ben ik het (deels) met je eens zoals je al kon concluderen uit de zin: “Zorg blijft uiteindelijk dus nog een markt waar belangen van aanbieders en afnemers lang niet altijd parallel lopen.” En dat het zoeken naar de verschillen lucratiever is zal ik ook niet bestrijden maar vaak zijn er maar kleine aanpassingen nodig om zelfstandig wonen te verlengen. Zo kan de inzet van domotica hier echt bij helpen, net als inzet van werktuigbouwkundige kennis en creativiteit. Als linkshandige moet ik trouwens dingen al mijn hele leven ‘herinrichten’ omdat maatschappij rechts georiënteerd is.