Anno 2012 worden ict-werkgevers en werknemers geregeld opgeschrikt door ontslagen. Het kan iedereen overkomen. Leuk is het niet, maar vaak leidt samenwerking tot een flinke verzachting van de klap. Ik beschrijf in een drieluik drie perspectieven en ik licht er enkele situaties uit: Die van de werkgever, die van de werknemer en die van de volgende werkgever. Er is véél meer over te zeggen; in dit drieluik wil ik het compact houden. In dit tweede deel is de werknemer aan de beurt.
Voor de werknemer zal in de regel het ontslag geen volslagen verrassing zijn. Het 'hangt al even in de lucht'; dan vindt er een slecht nieuws gesprek plaats – gevolgd door een voorstel tot beëindiging van het contract. Als werknemer moet je accepteren dat het slecht nieuws gesprek kort en feitelijk slechts een mededeling is. Je verdediging moet je pas gaan voeren als de brief er ligt.
Mogelijk word je na het slecht nieuws gesprek gevraagd je jas en tas te halen, bedrijfsmiddelen (creditcards, inlog tokens, sleutels, laptop, telefoon, auto) in te leveren en onder begeleiding naar de uitgang te lopen. Maar op zich mag een werkgever de werknemer niet op non actief stellen en spullen laten inleveren enkel vanwege de voorgenomen beëindiging. Je mag dus weigeren en moet in ieder afzonderlijk geval je beraden of het wijs is om akkoord te gaan als je werkgever je naar huis stuurt!
Accepteer dat je werkgever je niet meer durft te vertrouwen. Misschien zegt je behandeling meer over de organisatie dan over jou. Je verdediging komt echter pas als je met je advocaat hebt gesproken.
Afscheid zonder ruzie? Hoe goed je relatie met je werkgever ook is, in formele zin ben je nu tegenpartij geworden. Organiseer je verdediging met onafhankelijke adviseurs, bij voorkeur een advocaat en wel een die zijn best voor jou doet.
Een HR-manager vertelde mij onlangs: 'Als het er op aan komt, moet ik ook aan mijn boterham denken. In het beste geval adviseer ik de medewerker om hoe dan ook een eigen advocaat in de arm te nemen.' Accepteer als medewerker nooit dat je prestaties slechter worden beoordeeld dan je verdient. Zelfs zonder (dreigend) ontslag heb je dan al advies nodig. Voor de buitenwacht (sollicitanten….) is zo'n beleid van onderwaardering van medewerkers een krachtig signaal dat het erg slecht gaat met het bedrijf.
Krijg je een vertrekpremie aangeboden? Reken eerst even na hoeveel je er van over houdt en hoe je dit voor jezelf reserveert. Misschien moet je anders veel (advies-)kosten daarmee betalen en de fiscus heeft ook belangstelling.
Knokken
Vrijwillig ontslag bestaat niet. Je wordt ontslagen of je neemt zelf ontslag. In dat laatste geval krijg je inderdaad geen WW-uitkering. Let op als je ziek bent en je verwacht na beëindiging van je dienstverband een Ziektewetuitkering aan te gaan vragen. In dat geval mag je niet akkoord gaan met een beëindigingsregeling, omdat je voor de Ziektewet dan "verwijtbaar werkloos" bent en dan waarschijnlijk geen uitkering krijgt.
Na de aanzegging van ontslag moet ook de werknemer voor zijn rechten gaan knokken. Daarvoor moet hij (zij) zijn (haar) 'huiswerk' af hebben. Bijvoorbeeld In geval van laakbaar gedrag, helder kunnen aantonen dat dit 'slechts' een incident was en niet meer dan dat. Zonder laakbaar gedrag van jezelf, scherp opletten waar de werkgever uitglijders begaat.
Breng rechten in kaart: Eis ze waar ze je toekomen, ga niet strijden om rechten die je niet hebt. Ben je echter (wel) helemaal uit de bocht gevlogen: Ga niet vechten om zaken die je zelf hebt verprutst. Maak het niet erger dan het is.
Veel ict'ers hebben te maken met een concurrentiebeding en/of een relatiebeding. Vaak wordt gedacht dat bij gedwongen ontslag het concurrentiebeding niet meer geheel van toepassing is, maar dat is geen automatisme. Onderzoek met je advocaat of dit inderdaad een rechtsgeldig beding is en probeer dan als onderdeel van de beëindigingsregeling onder dit beding uit te komen. Mocht je gehouden worden aan een relatiebeding, breng dan in kaart welke mogelijkheden jij (en je relaties) hebben voor en na je ontslag en houd je er aan.
Outplacement budget
Soms wordt in het kader van een afvloeiingsregeling een 'outplacement' traject vastgesteld.
Wees er scherp op dat je hier eigen keuzes in kan maken: Een onafhankelijke adviseur van jou, en afspraken waar jij wat aan hebt. Er is op deze markt veel beunhazerij, en lang niet alle 'ondersteuning' helpt de werkzoekende. Soms ontstaat er zelfs een extra conflict tussen werkzoekende en outplacement bureau.
Door je budget zelf te beheren, kan je kiezen wie jou helpt of desnoods het geld in je zak houden.
Als je voormalige werkgever zou moeten meebetalen aan jouw WW uitkering, conform de plannen van de regering, is er een drijfveer voor het outplacement bureau om je werkgever tevreden te stellen. In dat geval ligt een doelconflict tussen jou en outplacement bureau op de loer: Jij zoekt passend werk, het bureau wil 'scoren' of tenminste het eigen straatje schoon houden voor de opdrachtgever of voor het UWV. Zulke prikkels leiden niet gemakkelijk tot een passende baan voor jou.
Laat altijd zien, dat je je echt inspant voor een (nieuwe) baan. In één geval was een medewerker – ondanks mijn waarschuwingen – zo overtuigd van zijn gelijk en van het vooruitzicht op een riante ontslagvergoeding of zelfs een intrekking van het ontslag, dat hij niets deed aan een nieuwe baan of beter resultaat in zijn werk. Exact zoals voorspeld, rekende de rechter hem dat zwaar aan en dat werd vertaald in een fors lagere ontslagvergoeding.
Ontslagen en dan kiezen voor ondernemerschap? Dat kan, eigenlijk ben je met een BSN vanzelf al ondernemer. Houd in gedachten dat je eigen bedrijf een vehikel is voor je activiteiten, niet andersom. Zorg eerst maar eens aan opdrachten te komen. Je bedrijf richt je daarna heus wel alsnog op. Als je eenmaal weet, hoe je je werk moet verrichten, dan kan je bovendien makkelijker kiezen voor de juiste rechtsvorm en administratie-inrichting.
En ten overvloede: Houd rekening met je relatie/concurrentiebeding. Als je bedrijf niet goed gaat, dan kan je niet meer terugvallen op een WW uitkering. Het UWV heeft wel mogelijkheden voor mensen die vanuit de WW met een eigen bedrijf starten. Bespreek dit met UWV!
Met dank aan Mr L. Franken van RD advocaten in Leiden, voor een kritisch oog op de Juridische inhoud van dit drieluik.
