De Nederlandse Spoorwegen (NS) kregen via de Loopbaanexperts van Computable advies hoe het beste teams kunnen worden samengesteld van zelfstandig ict'ers. De NS regelt zijn inhuur zelf en wil dat groepen zzp-ict'ers kunnen meedingen naar grotere opdrachten. Volgens de experts moet de NS echter op zijn hoede zijn, want volgens hen kleven er aan het vormen van zzp-teams meer nadelen dan voordelen.
Voor Sheila Gemin, directeur/eigenaar van Vondel & Van Bree zijn de voor- en nadelen duidelijk. ‘De voordelen voor de zzp'er zelf zijn verbreding van zijn netwerk en mogelijkheden om te leren van andere zzp'ers. Binnen de samen-staan-we-sterk-gedachte is het een mooie manier om individuele kracht te laten zien aan opdrachtgever. Het nadeel zit hem meer in selectie van kwaliteit en de aansluiting van kennis en kunde van de verschillende zzp'ers. Zij moeten bereid zijn om weer in een organisatievorm te willen werken met bijbehorende formele en informele afspraken. Het is verstandig om goed zicht te houden op het groepsproces en de onderlinge communicatie.'
Imagoschade en concurrentie
Maziar Afrasiabi, zelf een zelfstandig it-professional, ziet als voordeel de lage prijzen die gehanteerd kunnen worden en de mogelijkheid van concurrentie om zo vooruitgang te creëren tussen zzp'ers. Maar nadelen ziet hij ook. ‘Denk aan manipulatie van de opdrachtgever of leeftijdsdiscriminatie. Daarnaast breng je de veiligheid in gevaar door teveel in- en uitloop van zzp'ers. Ook loopt het imago van ict'ers gevaar en dreigt onderwaardering van de ict-kennis.'
‘Met een team bereik je meer', meent Peter Ambagtsheer, eigenaar/managing consultant van Mentaspex. ‘Een ander voordeel is dat toetreding tot een team de kans vergroot op inzet. Een nadeel is volgens mij wel dat je per keer een nieuw team moet formeren. Hierin zijn de deelnemers niet op elkaar zijn ingespeeld en bij een volgende opdracht zijn zij mogelijk elkaars concurrenten. Dit kan negatief uitpakken voor de samenwerking. Ook is de vraag in hoeverre er op teamniveau geleerd kan worden, als zo'n team na elke klus weer ontbonden wordt.'
Wisselende teams
Roland Schweigl, directeur ict-diensten bij Cegeka Nederland, ziet als voordelen dat zzp'ers flexibel zijn en bereid zijn om qua kosten ‘mee te veren'. ‘Verder zijn de eisen en wensen ten aanzien van contracten relatief simpel en is er voor het inschakelen van zzp'ers geen tussenpersoon nodig. Maar dan de nadelen. Voor het samenstellen van een team met zzp'ers ben je afhankelijk van de beschikbaarheid. Daardoor is het vrijwel onmogelijk om voor verschillende projecten hetzelfde team samen te stellen. Ook is het op elkaar ingespeeld raken binnen zo'n team moeilijker.'
Een andere onzekerheid is volgens Schweigl de betrouwbaarheid van zzp'ers. ‘Het komt voor dat zij tijdens het project overstappen naar een andere klant, waar zij betere tarieven kunnen krijgen. Een probleem is ook dat de vervanging van een zzp'er bij ziekte of vakantie geen sinecure is. De opdrachtgever zal zelf op zoek moeten gaan naar een zzp'er met dezelfde expertise, waarbij het de vraag is of de beoogde vervanger in het team past en in staat is zich de materie binnen een gestelde tijd eigen te maken.'
Zelf teambuilding doen
‘Flexibiliteit is een voordeel bij losse opdrachten, maar niet voor langere projecten, waarvoor stabiliteit nodig is', vervolgt Schweigl. ‘De voordelen wegen uiteindelijk niet tegen de nadelen op. Ook bij tussentijdse capaciteitsopschaling is het beter en toch uiteindelijk goedkoper als er een organisatie achter de consultant staat. Mijn advies zou zijn om geen zzp'ers in teams op te nemen, want het is erg moeilijk om daarmee goed ingespeelde teams op te bouwen. Je moet als opdrachtgever de teambuilding zelf doen. Daardoor nemen de kosten toe, terwijl de risico's niet verminderen.'
Dennis Heemskerk, consultant bij Interim Division, vindt een voordeel dat kennis van buitenaf nieuwe inzichten kan geven. ‘Nadeel is dat iemand aan het team moet wennen, moet worden ingewerkt en hun eigen manier van werken hebben. Dat moet worden afgestemd.'
Minder indirecte kosten
‘Kiezen voor een groep zzp'ers kan vanuit meerdere perspectieven tot stand zijn gekomen', zegt Gert-Jo van der Heijden, senior interim professional bij Yacht. ‘Dit kan vanuit de ervaringen met zzp'ers die vaak als ‘echte specialist' binnen een vakgebied opereren of vanuit de vaak als positief ervaren intrinsieke motivatie van de zzp'er. Een andere mogelijkheid is dat een opdrachtgever deze keuze maakt op basis van financiële aspecten. Een zzp'er heeft immers minder indirecte kosten en dat vertaalt zich terug in de prijs.'
Voordeel voor de opdrachtgever dus, maar volgens Van der Heijden zit hier ook direct het nadeel van werken met een team van zzp'ers. ‘Een team zzp'ers zal over het algemeen een groep individuen blijven in plaats van een team. Daar zit wel een groot verschil in, met name in het uiteindelijke businessdoel en hoe dat gezamenlijk te bereiken met alle individuele belangen. Er zal vanuit de opdrachtgever een duidelijk sturing en regie gedefinieerd dienen te worden, waarbij de intrinsieke motivatie van de diverse individuen leidt tot gewenste de resultaten. Dit om te voorkomen dat het team verzandt in discussies, wat leidt tot een overload aan uren en kosten. Het is een uitdaging om een team van individuen contractueel te verbinden tot een groepsresultaat. Wie is er immers aansprakelijk als deadlines en deliverables niet gehaald en gerealiseerd worden? Bij de inhuur van één organisatie of individu is dat eenvoudiger dan bij de inhuur van een groep individuen. Bij de vorming van een team vormt dat een uitdaging.'
Continuïteit is broodwinning
Danny van IJzendoorn, directeur van The Future Group, kan wel wat voordelen noemen van zzp-teams. ‘Zzp'ers hebben als eigenschap dat ze een ondernemende geest hebben en goed doorhebben dat hun eigen broodwinning mede afhankelijk is van het succes van ieder project waar ze aan deelnemen. Dit zorgt voor een grote inzet en hoge mate van betrokkenheid. Toch kan het zo zijn dat een individuele zzp'er plotseling uitvalt door welke reden dan ook. Dan is het noodzakelijk dat de zzp'er in een samenwerking is aangesloten, waarbij de zzp'er deze uitval zelf kan opvangen of in ieder geval een goed alternatief kan bieden. Ook hier geldt namelijk dat voorzien van eigen continuïteit onderdeel is van hun broodwinning.'
Daarnaast komt het volgens Van IJzendoorn voor dat een zzp'er tegen iets aanloopt waar zijn eigen expertise niet volledig is. ‘Het is dan noodzakelijk dat de zzp'er structureel deel uitmaakt van een groter verband waarin hij de benodigde expertise wel kan vinden. Het opdoen van kennis en ervaring gaat veel verder dan het moment dat de vraag of het probleem boven water komt. Dit is een permanent proces van kennis halen en ervaring delen. De vraag is dus of je in je team mensen hebt met een onuitputtelijke vorm van creativiteit om vraagstukken en techniek in een organisatie toe te passen.'
Behalen doelstelling
Toch heeft een zzp-team volgens Van IJzendoorn ook nadelen. ‘Een nadeel van een grote, generieke groep van zzp'ers is het mogelijk gebrek aan doelcongruentie. Er bestaan dan risico's als belangenverstrengeling, individuele profilering of juist opgaan in de anonimiteit van de grotere groep. Bij verkeerde selectie en samenstelling van de groep kan er al snel een bedreiging ontstaan voor het behalen van de doelstelling van de klant.'
Rob Wardenaar, algemeen directeur van Vier Business Intelligence, ziet in de vorming van een team van zelfstandige ict'ers evenveel voor- als nadelen. ‘Voordelen zijn de diversiteit qua achtergrond, kennis, kunde en ervaring. Daarnaast kan je met een groep meer bereiken en krijg je zeer gemotiveerde professionals. Toch kleven er ook nadelen aan een zzp-team, want je hebt vaak te maken met individualisten die voor het eigen belang en gewin gaan. Je hebt dus tegenstrijdige belangen onderling en soms ook nog een tegenstrijdig belang met de eindklant. Je zult er een zzp'er als manager bij moeten halen om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen.'
Even terug naar de kop.
Die zin klopt niet. De voordelen van op elkaar ingespeelde teams zijn vele malen groter dan de nadelen. Doordat hiermee een project cradle to cradle kan worden opgeleverd en geborgd. Dit in tegenstelling tot een constructie waarbij het project leidend wordt en de bewoners komen en gaan.
Het enige, gote, nadeel is het formeren van die teams. Tenminste, als de mind-set hetzelfde blijft als het nu is.
Daarmee is de crux van het verhaal benoemd; als we in team work denken, is alles mogelijk en hebbem teams een groot voordeel.
Alle vermeende nadelen van ZZP-teams die worden genoemd gelden evenzeer of in sterkere mate voor het aan een enkele partij uitbesteden van het werk. De enkele partij is niet meer dan een aanspreekpunt, achter die facade gaat evengoed een ad-hoc samengesteld team van individuen schuil. Je hebt als opdrachtgever alleen minder zicht op de organisatorische dynamiek die er achter de facade schuil gaat en je hebt er geen invloed op. Dat kan een opdrachtgever een vals gevoel van veiligheid geven (“ik heb het goed geregeld”). Nee dat heb je niet, je hebt het uit handen gegeven aan een partij die meer belangen te behartigen heeft dan jouw belang. En als er iets niet goed gaat merk je dat altijd te laat want de facade-partij is er alles aan gelegen zo lang als mogelijk mooi weer te blijven spelen.
Bij de samenstelling van het projectteam door een grote dienstverlener speelt productiedruk een grote rol, zeker in crisistijd. Met andere woorden, je krijgt de mensen die toevallig op de bank zitten, niet de mensen die het meest geschikt zijn voor de klus.
Voor een flink project moet altijd een organisatie opgezet worden. Dit kan beter door een werknemer van de opdrachtgever gebeuren die uitsluitend het belang van zijn werkgever dient dan door een werknemer van een externe partij die… eveneens uitsluitend het belang van zijn werkgever dient.
De genoemde nadelen als continuiteit (wat te doen bij ziekte, vakantie of vertrek) zouden volgens de ‘objectieve’ inputgevers niet gelden als men een ‘organisatie’ (lees ict-dienstverlener) in de hand neemt. In mijn ogen is dit slechts een fabel want het is zeker niet zo dat deze organisatie ‘reservespelers op de bank heeft. Ja misschien in mindere tijden wel maar dan is het nog altijd de vraag of deze mensen dezelfde skills hebben. Verder behoort werken als team tot professionele skills, of je nu met een zzp’er te maken hebt of niet!
Binnen de organisatie waar ik voor werk ben ik verantwoordelijk voor het ontwerpen, bouwen en implementeren van BI-toepassingen. Dit doen we met een team van eigen medewerkers en inhuur, van vooral zzp-ers. Vanuit deze ervaring wil ik een aantal onderwerpen delen die ik in het artikel lees, waarbij ik niet de intentie heb dat dit voor iedere situatie van toepassing is.
1) Vorming van een team
Als verantwoordelijke voor de inhuur van externen is het mijn opdracht om samen met de internen een sterk team te vormen en te behouden. Dit kun je niet overlaten aan een leverancier, ook niet als je al je externen van dezelfde leverancier betrekt. Het is ook niet mijn ervaring dat externen van dezelfde partij sneller tot een team komen, dan wanneer ze van verschillende partijen komen.
2) Kennisborging en overdracht
Als het goed is, werken zowel de externen (zzp-ers of gedetacheerden) alsook de internen volgens vooraf vastgestelde principles en architecturen en modellen. Hieronder valt ook de documentatie van opgeleverde producten. Als men hier serieus mee omgaat, borg je op deze manier de kennis die opgebouwd wordt, en is deze kennis ook relatief eenvoudig te delen met nieuwe medewerkers. Structuur voorkomt verrassingen en inefficiency. Dit is vooral ook in het belang van de inhurende partij, en die zal als het goed is hier op managen.
3) Aansprakelijkheid
Zolang er geen sprake is van resultaatverplichting, blijf je altijd zelf verantwoordelijk voor de activiteiten die uitgevoerd worden.
4) Belangenverstrengeling en profilering
Een zzp-er weet als geen ander dat hij een gezond niveau van resultaten moet laten zien om een langdurige relatie op te kunnen bouwen. Over het algemeen zijn ze ook voldoende volwassen om hier een balans in te vinden en niet door te slaan in borstklopperij en please-gedrag.
5) Continuiteit
Het aanbod van zzp-ers neemt steeds verder toe. Veelal vormen ze ook informele netwerken waarin ze w.b. bijv. kennis op elkaar kunnen terugvallen en elkaar kunnen aandragen bij nieuwe inhuur. Er zijn ook meerdere partijen in de markt die bemiddelen in zzp-ers. Mijn ervaring is dat deze partijen heel eager reageren als je een vraag uitzet, waardoor vervanging of uitbreiding veelal snel te regelen is.
Zolang je als inhurende partij zelf regievoerder bent en blijft, kun je en moet je de genoemde punten zelf voldoende managen, en heeft dit in onze situatie niet de nadelen geleverd die genoemd worden.
Ik vind het altijd jammer dat ZZP’ers zelf in dit soort artikelen niet worden gevraagd om een reactie.
Natuurlijk zullen de gevestigde bedrijven sceptisch staan tegenover dit initiatief. De ZZP’er is immers concurrentie. Daarnaast zullen deze bedrijven ervan overtuigd zijn dat zij meerwaarde leveren bovenop de vaardigheden van individuele medewerkers (ZZP of loondienst).
In mijn ervaring blijkt dit helaas vaak een wassen neus:
– Vervanging vanuit een detacheerder is net zo moeilijk als vervanging van een ZZP’er. Het blijft mensenwerk, tenzij je het over werk met een repeterend karakter hebt.
– Detacheerders en system integrators huren ZZP’ers in, en hebben zelf ook doelstellingen om deze zsam weer te vervangen. Ook al krijg je dan bijv. 4 weken inwerktijd gratis, de overdracht is weer een issue voor de opdrachtgever.
– Aansprakelijkheid is contractueel vaak wel geregeld, maar in de praktijk worden vrijwel geen claims toegewezen. De opdrachtgever heeft immers zelf ook altijd een rol in het succes, en in een mediation of rechtzaak wordt vrij weinig toegekent.
– Escalaties naar een “Vice President” (vaak gewoon middle manager) van de leverancier maken vaak intern bij de opdrachtgever wel meer indruk. Hiermee lijkt de inhurende manager wel meer in control te zijn. Het lijkt erop dat de NS hier doorheen prikt.
Ik heb zelf zo’n 6 jaar als ZZP’er gewerkt, waarbij mijn betrokkenheid meestal veel groter was dan de medewerkers die een dienstverband hadden met de grote consultancy/detacherings-partijen. Ook collega ZZP’ers zag ik op die manier acteren.
Nu ik zelf een klein bedrijfje met medewerkers heb, probeer ik bewust niet te groeien om die cultuur in ons team in stand te houden. Expertise, betrokkenheid, en intrinsieke motivatie zijn goud waard voor onze opdrachtgevers.
Daarom: lof voor de NS, die durven zaken te doen met specialisten die niet voor een grote partij werken (met alle bijbehorende managementlagen, overhead en aandeelhoudersbelangen). De mensen die zij inhuren zullen -indien goed aangestuurd als team – minimaal even goed zijn, mogelijk goedkoper, maar vooral meer betrokken bij het eindresultaat.