Er bestaat het idee dat ict de resultaten in de zorg kan verbeteren, de kosten reduceren en de kwaliteit en productiviteit verhogen. Is dit waar? Zo ja, zijn er al resultaten zichtbaar? Zo niee hoe kunnen we ict inzetten om deze doelstellingen te bereiken?
Het organiseren van de zorg is de afgelopen tijd veranderd in een complex proces. Door verschillende ontwikkelingen op dit gebied zijn er meer schakels die direct of indirect, intern of extern gekoppeld zijn aan de activiteiten rondom zorgverlening. Neem bijvoorbeeld het aantal partijen (professionals, instellingen, ziekenhuizen, verzekeraars et cetera) die betrokken zijn bij de behandeling van een kankerpatiënt. De afzonderlijke zorgprocessen die hierdoor geïntegreerd moeten worden, kunnen pas efficiënt en rendabel werken als deze goed op elkaar afgestemd zijn. Is ict een middel om deze vorm van ketensamenwerking te realiseren?
ICT en zorgstructuur
Ict is op twee niveau`s betrokken bij de zorg: Intern (in de zorgorganisatie) en extern (in de hele keten).
Intern: neem bijvoorbeeld een ziekenhuis. In deze organisatie zien we verschillende betrokkenen (artsen, specialisten, medewerkers, afdelingen et cetera) die een behandelketen vormen en samen het ziekenhuis draaiend houden. Verschillende ict-toepassingen worden gebruikt om als verbindingsbrug, diverse werkzaamheden en processen binnen en/of tussen verschillende afdelingen aan elkaar te koppelen of te ondersteunen.
Extern: de organisatie van de zorg vormt een keten met verschillende ketenpartijen zoals zorginstellingen, huisartsen, ziekenhuizen, apotheken en verzekeraars. Ict is onderdeel van de hele keten en werkt als een verbindingsbrug en een middel voor het uitwisselen van informatie tussen verschillende schakels. In elke schakel wordt ict op een andere manier ingezet. Of het nou gaat om de verwevenheid van ict in de bedrijfsvoering, de ict-middelen, de wijze van gebruik van ict-mogelijkheden of de inrichting van ict ten opzichte van zorgprocessen.
Fundament
Ongeacht de scope in de zorgketen (intern of extern), het uitwisselen van informatie vormt het fundament van de ondersteuning van de zorgprocessen. Dit betekent dat de juiste en bruikbare informatie efficiënt verzameld en verwerkt dient te worden en doorgegeven moet worden aan in- en externe partijen in de keten. Wanneer deze interactie gesmeerd loopt dan zullen we veel effectiviteit en productiviteit en dus winst of besparing uit het werk kunnen halen. Maar loopt dit ook zo?
Wanneer we naar verschillende werkzaamheden binnen een zorgorganisatie kijken dan kunnen we vaststellen dat de ict-mogelijkheden veel zaken kunnen vereenvoudigen, verkorten en rendabeler kunnen maken. Door deze mogelijkheden kunnen we efficiëntie, productiviteit en kwaliteit verhogen tegen verlaging van kosten. In tegenstelling tot positieve effecten van ict op organisatieniveau (dus intern), zal ict geen oplossing zijn voor alle problemen in de 'zorgketen'.
De lage efficiëntie in de zorgketen wordt veroorzaakt door gebrek aan standaardisatie in de zorgprocessen. Door dit gebrek zien we bijvoorbeeld dat de ontwikkeling van ict-middelen geen duidelijke richtlijnen hebben. Er is geen standaard voor uniforme protocollen, in te voeren data en uitwisselbaarheid van informatie met andere schakels in de keten. In de ontwikkeling van ict-middelen worden de zorgprocessen niet als uitgangspunt en leidend beschouwd. Hierdoor is de aansluiting tussen verschillende schakels in de keten niet altijd mogelijk of efficiënt.
Naast efficiëntie kunnen we meer voordelen uit standaardisatie halen. Wanneer de standaardisatie van deze processen tot stand is gekomen, dan zal de ict-samenwerking en integratie tussen verschillende zorginstellingen (joint venture) eenvoudig gerealiseerd kunnen worden.
Door verandering in wet en regels vereist zorg de benodigde flexibiliteit in ict. Het gebruik maken van externe partners zal de organisatie verzekeren van up-to-date kennis en flexibiliteit. Voorwaarde hiervan is dat er al een duidelijke visie aanwezig is.
Conclusie
Ict kan in de 'hele zorgketen' toegevoegde waarde hebben wanneer de processen rondom het uitwisselen van informatie goed zijn georganiseerd. Dit betekent, het vaststellen van normen en standaarden van zorgprocessen en het invoeren van deze (proces)standaardisatie in de hele keten. Tot die tijd is het een illusie om te denken dat 'alleen' ict-innovatie efficiëntie en kostenbesparing in de zorgketen kan opleveren.
Ai,ai,ai standaardisatie! Binnen de gezondheidszorg wordt dit vooral gebruikt voor kostenbeheersing / uniformiteit / kwantiteit.
Reza, jij schreef: “De lage efficiëntie in de zorgketen wordt veroorzaakt door gebrek aan standaardisatie in de zorgprocessen.”
Als belastingbetaler heb ik veel belang bij kostenbeheersing en hogere efficiëntie in de zorg.
Als patiënt echter wil ik vooral kwaliteit.
Als de ICT alle stakeholders (belanghebbenden) kan overtuigen dat zowel de kwaliteit omhoog gaat als efficiency worden verbeterd en kosten worden verlaagd dan hebben we een winnaar!
Goed stukje Reza!
Het standaardiseren van zorgprocessen is maar tot op zekere hoogte mogelijk, met name waar het de (uitvoering van) activiteiten in dat proces betreft. Zorg is mensenwerk en daarmee hebben we een factor te pakken die nauwelijks te automatiseren is. Enerzijds omdat de zorg wordt verleend AAN mensen, anderzijds om dat de zorg wordt verleend DOOR mensen. Handelingen kunnen, afhankelijk van de instelling, haar zorgidentiteit, visie en aanpak, slechts tot op beperkt niveau zodanig worden beschreven en uitgevoerd dat er sprake is van eenduidige aanpak en uitvoering. Regelgevers en verzekeraars kunnen dat wel willen – het zal niet lukken. Bovendien is de ene patiënt (of cliënt) de ander niet: bij gelijke diagnose geldt in de zorg niet per definitie een gelijke behandeling – wel een gelijkwaardige. Want de een is kleinzerig, de ander heeft ook nog suiker, de een is zwak met een slechte conditie, de ander is sterk en sportief, de volgende is een kind. En ze hebben allemaal recht op de zorg die voor hen als mens passend en effectief is.
Wat wij vooral moeten leren is vertrouwen op het vakmanschap van zorgverleners, of dat nu specialisten of verpleegkundigen zijn. Zij moeten uiteindelijk aangeven op welke wijze zij het beste ondersteund kunnen worden met ICT middelen en toepassingen. Daarbij ontkom je niet aan een zekere mate van generieke invulling. En daarom is het belangrijk dat over dat deel van de processen goed wordt nagedacht. In de praktijk betekent dit dat informatie-uitwisseling de specifieke zorg voor patiënten absoluut kan versoepelen en wellicht versnellen. Daar ligt de uitdaging.
Waar naar mijn ervaring vooral efficiënter gewerkt (en dus bespaard) kan worden zijn management en ondersteunende diensten, vooral als deze gecentraliseerd worden.
Maar we kunnen aan het menselijke aspect van het zorgproces niet zomaar normering hangen of daar SMART afspraken op plakken, hoe graag je dat vanuit commercieel oogpunt ook zou willen (waarbij ik de combinatie zorg en commercieel persoonlijk nogal eng vind). Zorg op maat is alleen mogelijk als de patiënt toevallig in dat maatwerk past. Bij de meesten zal dat niet het geval zijn.
Met het eerste deel van Reza’s conclusie ben ik het dus wel eens, met het tweede deel niet.
Reza top stuk!
Je slaat de spijker op de kop. ICT lost een hoop maar niet alles en dat vergeten de zorginstellingen nog wel eens.
Eigenlijk is ICT altijd afhankelijk van goede processen. Heb je dat niet goed ingericht dan heb je ook niets aan je state of the art ICT omgeving.
Dat standaardisatie helpt, daar twijfel ik niet aan.
Maar … (even een knuppel in het hoenderhok gooiend)
Wordt een groot deel van de omzet in de ICT niet gegenereerd door het ontwikkelen van allerlei conversieprogramma’s tussen allerlei standaarden en protocollen?
Ofwel, wordt hier niet kunstmatig een probleem in stand gehouden ???
Ik ben het wel eens met PaVaKe dat de ICT bedrijven er werk aan hebben om alle applicaties die in de zorg gebruikt worden steeds weer geschikt te maken voor uitwisseling met elkaar.
Maar het is de vraag wie die cirkel in stand houdt. En nog belangrijker wie hem kan doorbreken. Een standaard is geen standaard als er meerdere van zijn. Als Edifact naast HL7 wordt gebruikt en niet iedere partij in de zorg eenzelfde standaard heeft bereikt blijft er verschil en veel werk.
In de energiemarkt is er al verdergaande standaardisatie op berichtenverkeer gerealiseerd. Maar dat is minder privacy gevoelige informatie. Er zit daar ergens wel een oplossing mijns inziens dat als de informatie bestuurd kan worden door de patient of achteraf inzichtlijk gemaakt kan worden, het voor organisaties gemakkelijker zal zijn om data uitwisseling in te richten. Samen met de IT leveranciers.
@Robert,
Naar mijn mening, ICT is een hulpmiddel en geen wondermiddel. ICT kan geen efficiëntie teweegbrengen zolang zorgprocessen in de keten en in de organisatie niet efficiënt ingericht zijn. Door standaardisatie kunnen we veel uniformiteit binnen zorgland creëren. Hierna kunnen we ICT inzetten om meer efficiëntie, productiviteit en kostenbesparing te realiseren. Ik ben van mening dat ict genoeg mogelijkheden biedt om de stakeholders van deze verbeteringen te kunnen overtuigen, maar eerst de onderliggende lagen moeten verbeterd /herstructureerd worden. Dus we hebben zeker een winnar!
@hk,
Ik ben het met veel aspecten van je reactie eens en ik denk dat we nagenoeg hetzelfde verhaal vertellen.
Ik ben het met je eens dat zorg mensenwerk is. Ik geloof erin dat je ook de kwaliteit en rendement van mensenwerk met ict kan verhogen zonder het beperken van vrijheid in het vakmanschap.
Als je van mening bent dat met het centraliseren van management en ondersteuning meer efficiëntie kan behaald worden dan kijk ik terug naar mijn punt “standaardisatie van processen in de hele keten”. Indirect in het artikel verwijs ik ook naar jouw punt, door de samenwerking in joint venture te benoemen.
Deze consolidatie is pas mogelijk wanneer de processen na transitfase in elkaar verweven kunnen worden en niet naast elkaar komen draaien. Wanneer het fundament gelijk is (door b.v. de gestandaardiseerde zorgprocessen) dan is het herstructureren en consolidatie van (zorg)organisatie ook mogelijk. Juist in deze transitiefase kunnen we van de kracht van ict mogelijkheden gebruik maken. Maar zoals in de conclusie aangegeven, alleen ict kan de zorg niet efficiënt en rendabel maken.
@PaVaKe & @itk:
Naar mijn mening, de zorg dient een cirkel te zijn waarin patiënt centraal gepositioneerd is. Alles draait om de patiënt. Hiervoor moeten alle intern of externe zorgpartijen in deze cirkel en in de keten met elkaar en met patiënt kunnen communiceren en gegevens uitwisselen. Het doet er niet toe hoe de deelnemers (zorginstelling, verzekeraard, professional, ziekenhuis etc) hun middelen organiseren of inrichten zolang het doel volgens de vastgestelde standaarden en normen bereikt word.
Wat mij betreft, verschillende edp`s (elektronisch patiëntendossier), ekd`s (elektronisch kinddossier), ecd`s (elektronisch cliëntdossier) en nu ook een eod (elektronisch ouderendossier) mogen ontwikkeld en gebruikt worden, zolang de bovenstaande spelregel gehandhaafd blijft.
Wanneer de processen rondom het uitwisselen van data en gegevens gestandaardiseerd zijn dan zullen de leveranciers bij het ontwikkelen van hun producten met deze eis rekening houden.
En wie zou de eigenaar van deze standaardisatie moeten zijn! Naar mijn mening, de overheid! Dan heb je ook geen “allerlei standaarden” !
Net als bij de overheid zou ook zorg gebruik moeten gaan maken van een App Store. Leveranciers die zich aan de richtlijnen houden en op een bepaalde gestandaardiseerde manier processen kunnen afhandelen mogen hun app in de store plaatsen.
Iedereen wint. Bijvoorbeeld ziekenhuizen hoeven geen dure software aan te schaffen en aanbestedingen te doen. Kleine leveranciers van goede software krijgen een kans om marktaandeel te veroveren. Door standaard software te gebruiken gaat iedereen meer op een eenduidige manier werken en een vendor lock-in wordt voorkomen (export en migratie ondersteunen naar de standaard is een voorwaarde om in de store terecht te mogen komen).
Zowel overheid als zorg kunnen miljarden besparen door dit idee te implementeren.
Allen naar de App Store (en cloud, want versleuteling en veiligheid is een andere voorwaarde). Zo doen je nog eens aan zinvolle hervormingen.
Een vriendin van me richt EDP’s voor ziekenhuizen in (Ja EDP is niet 1 product!). Elke keer gaat alles weer anders. Overigens zit dus ook de hiërarchie van zorgverleners in de weg. Een chirurg heeft meer te zeggen over het verloop van processen dan een “gewone” doktor en zo verder.
Henri,
Het aanbieden van zorgapplicaties via Cloud kan ook een mooie oplossing zijn. Wanneer standaardisatie van zorgprocessen gerealiseerd is dan zullen er nieuwe mogelijkheden ontstaan zoals zorg in Cloud, centralisatie van een aantal zorg gerelateerde ICT zaken bij overheid en nog meer. Ik denk dat die vriendin van jou een boek kan schrijven over hoe de processen nu lopen, hoe vaak het wiel opnieuw uitgevonden moet worden en nog meer van dit soort zaken.
Laatst had ik een gesprek met directeur van een consultancy bedrijf in de zorg. Het punt dat je benoemd heb rondom hiërarchie in de zorg heeft hij ook benoemd als showstopper van positieve ontwikkelingen in de zorg ( niet altijd maar wel in de meeste gevallen)
Ik denk, als de processen vastgelegd en gestandaardiseerd zijn dan zal er weinig ruimte overblijven voor het creëren van eigen eilandjes en regels!