Naar verwachting stemt de Tweede Kamer voor het kerstreces in met het instellen van een parlementair onderzoek naar de ict-problemen bij de overheid. De nadruk ligt op veiligheid en privacy en falende projecten. Ook de klachten over ict-aanbestedingen worden in het onderzoek meegenomen, stelt CDA-parlementariër Ger Koopmans. 'Ik heb wel vijftig mails van klokkenluiders liggen.'
Koopmans is samen met SP-kamerlid Sharon Gesthuizen initiatiefnemer van het voorstel tot een parlementair onderzoek. Het voorstel is inmiddels ingediend bij het presidium, de dagelijkse leiding van de Tweede Kamer, en zal daarna plenair worden voorgelegd aan de Tweede Kamer. Volgens CDA-parlementariër Koopmans steunen alle fracties het voorstel. Hij verwacht dat het voor het kerstreces wordt behandeld.
Koopmans wil met het parlementair onderzoek bewerkstelligen dat 'de ict het bij de overheid beter gaat doen, er minder fout gaat en de kosten minder uit de hand lopen.' Hij vindt niet dat er voldoende onderzoeken zijn gepleegd naar de ict-problematiek. Hij wijst op twee rapporten van de Algemene Rekenkamer uit 2007 en 2008 en een aantal deelonderzoeken. 'Maar dat is kennelijk niet afdoende geweest. Wij willen in het parlementair onderzoek ook vaststellen in hoeverre de aanbevelingen die de rekenkamer heeft gedaan, zijn overgenomen.'
Klokkenluiders
Het onderzoek zal zich richten op recente ict-projecten die fout zijn gelopen. Ook het onderwerp aanbestedingen zal aan de orde komen. Koopmans vertelt dat sinds hij meldde met de voorbereidingen voor het voorstel tot een parlementair onderzoek bezig te zijn, massaal gebeld en ge-e-maild is door kleinere ict-ondernemers die zich benadeeld voelen door het aanbestedingsproces. ''Ik heb wel vijftig mails van klokkenluiders liggen en daarvan zal ik zeker gebruik maken tijdens het onderzoek.'
De hackerszaak rond ict-beveiligingsdienstverlener Diginotar was een paar maanden terug voor SP-kamerlid Gesthuizen aanleiding een parlementair onderzoek aan te vragen. Andere partijen vonden het toen nog te vroeg voor zo'n onderzoek. Maar omdat de ict-problemen bij de (rijks)overheid hardnekkig blijken zijn, zet de Tweede Kamer nu door. Het parlementair onderzoek zal naar verwachting medio 2012 beginnen.
Volkskrant
De Volkskrant bracht het nieuws over het doorgaan van het parlementair onderzoek vandaag als eerste. Het landelijk dagblad blijkt zich de afgelopen weken plotseling op ict en overheid te hebben gestort. Na een verhaal over een mislukt oud systeem van het UWV bracht de krant afgelopen weekeinde een stuk over het mislukken van een nieuw belastingsysteem bij de waterschappen. Opmerkelijk, omdat dit nieuws al eerder dit jaar bekend werd.
Het boeiende dat ook hier de uitvoering alles te maken heeft met het rollenspel in projecten: opdrachtgever, opdrachtnemer, lijnmanagers, de stakeholders en individuele teamleden. Deze rollen moeten hun verantwoordelijkheid nemen en andere daarop aanspreken als ze hun rol niet pakken. Methodes werken niet, mensen wel….
Een onderzoek naar de reden voor falende projecten, welke zich niet alleen mag beperken tot ICT lijkt me uiterst zinnig nu overal op bezuinigd moet worden. Niemand kan tenslotte bezwaar hebben tegen een overheid die zuinig omgaat met publieke gelden en leert van fouten om extra kosten in de toekomst vermijden. Helaas zijn er al vele onderzoeken en rapporten te vinden waarin gewezen wordt op fouten maar blijven de verschillende ministeries en departementen zich toch telkens tegen dezelfde steen stoten.
Rapport van WRR over de iOverheid bijvoorbeeld en antwoord daarop door Donner doet vrezen dat ook een parlementaire enquete daar weinig verbetering in zal brengen zoals al blijkt uit: ‘De verandering waarmee overheid met burgers communiceert is niet minder ingrijpend dan destijds de uitvinding van de boekdrukkunst. Het belangrijkste verschil is dat de veranderingen van toen enkele eeuwen in beslag namen, en nu binnen enkele jaren plaatsvinden.’ Deze vergelijking lijkt me nogal een understatement maar het is vooral de eigen ambitie van de overheid waarin ambtenaren met iPads het ‘nieuwe werken’ gaan uitvinden dat voor problemen zorgt. Conclusie van Donner geeft helaas aan dat kabinet haar beleid niet lijkt te wijzigen door te wijzen op eigen verantwoordelijkheid van de burgers waarin deze de ‘weeffouten’ in het systeem zelf zal weten te vinden. Opmerkelijk dat dezelfde minister liever geen openheid van zaken geeft door Wet Openbaarheid Bestuur te beperken en aversie lijkt te hebben tegen klokkenluiders, die niet alleen de fouten zichtbaar maken maar ook het ‘poldermodel’ van goede relaties verstoren.
De overheid blijft namelijk afhankelijk van externe adviseurs en bedrijven maar weet vaak niet goed wat er nodig is en bij aanbesteding wordt hier handig gebruik van gemaakt door te sturen op wijzigingen waardoor budgetten overschreden en deadlines niet gehaald worden. Op die manier kosten projecten twee- tot driemaal zoveel als begroot maar blijven alle lichten toch op groen staan in het ICT dashboard http://www.rijksictdashboard.nl/. De wijze aapjes: Mizaru, Kikazaru, Iwazaru en Shizaru zorgen ervoor dat in het land der blinden eenoog koning blijft en de ‘branch’ heeft zoals reacties al aangeven er gewoon (eigen)belang bij om dit niet al te veel te veranderen. Ook een parlementaire commissie zal niet veel anders zijn dan symbool politiek waarbij de conclusies al te voorspellen zijn met misschien een mea culpa van verantwoordelijken. Uiteindelijk dicteert ook hier Europa en dus worden de bestekken waarschijnlijk alleen maar dikker door meer juridische clausules, blijft er onveranderlijk creatief geantwoord worden en verschuiven uiteindelijk alleen maar de kosten.
Complexe projecten slagen per definite alleen als er een duidelijke stuurgroepenarchitectuur wordt geplanned, uitgerold, gecontroleerd en zonodig bijgesteld.
Verschillene interne en / of extene stuurgroepen met eigen business cases kunnen nodig zijn aan de executive kant (sponsor), user kant en supplier kant van een project.
Complexe projecten kunnen doogaans niet zonder change management. Zodra een stuurgroep de eigen business case in gevaar ziet komen moet dit (met name met changes) worden opgelost op stuurgroepniveau met de opdract gevende stuurgroep, die uiteindelijk de knoop moet doorhakken.
Lukt oplossen niet dan moet de desbetreffende partij worden vervangen of het project worden stopgezet en een evaluatie plaatsvinden. Dit vereist flexibele contracten i.p.v. de funest voortwoekernde trend van begrijpelijk angstige wurgcontracten.
Overweging: richt een centrale professionele programma – en prjectmanagementorganisatie op van en voor de overheid.
Wat voor nut heeft het om de 2e kamer hiernaar te laten kijken als er toch niets te veranderen valt? Want in feite betekend dit dat er een autonome overheids mogendheid in Nederland zich niet laat veranderen door het democratisch proces?
Ik was al gecharmeerd van de eerste opmerking van Anko Tijman, maar Ewout weet nog eens op een mooie wijze te benadrukken dat het probleem veel groter is dan een paar verprutste ict projecten.
Zoals Anko al aangeeft heeft vrijwel iedereen hier zijn eigen stokpaardje, zo ik ook.
Zelf denk ik dat het gros van de mislukkingen voortkomt uit de onwil daadwerkelijk technisch onderlegde mensen te laten beslissen in ontwerp en uitvoering.
Deze onwil voert veel verder dan ik zo even in drie regels kan neer klodderen, maar ik denk dat de meeste werkelijk deskundige lieden hier dat wel zelf kunnen verzinnen.
Mij is recentelijk nog eens fijntjes duidelijk gemaakt dat technisch perfectie (althans een poging daartoe) en commerciele belangen nu eenmaal tegenstrijdig aan elkaar zijn.
Als deze commissie slim is, laat deze dit onderzoek uitvoeren door een onafhankelijk instituut, bij voorkeur buiten Europa.
Bij dit soort onderzoeken, waarbij de regie wordt gedaan door een van de veroorzakers, zal ongetwijfeld weer uitlopen op het zoeken van “zwarte Pieten”, dus men moet snel zijn want Sinterklaas is over een week weer uit het land.
Uit mij ervaring met overheidsprojecten zijn een aantal eenvoudige conclusies te trekken, je krijgt ze hier voor niets en er is geen commissie voor nodig.
1. Europese Uitbestedingen.
Dit lijkt een goed middel om de laagste prijs te bedingen, maar gezien de kosten en randvoorwaarden die men stelt, weigeren grote bedrijven vaak in te schrijven. Het netto resultaat is dat in bijna alle gevallen voor de slechts haalbare oplossing word gekozen, omdat dit of door optimisten of door bedrijven in nood word binnen gehaald.
2. Specificeren wat men wil.
De vraag van de overheid is vaak zeer vrijblijvend en het idee wat men wil komt pas in de loop van het project. Over dit fenomeen zijn boekenkasten vol geschreven, is dus bij ieder die serieus met IT projecten bezig houd zou dit bekend moeten zijn. Alle auteurs voorspellen trouwens anarchie en mislukking, komt dat niet bekend voor?
3. Tijdsplanning
Alle overheid ICT projecten worden aangestuurd door politici, deze hebben echter een blikveld van hooguit een week. Voorbeeld heel Nederland in rep en roer vanwege een asielzoeker die 18 wordt en terug mag, terwijl nagenoeg de euro op zijn gat ligt en bedrijven het heel moeilijk hebben. Een ICT project kan makkelijk 2 tot 4 jaar duren op de schaal van de overheid, probeer hier maar eens aan het begin en tijdens het project alle neuzen dezelfde kant op te laten staan.
4. Uitvoerende organisaties.
Ambtenaren kunnen te gemakkelijk expertise inhuren, dit is noodzakelijk om:
a. Zij zelf niet de expertise beschikken
b. Als het fout gaat de zwarte piet eenvoudig te vinden is.
c. Omdat zij hier geen tijd en opleiding voor krijgen
d. Omdat sommige managers denken dat dit goedkoper is
e. Je kan eenvoudig projecten stoppen
5. Iedereen naar de zin maken
In gevel van bijvoorbeeld de belastingen, worden er zoveel uitzonderingen gecreëerd ten gevolge van stokpaardjes van politieke partijen, dat zelfs juristen en den belastingdienst zelf vaak niet weten wanneer welke regel geldt. Computer programma’s zijn nog altijd een samenstelling van heel veel ja/ nee besluiten en kunnen absoluut het “ zo ja waaron niet” statement of het “soms omdat” aan.
@Hans
Ik kan een heel eind met je meegaan, maar helaas zijn veel ICT projecten vaak software ontwikkeltrajecten. En er bestaan geen “fabrikanten” van nog te maken software. Er bestaan “tool-leveranciers” en “dienstverleners”. Wat Nederland wel eens zou kunnen doen, is eens over de grens kijken. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat er niet ergens in het buitenland een perfect draaiend politiesysteem draait. Maar specifieke zaken als de systemen bij het UWV zul je echt niet zo goed out-of-the-box kunnen kopen.
Zoals in de commentaren al reeds goed is verwoord zit er een spanningsveld tussen goed opdrachtgeversschap en leveranciersbelangen. Als we dat beslechten, zullen er veel realistischere projecten voor een redelijke prijs maar met goede kwaliteit worden opgeleverd.
Daarvoor is het (zie mijn eerdere oplossingen) noodzakelijk de spelregels te veranderen.
Als ex-ambtenaar en freelance ICT-er ben ik van mening dat grotere ICT projecten (20 miljoen) gedoemd zijn om te mislukken en dat de overheid haar ICT ambities dringend dient te temperen. Er zijn natuurlijk meerdere factoren voor het falen aan te wijzen :
– Allereerst de stroperige besluitvorming binnen de overheid waarin ook weer meerdere zaken te onderkennen zijn, zoals het essentiele beslissingsparadigma : mensen met verstand van ICT zaken zijn niet bevoegd om beslissingen te nemen die invloed hebben op de projectbegroting en degenen die deze bevoegdheid bezitten, hebben geen verstand van ICT. Bij de rijksoverheid is de afstand tussen die groepen veel groter dan in het bedrijfsleven, bijvoorbeeld.
– Persoonlijk heb ik gemerkt dat capabele technici binnen de rijksoverheid niet op waarde worden geschat. Zo krijgt een ICT manager bijvoorbeeld traditioneel meer betaald dan een ICT specilist, terwijl dit op de freelance markt al enige jaren niet meer geldt. Het gevolg is dat capabele ICT-ers niet in vaste dienst van de overheid blijven werken en dat de kneuzen achterblijven of doorgroeien naar functies als ICT architect (vaak de enige manier om technici een schaal meet te geven) alwaar zij hun technische skills snel verliezen.
– Verder speelt ook de politiek binnen de rijksonderdelen een grote rol. Vooral interdepartementale projecten hebben een grote kans van falen omdat de belangen van de diverse betrokken organisaties teveel van elkaar verschillen.
– De evolutie van veel applicaties en de internetontsluiting ervan heeft ertoe geleid dat de benodigde infrastructuur vele malen complexer is dan pakweg 15 jaar terug het geval was. De kosten voor het inhuren van de nodige specialisten zijn mede hierdoor gestegen.
– De verantwoordelijk ambtenaren evanals de grotere leveranciers komen staffeloos weg met het leveren van slechte kwaliteit en wanprestatie. Vaak gedraagt de ambtenaar/projectorganisatie die verantwoordelijk is voor de pot met het geld, zich als een particuliere opdrachtgever en wordt ook als zodoende behandeld door de consortia die met het project zijn betrokken. Naarmate het project vordert en de kostenoverschreidingen zich opstapelen is er niemand aan te wijzen als toezichthouder die nog onafhankelijk kan ingrijpen in de projectorganisatie.
– Vaak worden er in de initiele fasen van deze projecten al te grote consessies gedaan naar de wensenlijst van de opdrachtgever toe. Zo is een pakket als SAP middels maatwerk aan te passen, maar staan daar vaak behoorlijke kosten tegenover op het gebied van test, ontwikkeling en beheer.
– Doordat het rijk geen centraal projectenbureau heeft bouwt het ook geen enkele vorm van ervaring op met betrekking tot dit soort projecten waardoor men in de herhaling lijkt te vallen qua fouten en er een collectief soort geheugenverlies optreedt tussen projecten.
Software bestaat uit gecodeerde bedrijfsregels. Dat geheel start ergens met een eisen-/wensenpakket. Tot dan blijkt het spel goed te verlopen. De fouten komen pas aan de oppervlakte als de software wordt opgeleverd. Dat is het einde van het vermaak. Gecodeerd ‘spul’ kan de opdrachtgever (gebruiker) niet lezen. Dus dien je tools in te zetten, die feilloos die vertaling kunnen weergeven, van wat er nu precies in die gecodeerde massa staat. Deze ‘meetlat’ is er. De tool die ik ken, werkt volkomen mensonafhankelijk. Geen beïnvloeding en geen PowerPoint wijsheden. De rapportage is aangepast aan het leesniveau van de ontvanger.
De opdrachtgever, Manager of Projectleider kan deze thermometer gaande het project of oplevering aanleggen. In ca. 30 minuten komt er een gedegen rapportage met alle denkbare metrieken over voortgang, compleetheid, risicovolle constructies etc. Tevens wordt een benchmark gedaan met een wereldwijd verzamelde applicatiebasis.
Het rapport stuurt de volgende stakeholders aan: CEO/CFO, CIO/IT-manager, IT-Architect/Projectmanager, Systeemanalist/Programmeur, Deploymentmanager/Productiemedewerker.
Kortom, wat technisch is, dient met techniek bestreden te worden. Een legertje deskundigen zonder tools, is als een pilsje leeg lepelen met een theelepeltje. Je wordt er zat van, maar niet voldaan.
Ik ben als kleine ICT-dienstverlener in de gelukkige positie dat ik zowel een ministerie, een gemeente als twee diensten als klant heb. Buiten de aanbesteding om, omdat het om relatief kleine projecten gaat.
Alle projecten vanaf 2002 tm nu zijn binnen functionaliteit, tijd en budget gebleven. Is toch een kwestie van goeie planning, scoping en dito analysefase.
Het kan dus echt ! Als je er maar professioneel mee om gaat, je ego aan de kant zet en werkelijk probeert een kwaliteitsproduct neer te zetten.
Ben benieuwd naar de uitkomst, maar in de tussentijd ga ik gewoon door met mijn klant.