De Nederlandse overheid verspeelt jaarlijks vijf miljard euro door het mislukken van ict-projecten. Dat meent René Veldwijk van ict-dienstverlener Ockham uit Vianen. Een harde onderbouwing van dit bedrag heeft hij niet, ‘maar dit is de consensus en het wordt niet ontkend’. Reden dat er niks aan de verspilling wordt gedaan, is dat niemand er pijn van zou hebben.
‘Behalve de belastingbetaler dan', concludeert KRO-verslaggever Sven Kockelman in het radioprogramma Goedemorgen Nederland, als hij Veldwijk interviewt. ‘Dat klopt', bevestigt de ict-ondernemer. ‘Als grote ict-projecten mislukken, heeft niemand eigenlijk pijn. Als het falen geen publiciteit oplevert, merkt niemand het. In zo'n project wint iedereen: de beleidsmakers, maar zeker ook de grote ict-bedrijven. Projecten lopen vaak een factor twintig uit de hand en opdrachtgevers betalen gewoon de factuur. De kern van het probleem is dat de opdrachtgever dit kan maken, zonder dat het schaadt. Soms is het zelfs bewust beleid vanuit de overheid.'
Toeslagensysteem
De beschuldigingen van Veldwijk zijn hard, maar hij claimt wel recht van spreken te hebben met 25 jaar ict-ervaring, waarvan vele jaren bij de overheid. Hij haalt dan ook een extreem voorbeeld aan waarbij zijn eigen bedrijf Ockham, gespecialiseerd in databankdiensten, betrokken was. Veldwijk: ‘De overheid had een noodsituatie omdat zes miljoen mensen geen toeslagen konden ontvangen. Er was al 270 miljoen euro geïnvesteerd, maar toen het moest gaan draaien, was er helemaal geen systeem. Helemaal niemand heeft het hierover gehad. Wij hebben toen voor een paar ton in drie maanden tijd de boel opgelapt en uiteindelijk voor één miljoen euro het systeem gerealiseerd.'
Bij een dergelijk succesvolle en snelle realisatie had Veldwijk wel wat complimenten verwacht, maar niets was minder waar. ‘We kregen hele heftige reacties', constateerde Veldwijk enigszins verbouwereerd. ‘Ze wilden ons er weer zo snel mogelijk uit hebben en doorgaan op de gebruikelijke voet met de aangestelde grote opdrachtnemer. Dit kwam niet van de directie, maar van de mensen daarboven en -onder.'
Klokkenluider
Veldwijk kan er geen vinger achter krijgen waarom de overheid op een dergelijke manier met ict-projecten omgaat, maar ideeën heeft hij er wel over. ‘Zodra het over ict gaat, kijkt iedereen de andere kant op. Ict is moeilijk te begrijpen, waardoor alles maar van een ict-bedrijf wordt geslikt. Dit zou anders moeten zijn. Als het moeilijk wordt, moet je juist goed opletten.'
Door het pleidooi van Veldwijk lijkt hij een klokkenluider, al ziet hij zichzelf niet graag zo. ‘Dat ik dit nu aankaart, wordt me niet in dank afgenomen. Zolang het met de economie goed gaat, doet niemand hier iets aan. Door de economische crisis wordt dit allemaal duidelijker. De kern van het probleem is dat een overheidsinstantie een groot project aanbesteedt dat vervolgens door een groot ict-bedrijf wordt gewonnen. Voor een vaste prijs wordt er iets gerealiseerd waar na een half jaar uurtje-factuurtje gaat gelden. Dan gaat het fout en lopen de kosten onnodig hoog op.'
De hoeveelheid geld die er mee gemoeid is, zal je waarschijnlijk nooit kunnen achterhalen. Het is namelijk niet in het belang van de betrokkenen om hier aan mee te werken en net als met zwart geld, het is er wel maar bewijs het maar eens. Je kan ict-kosten boeken als algemene kosten of kosten onvoorzien.
Als je dit wilt voorkomen zal de overgheid zelf een meer leidende rol moeten spelen in ict-projecten en beter alle betrokkenen aansturen, zodat bedrijven geen hoge offertekosten moeten maken, die nauwelijks terug te verdienen zijn. In praktijk zit de winst meestal in het meerwerk, zaken die bewust niet in de offerte staan omdat hier niet naar gevraagd wordt.
En ook voor de overheid geld: Wie het onderste uit de pan wilt krijgt de deksel op zijn neus.
Ps. Tijdens de Deltawerken heeft de overheid zich wel actief bemoeit met de werken en alles er omheen, dit uit ervaring, dus het kan wel!
Ik heb de reacties op dit artikel met veel interesse gelezen, en wil hier graag een nieuwe invalshoek aan geven: zie die 5 miljard niet als verspilling, maar als (innovatieve) investering in de Nederlandse ict-sector.
Over de belastingdienst gesproken.
Een tijdje geleden met iemand gepraat, die daar al lang over de vloer komt. Daar had men vele (100+) Windows fileservers met alle beheersdrama’s van dien.
NAS was toen onbespreekbaar, want geen afdeling voelde zich verantwoordelijk. Elke afdeling voegde weer een fileserver toe aan zijn park. Het ging immers toch altijd goed????
Dit is wat mij betreft nog meer een cultuurprobleem dan een kennisprobleem, en zeker niet een aanbestedingsprobleem want nu gaan we echt aan het werk.
Mensen die vooral voor resultaat gaan en daarom inhoudsgericht te werk gaan en een directe communicatiestijl hebben worden vaak als “insensitief” ervaren en lopen het risico vleugellam gemaakt te worden. Daarom dient de harde kern met veel wol verpakt te worden waardoor ook het besluitvormingsproces bemoeilijkt wordt.
Tevens wordt door een hoge drang naar harmonie en consensus de consistentie van functionaliteiten en datamodellen vaak gecorrumpeerd. Ontwerpen worden vaak onderworpen aan een te grote afstemmingsronden (rondje langs de divisies / afdelingen) en iedereen dient het naar de zin gemaakt worden. Uizonderingen worden de regel hetgeen in de praktijk betekent dat applicaties op een oneigenlijke manier geconfigureerd worden waardoor deze niet meer functioneren (standaardapplicaties). Om over maatwerk al helemaal maar te zwijgen.
De rol die de klant zelf dient te spelen wordt niet naar behoren uitgevoerd. Business requirements, het startpunt van een ICT project, zijn vaak summier en niet goed geformuleerd. Hierop dient een functioneel ontwerp gemaakt te worden en vervolgens gaat met “erop schieten” (interessante terminologie overigens. Dan ineens komt het daadwerkelijk nadenken over de eisen/wensen van de organisatie op gang, echter is er in deze fase geen tijd meer voor gepland. Gevolg is dat het kritisch tijdspad niet meer gehaald worden, echter men blijft sturen op tijd en kosten, hetgeen ten koste gaat van volledigheid, juistheid en kwaliteit. Dus begint de bouw (of configuratie) met een FO dat nog niet klopt of niet gedragen wordt. Breuk in de keten van projectresultaten die in theorie op elkaar zouden moeten aansluiten maar in de praktijk niet met elkaar rijmen. Het hele audit-trail is verdwenen.
De problemen die hierdoor ontstaan zorgen voor een hoop sensatie waar veel managers hun dag aan willen (en later: moeten) besteden. Resultaat is dat iedereen repressief / curatief bezig is en dat het positief-constructieve proces verstoord wordt. Issues, risico’s en incidenten worden vervolgens quick en dirty (en met zo min mogelijk weerstand) opgelost met pleister oplossingen waardoor alleen maar meer problemen ontstaan.
Men wordt moe. En waar men moe van wordt wil men zo ver mogelijk vandaan. Deuren gaan dicht en zij die met de realisatie belast zijn staan er alleen voor. Zonder motivatie probeert men zo snel mogelijk hun eigen mijlpalen te halen en gaat reductionistisch te werk. De geleverde ICT-oplossing biedt niet voldoende functionaliteit om het volledige proces te ondersteunen en het is niet mogelijk om voldoende valide gegevens te registreren om in de informatiebehoefte te voorzien.
Alle tijd is ondertussen opgesoepeerd en de mensen die met test en acceptatie zijn belast krijgen geen tijd meer om hun werk fatsoenlijk uit te voeren. Omdat zij gedwongen zijn om vele testbevindingen te rapporteren worden ze al zeurend en stagnerend bestempeld. Bezwijkend onder dit stigma geven ze toe, dan maar een restpuntenlijst voor de lijn.
Jammer dat we geen tijd, geld en zin meer hebben voor een adequate implementatie van ons meester/knutselwerk. In de lijn weet men niet hoe zij goed om moeten gaan met de nieuwe applicatie dus we doen ons best. De ICT is bevroren dus dan maar handmatige oplossingen. Voor bepaalde delen van het proces handhaven we dan maar onze oude ICT oplossing, laten we het lijmen met een interface. Och, dat past niet helemaal… Gelukkig komt er een nieuw miljoenenproject waarin we een service bus gaan maken die alle applicaties aan elkaar koppelt, want we hebben er zoveel.
Oh, en al die mooie formulieren en tabellen, die we in bruine of witte papiersessies zo mooi blij elkaar geroepen hebben (tja, ik wil ook weleens wat zeggen) moeten natuurlijk wél ingevuld worden. Maar ik begrijp wel dat u in de lijnorganisatie daar geen zin in heeft. Kost alleen maar extra energie. Een beter resultaat begint bij de ICT… Of bij de gebruiker?
Tjonge, na deze ervaringen is mijn geloof in dergelijke projecten toch wel wat tanende. Dat zal ik onthouden bij de volgende haalbaarheidsstudie en laten we in het volgend project vooral niet te hard van stapel lopen. Laten we anders eerst een klein stukje doen, dan kijken we later wel hoe we de rest inpassen…
Ik denk dat we met zijn allen nog wel een tijdje door kunnen gaan op deze manier.
Of we kunnen gewoon eerst goed nadenken voordat we gaan doen. Een beetje meer uit het collectief belang en ons proberen aan te passen aan onze omgeving. Voorgestelde oplossingen zowel vanuit de business als vanuit de techniek beoordelen en voor consistentie en realistische ontwerpen kiezen. Weer netjes de details uitwerken voordat we gaan bouwen. Zodat alle scenario’s en verianten weer ondersteund worden. En ook alle overeenkomsten en generieke modellen helder gezien worden. Systematisch, niet ad-hocratisch. En laten we de mensen die echt verstand hebben van de inhoud wat meer spreektijd geven en als leidinggevenden weer gaan dienen in plaats van onzelf in de spotlight proberen te krijgen, en beseffen dat er aan drama en problemen geen eer te behalen valt.
Laten we er weer op vertrouwen dat het kán, als we maar écht willen…
Nadat ik mijn eerste verbazing had uitgedrukt over de hoogte van het bedrag zijn er blijkbaar nog meer mensen die daar vragen bij hebben.
Ik stel vast dat de Belgische regeringsonderhandelaars op zoek zijn naar 10 miljard euro voor de begroting van 2012, wat voorgesteld wordt als een immense opdracht. Als dat lukt krijgen we misschien anderhalf jaar na de verkiezingen toch nog een regering. (Ik mag het hopen…) Ik was dus direct nogal wantrouwig tegenover de bewering dat de Nederlande overheid zomaar eventjes 5 miljard per jaar over de balk zou kunnen gooien. Het lijkt mij onwaarschijnlijk.
Maar dit neemt niet weg dat overheden niet zorgvuldiger zouden moeten omspringen met belastingsgelden. Dit geldt trouwens niet enkel voor ICT investeringen. Maar laten we wel wezen. ICT is een ingewikkelde bezigheid die ook in de privésector niet altijd van een leien dakje loopt.
Kritisch zijn kan geen kwaad. Tegenover alle partijen wel te verstaan. Ook tegenover klokkenluiders die met nogal straffe, waarschijnlijk deels ongefundeerde verhalen op de proppen komen.
Aan Henk (reactie 18-10-2011 12:46)
In het artikel lees ik niet het woord “Belastingdienst”, dus waar u dat op baseert is mij een raadsel.
Het bedrag van 270 miljoen is inderdaad hetzelfde.
In het Computable-artikel staat “overheid had een noodsituatie”, in het artikel waarvan u de link als commentaar heeft geplaatst, gaat het meer specifiek over het UWV, mijns inziens toch een overheidsinstantie.
Ik kan hier geen fantasie in ontdekken, beide artikelen kloppen met elkaar hoor.
Ik vind het juist wel goed dat iemand zijn mond opendoet over dit soort verspilling van belastinggeld.
Veel ambtenaren worden funtioneel aangestuurd in plaats van resultaatgericht. Vaak heeft het eigen ICT management (die vaak uit externen bestaat) / HRM afdeling niet de capaciteit om de goede interne medewerkers te onderscheiden en worden alle interne medewerkers als incompetent beschouwd, nadeel hiervan is dat de aanwezige kennis van de (ICT)organisatie niet wordt benut en het wiel door externe medewerkers elke keer opnieuw wordt uitgevonden. Ook zie je dat steeds dezelfde figuren projecten uitvoeren, ondanks het feit dat dit de vorige keer faliekant mislukte (het gaat er blijkbaar vooral om hoe goed je jezelf kunt verkopen en niet om wat je bereikt hebt). Vaak worden weer de interne medewerkers als oorzaak van het mislukken van het project genoemd, dit is volgens mij gewoon een van de randvoorwaarden van het project waar een goede projectmanager succesvol mee om weet te gaan.
Tenslotte spelen er ook nog allerlei politieke belangen een rol waardoor projecten op papier al succesvol zijn uitgevoerd voordat ze klaar zijn (soms misschien al voordat ze begonnen zijn?). Er wordt triomfantelijk op intranet aangekondigd dat er decharge is getekend terwijl de persoon die dit gedaan zou hebben van niets weet (echt gebeurd) Verder is het normaal dat een project op een gegeven moment een paar “losse eindjes” aan de beheerorganisatie overdraagt, maar al te vaak wordt dit argument misbruikt om een project wat nog lang niet af is “over de muur te gooien” Of er wordt gewoon een Fase II van gemaakt 😉
De oplossingen zijn dus in mijn ogen: resultaatgerichter werken (Agile?), aanwezige kennis goed gebruiken, projectmedewerkers ook beoordelen op hun prestaties en niet op hun “netwerk” en als laatste projecten objectief beoordelen en zonodig tussntijds het management ervan vervangen of het project stoppen.
Bijna iedereen hier reageert direct op het artikel, wat ook het voorschrift van deze reactiesectie is. Als u nu eens uw secretaresse vraagt deze 37 reacties te categoriseren dan kunt u er een vergadering en stemming over houden om tot een beleidsadvies te komen. U bent het in grote lijnen met elkaar eens, maar wat zijn die lijnen?
Vind dit artikel nogal stemmingmakerij. De laatste tijd is het nieuws dat de ict bij de Rijksoverheid niet op orde is (lekken miljoenennota, diginotar, e.d.) dan is het wel makkelijk scoren hiermee. Ik baseer me hier oo het feit dat er een bedrag wordt genoemd van 5 miljard dat zoveel is dat het gehele artikel ongeloofwaardig wordt. Het probleem is veel breder en heeft niet alleen met de overheid te maken, maar meer met de wijze waarop we nog steeds ict projecten uitvoeren. Dit geldt voor iedere branche. Onduidelijke doelstellingen, te hoog ambitieniveau, verschuivende scope, te weinig mensen die zich verantwoordelijk voelen. Teveel mensen met slechts globale kennis en te weinig vakspecialisten. Bij Ict lijkt het net als de voetballerij. Iedereen denkt dat hij er verstand van heeft. Laten we ieder in zijn rol laten en waardering hebben/krijgen voor de ware vakspecialisten en luister naar hun oordeel. Deel een ict project op in korte deelprojecten van maximaal enkele maanden met concrete zichtbare resultaten. Etcetctec.
Wat ik mis is deelname van dhr. Veldwijk in deze discussie. Hij is zo ongeveer de enige die licht kan laten schijnen over de standpunten en meningen die hier worden geventileerd:
Betreft die 5 miljard alleen directe kosten of ook verlies doordat de uitvoering van overheidsdiensten niet (goed) loopt vanwege trage oplevering / slechte kwaliteit ICT systemen etc.
Of lacht dhr. Veldwijk inderdaad in zijn vuistje over de publiciteit die hij hiermee heeft gehaald?
Of??
Dus Rene, als je dit leest? Ik ben benieuwd naar je reactie.