De Nederlandse overheid verspeelt jaarlijks vijf miljard euro door het mislukken van ict-projecten. Dat meent René Veldwijk van ict-dienstverlener Ockham uit Vianen. Een harde onderbouwing van dit bedrag heeft hij niet, ‘maar dit is de consensus en het wordt niet ontkend’. Reden dat er niks aan de verspilling wordt gedaan, is dat niemand er pijn van zou hebben.
‘Behalve de belastingbetaler dan', concludeert KRO-verslaggever Sven Kockelman in het radioprogramma Goedemorgen Nederland, als hij Veldwijk interviewt. ‘Dat klopt', bevestigt de ict-ondernemer. ‘Als grote ict-projecten mislukken, heeft niemand eigenlijk pijn. Als het falen geen publiciteit oplevert, merkt niemand het. In zo'n project wint iedereen: de beleidsmakers, maar zeker ook de grote ict-bedrijven. Projecten lopen vaak een factor twintig uit de hand en opdrachtgevers betalen gewoon de factuur. De kern van het probleem is dat de opdrachtgever dit kan maken, zonder dat het schaadt. Soms is het zelfs bewust beleid vanuit de overheid.'
Toeslagensysteem
De beschuldigingen van Veldwijk zijn hard, maar hij claimt wel recht van spreken te hebben met 25 jaar ict-ervaring, waarvan vele jaren bij de overheid. Hij haalt dan ook een extreem voorbeeld aan waarbij zijn eigen bedrijf Ockham, gespecialiseerd in databankdiensten, betrokken was. Veldwijk: ‘De overheid had een noodsituatie omdat zes miljoen mensen geen toeslagen konden ontvangen. Er was al 270 miljoen euro geïnvesteerd, maar toen het moest gaan draaien, was er helemaal geen systeem. Helemaal niemand heeft het hierover gehad. Wij hebben toen voor een paar ton in drie maanden tijd de boel opgelapt en uiteindelijk voor één miljoen euro het systeem gerealiseerd.'
Bij een dergelijk succesvolle en snelle realisatie had Veldwijk wel wat complimenten verwacht, maar niets was minder waar. ‘We kregen hele heftige reacties', constateerde Veldwijk enigszins verbouwereerd. ‘Ze wilden ons er weer zo snel mogelijk uit hebben en doorgaan op de gebruikelijke voet met de aangestelde grote opdrachtnemer. Dit kwam niet van de directie, maar van de mensen daarboven en -onder.'
Klokkenluider
Veldwijk kan er geen vinger achter krijgen waarom de overheid op een dergelijke manier met ict-projecten omgaat, maar ideeën heeft hij er wel over. ‘Zodra het over ict gaat, kijkt iedereen de andere kant op. Ict is moeilijk te begrijpen, waardoor alles maar van een ict-bedrijf wordt geslikt. Dit zou anders moeten zijn. Als het moeilijk wordt, moet je juist goed opletten.'
Door het pleidooi van Veldwijk lijkt hij een klokkenluider, al ziet hij zichzelf niet graag zo. ‘Dat ik dit nu aankaart, wordt me niet in dank afgenomen. Zolang het met de economie goed gaat, doet niemand hier iets aan. Door de economische crisis wordt dit allemaal duidelijker. De kern van het probleem is dat een overheidsinstantie een groot project aanbesteedt dat vervolgens door een groot ict-bedrijf wordt gewonnen. Voor een vaste prijs wordt er iets gerealiseerd waar na een half jaar uurtje-factuurtje gaat gelden. Dan gaat het fout en lopen de kosten onnodig hoog op.'
De Rijksoverheid geeft jaarlijks ongeveer € 2 miljard uit aan ICT projecten. Budgetten worden met ongeveer 10% overschreden. https://www.computable.nl/artikel/ict_topics/overheid/3945431/1277202/rijk-geeft-weer-te-veel-geld-uit-aan-ict.html
Per jaar € 5 miljard verspilling aan ICT projecten door de Rijksoverheid lijkt dus volledig uit de lucht gegrepen. Als de kwaliteit van de analyse van Veldwijk illustratief is voor de kwaliteit van door ICT leveranciers geleverde producten, dan lijkt een belangrijk deel van de problematiek bij ICT projecten verklaard.
Er zijn te veel reacties van mensen die het “niet geloven” en “denken dat de auteur aan reclame voor zichzelf” doet. Ze kennen de feiten niet en toegegeven er worden weinig feiten in het artikel genoemd. Maar je mag wel een beetje nadenken en in de geheugen graven.
Politici zijn geen goede managers en hebben de stomme eigenschap dat als ze eenmaal een verkeerde weg ingeslagen zijn, ze nimmer zeggen “sorry, we gaan even terug naar af”, maar ontkennen dat ze fout zitten er lekker doorgaan. Er zijn talloze voorbeelden.
Daarnaast heb ik zelf ook een beetje ervaring als externe bij verschillende semi-overheden en die was niet goed. Eh, hoe kan ik het voorzichtig uitdrukken… de meerderheid van het personeel weet niet wat aanpakken is en heeft te weinig kennis.
Over budgetoverschrijdingen weet ik ook wel het een en ander. In het algemeen kan je stellen dat een overschrijding bij een klein budget heel erg is, tot in den treure moet worden uitgelegd en niet meer mag gebeuren, terwijl overschrijdingen bij grote budgetten zonder blikken of blozen worden geaccepteerd. Raar fenomeen. Dit zie je zowel bij overheid als bedrijfsleven.
Om aan te sluiten bij anderen: organisaties leren niet of nauwelijks van gemaakte fouten. Ze maken keer op keer dezelfde fouten. Individuen leren wel, waardoor meestal de ouderen wat cynischer zijn omdat ze het te vaak al hebben meegemaakt.
Het bedrag van 5 miljard is een indicatie en er wordt teveel gezeurd of de schatting er niet een beetje naast zit, maar dat is niet zo relevant. De werkwijze, verspilling en de tolerantie ten opzichte van de verspilling zijn veel relevanter. Ter vergelijking: als we het over de staatsschuld en renteaflossing hebben, gaan we toch ook niet zeuren of het nou 371 miljard euro of 380 miljard euro is? Het maakt weinig uit want in 2012 zal de staatsschuld weer een stuk hoger zijn.
@A.de.Kok: Een koekjesfabriek maakt gebruik van een generiek proces waar planmatig, door eenvoudige maar specifieke aanpassingen, veel verschillende soorten koekjes kunnen worden gebakken. Dat zie ik de overheid nog niet doen, terwijl het principe hetzelfde is. Misschien moeten ze beter hun best doen dat generieke proces te beschrijven. Dan wordt het makkelijker de specifieke wijzigingen ten behoeve van specifieke producten (diensten) in kaart te brengen. Dan wordt de ICT een stuk makkelijker op maat te maken.
Ik lees hier twee soorten reacties;
– René Veldwijk is een fantast en vertelt onzin.
– René Veldwijk heeft gelijk en het is allemaal de schuld van de politiek en de overheid.
Maar Computable lezers die de hand in eigen boezem steken die zijn vrijwel niet te vinden. Terwijl de titel toch ook had kunnen luiden “ICT-bedrijven beroven de samenleving jaarlijks voor miljarden”.
Ik zou zeggen, privatiseer de ict van de overheid… De overheid onderhoudt toch ook geen stroomcentrales, treinstations, vliegvelden, etc….???
De overheid besteed per jaar wel meer dan vijf miljard aan ict. Veel ict-gelden komen niet uit specifieke ict-budgetten. Met name telecommunicatie wordt vaak uit facilitaire budgetten gehaald.
Het is echter onwaarschijnlijk dat er vijf miljard verspild wordt per jaar. Maar honderden miljoenen zullen het zeker zijn.
Er zijn meerdere oorzaken aan te wijzen. Een aantal van deze oorzaken:
* De wetgever komt met onduidelijke regelgeving en maakt die steeds groter. Vaak zijn regelingen mulitinterpretabel en moeten ict-systemen daar mee om kunnen gaan waardoor ze onnodig complex worden. Ook wordt nieuwe regelgeving vaak naast oude regelingevoerd zodat oud recht situaties volgens oude methodes moeten worden gedaan en nieuwe situates aan nieuwe wetgeving. Er bestaat bij de overheid geen versimpeling van regelgeving (ook al zeggen politici dat wel vaak) maar alleen nieuwe andere (extra) regelgeving. In het bedrijfsleven vervang je met ict-projecten vaak oude methodes. Bij de overheid voeg je nieuwe zaken toe aanbestaande zaken. De wetgever zou voor de grap eens voor alle nieuwe regelingen die ze willen invoeren eerst een oude regeling compleet moeten opheffen.
* De wetgever past de regelgeving aan tijdens de ict-trajecten. Grote ict-trajecten duren vaak zeker een jaar maar soms langer. Politici leven bij de waan van de dag en weten bij behnadeling in de tweede en zelf eerste kamer altijd nog veranderingen door te voeren. Dat zijn vaak uitzonderingen op de wetgeving en als zodanig hele slechte aanpassingen voor ict-projecten.
* Er is een te hoog ambitie niveau voor de organisatie. Denk aan nieuw architecturen en technieken waar de staande organisatie totaal geen ervaringen mee heeft en regelmatig de leveranciers ook niet.
* De projectstuctuur en het project management zijn niet geschikt om het project te managen. Veelal worden standaard projectontwikkelmethodes uit de kast gehaald en grote prioject organisaties opgezet met veel gelaagde verantwoordelijkheden waarin elke rol een apart popppetje is met en bepekt blikveld op het project. Daarna wordt pas de staande organisatie aangehaakt zodat je ook een tweedeling hebt tussen project en staande organisatie.
* De gekozen oplossing is al door iemand bedacht voordat het project begint en het project werkt naar die oplossing ipv naar een oplossing die de organisatie nodig heeft. Vaak representeert de oplossing dan een ideaal beeld van een bepaald directielid of enekele topmensen in de organisatie maar blijkt uiteindelijk dat niet in overeenstemming te brengen met de werkelijkheid/praktijk.
* Ict-projecten zijn vaak de basis voor bezuinigingsmaatregelen. Bij de overheid is het gebruikelijk om bezuiniginsplannen voor organisaties te combineren met ict-oplossingen. Dit leidt tot weerstand binnen de organisatie tegen het nieuwe model en de ict-oplossing daarin en het leidt er ook toe dat mensen uit de staande organisatie die vrezen voor hun baan (vaak niet de meest competente) proberen een functie in het project te verwerven om zo een rol richting de toekomst te hebben.
* De rol van de leveranciers. Er zijn diverse soorten leveranciers. Partijen die mensen leveren, partijne die software ontwikkelen, partijne die bestaande software onderhouden, partijen die hardware leveren , partijen die hardware en systemen hosten/beheren en nog wat anderen. Al die partijen hebben andere belangen bij ict-projecten. Al die partijen beinvloeden verschillende mensen binnen overheidsorganisaties en maken het moeilijk voor de overheid om projecten te managen waarbij verschillende delen van organisaties bij betrokken zijn. Daardoor zie je vaak dat projecten vaak te eenzijdig door één of twee leveranciers en een bepaalde afdeling (b.v. ict) gepushed worden terwijl de rest van de orgnisatie totaal niet meewerkt (bv de uitvoerende tak).
En dat is nog maar een deeltje van de problemen.
@Marcus: Punt is niet dat de € 5 miljard er een beetje naast zit, maar volledig de plank misslaat. De Rijksoverheid spendeert jaarlijks minder dan de helft van het genoemde bedrag aan ICT projecten en een substantieel deel zal ook nog effectief besteed zijn.
Als de feiten niet kloppen, dan word je standpunt een ongeloofwaardige mening.
Barend je hebt natuurlijk een punt.
Ware het niet dat :
– Kundige ict’ers als regel niet door de overheid gekozen worden, dit niet in de laatste plaats vanwege de genoemde aanbestedingen problematiek
– Kundige ict’ers als regel de projecten niet laten mislukken, dus hoor je daar ook weinig over.
Lijkt er inderdaad erg op dat de lobbywereld gewoon tot een diep verstopte vorm van maatschappelijk geaccepteerde corruptie heeft geleid.
Niemand durft immers wat te doen aan de macht die een aantal bedrijven zich hebben toegeeigend.
Snap ik ook wel. dergelijke bedrijven kunnen heimelijk de stekker overal uit trekken en dan breekt de pleuris natuurlijk uit.
Opmerkelijk die vijf miljard, omdat dat een veelvoud zou zijn van het totale bedrag dat de overheid jaarlijks wordt geacht aan ict uit te geven en geloof me dat lukt zelfs de overheid niet. Graag hoor ik dan ook nog met wie Veldwijk daarover consensus heeft bereikt hetgeen trouwens wat anders is dan dat het, zoals hij schrijft, niet wordt ontkend. Verder lezend kon ik me helaas steeds minder aan de indruk onttrekken dat zijn ‘onthullingen’ vooral op rancune berusten. Waar hij complimeneten verwachtte kreeg hij heftige reacties en grote bedrijven winnen aanbestedingen altijd. Het zijn geen argumenten die mij over de streep van zijn veronderstelde gelijk vermogen te trekken. Gaat er bij de overheid dan niets mis? Natuurlijk wel en zelfs nog veel te veel. Overigens niet alleen bij de overheid maar evenzeer bij het bedrijfsleven als ict-opdrachtgever hetgeen, zou ik menen, ook iets zegt over de kwaliteit van het ict-opdrachtnemerschap. Aan verbetering van ons opdrachtgeversschap wordt hoe dan ook met veel inzet gewerkt want, en daar heeft Veldwijk het gelijk aan zijn kant, het gaat om belastinggeld en dus ons (!) geld. Ook zijn suggestie als zou sprake zijn van bewust overheidsbeleid mag daarmee naar het rijk der fabelen worden verwezen. Rest de vraag waarom zo’n slecht onderbouwd artikel wordt gepubliceerd. Discussie is prima maar dan wel graag op basis van feiten en niet op basis van oncontroleerbare aannames.
Ruud Leether
(Ambtenaar)
Ja ik zit al twintig jaar in de ict (sales) en ik vraag me altijd af, wat de overheid als er geen ict zou zijn, hoeveel mensen moeten er dan zijn om de boel, met papier welliswaar, draaiend te houden? Tis allemaal maar relatief en hoe je het bekijkt.