Keuzes CSC typeren nerveuze ICT-dienstenmarkt

De reorganisatie bij CSC Nederland staat symbool voor een aantal vraagstukken waar ict-dienstverleners momenteel voor staan. Het moeizame herstel van de markt, mondigere opdrachtgevers, de druk op de tarieven, de bankzitters, de problematiek van de oudere werknemers, offshoring, nieuwe technologie. Het zijn ontwikkelingen waar veel dienstverleners mee worstelen. Met stille saneringen en versoberingen van arbeidsvoorwaarden tot gevolg.

In de rechtbank in Utrecht zitten zeven werknemers van CSC in een zittingszaal. De jongste is 39, de oudste 53 jaar. Ze hebben al een behoorlijke staat van dienst opgebouwd bij de Amerikaanse automatiseerder die in Nederland kantoor in Utrecht (Papendorp) houdt. De dienstverbanden variëren van 13 tot 27 jaar. Eén werkt er relatief kort: vier jaar.

Boventallig

Het zevental vecht hun dreigend ontslag aan. Ze zouden volgens de werkgever niet meer beschikken over de juiste competenties om te kunnen blijven werken voor opdrachtgevers. Bovendien is er minder werk, aldus CSC. Het bedrijf kondigde begin april 2011 (het begin van het nieuwe, gebroken boekjaar) een sanering aan waarbij 26 medewerkers, waaronder de genoemde zeven personeelsleden, boventallig zijn verklaard. Inmiddels is dat aantal teruggebracht tot 24 vanwege twee ziektegevallen. Met zestien werknemers heeft CSC inmiddels afspraken kunnen maken over een ontslagregeling.  Daarnaast zijn er met vier andere werknemers van 62 jaar en ouder individuele vertrekregelingen overeengekomen.

Mark Keuss van Lexence Advocaten en Notarissen, die namens het zevental optreedt, stelt dat CSC het afspiegelingsprincipe niet hanteert. CSC wil in zijn ogen op deze manier af van een deel van oudere, duurdere werknemers. Tijdens de zitting verwijst hij naar een personeelsbrief van Jim Stevenson, de directeur van CSC Nederland. Die zou daarin geschreven hebben dat de sanering niets te maken heeft met de bedrijfseconomische prestaties van CSC. Bovendien, stelt hij, kondigde CSC in april aan de zorgautomatiseerder iSoft te willen overnemen en haalde het recent een nieuwe opdracht bij Delta Lloyd binnen. Zo slecht gaat het dus niet met CSC, wil de raadsman daarmee zeggen.

Nieuwe toekomst

Volgens Madeleine Lamers van CMS Derks Star Busmann, de advocaat die CSC vertegenwoordigt, is  de groep mensen die het bedrijf moet verlaten vanuit CSC wél moeilijk inzetbaar op de markt. Zij vertelt dat op dit moment 5 procent van het personeelsbestand bij CSC (430 man) bankzitter is en dat dit aantal de laatste maanden is gegroeid. De advocaat benadrukt dat er gekozen is voor het direct op non-actief stellen van deze medewerkers, zodat ze zich volledig kunnen richten op een nieuwe toekomst buiten CSC via een mobiliteitstraject. Doel van dat traject is mensen van werk tot werk te begeleiden. Zij kunnen dat op eigen kracht doen, waarvoor een financiële regeling wordt getroffen, of met hulp van een outplacementbureau.

Tijdens de behandeling van het kort geding laat zij het standpunt van de moeilijke inzetbaarheid  onderbouwen door Mark van Dijk, directielid van CSC Nederland. Van Dijk stelt dat steeds meer relatief eenvoudig werk in lagelonenlanden wordt uitgevoerd. Hij geeft als voorbeeld de testservices. Dat gebeurt volgens hem al op grote schaal in India, waardoor er in Nederland werk voor testers wegvalt. 'In Nederland blijft er nog wel genoeg werk over testadviseurs en -managers. Een deel van onze testers zijn hier niet geschikt voor. Ook andere bedrijven hebben hier last van', luidt zijn verklaring. Van Dijk wijst er op dat CSC in dit kader al een aantal klanten heeft verloren, zoals TMC en Global Collect.

Achterblijvende rendementen

Een ander probleem, stelt de raadsvrouw, is dat 25 procent van de omzet (rond de 80 miljoen euro) bij CSC in Nederland goed is voor 75 procent van de winst. Deze omzet is afkomstig van één grote klant, waar zo'n dertig CSC'ers bij betrokken zijn. Dat betekent dat 75 procent van de omzet slechts goed is voor 25 procent van de winst. Lamers stelt vast dat het bedrijf met de nodige verlieslatende activiteiten kampt en dat er kostenbesparingen doorgevoerd moeten worden om de  achterblijvende rendementen te compenseren.

Daarbovenop, zegt zij, is de omzet uit de 'global accounts' (de multinationals) met 67 procent gezakt. Volgens directielid Van Dijk speelt offshoring hierbij een grote rol. Steeds meer werk voor multinationals wordt verricht vanuit de veel goedkopere offshorecentra in India (desktopondersteuning) en Vietnam (ontwikkelwerk). Hij wijst er op dat van de negentigduizend werknemers bij CSC er tegenwoordig twintigduizend in India werken. Technologische ontwikkelingen maken beheer op grote afstand immers mogelijk.

Kosten drukken

De raadsvrouw stelt dat de strategie van CSC is aangepast, omdat winstmarges structureel te laag zijn geworden. De Nederlandse vestiging wordt strak aangestuurd vanuit Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Als doelstellingen niet worden gehaald, moet er worden ingegrepen. Naast het snijden in het personeelsbestand onderzoekt CSC momenteel andere maatregelen om de kosten te drukken, zoals het versoberen van het leasewagenpark, in combinatie met het nieuwe werken.

CSC benadrukte tijdens de rechtszitting dat de ict-markt veranderd is. De bal ligt nu bij de opdrachtgevers. De klant stelt steeds hogere eisen aan prestaties en tarieven en bepalen met welke partij en met welke professionals in zee wordt gegaan. Ict-dienstverleners moeten ervoor zorgen dat hun personeelsbestand kwalitatief op peil blijft en dat de aanwezige kennis en vaardigheden aansluiten op de behoefte van de opdrachtgever. Dat CSC geen gebruikmaakt van het afspiegelingsprincipe heeft volgens de raadsvrouw dan ook alles te maken met de typische ict-markt. Dit principe werkt in haar ogen alleen voor functies die uitwisselbaar zijn. Dat is niet het geval in een detacherings- en consultancymarkt. 'Dit soort saneringen van bankzitters vindt niet alleen plaats bij CSC, maar bij veel meer ict-dienstverleners', stelt Lamers. 'Ict-achtige structuren zijn vaak afwijkend in de jurisprudentie en dan gaat het met name om bankzitters.'

High potentials

Tijdens de rechtbankzitting vraagt de rechter de CSC'ers persoonlijk naar hun werksituatie. Opmerkelijk is dat van de zeven medewerkers die hun ontslag aanvechten, er vijf nog aan het werk waren voor klanten van CSC. Eén werknemer ondersteunde collega's in het kader van een reïntegratietraject. Nummer zeven kwam terug van vakantie, nadat een project was afgerond en kreeg te horen dat hij boventallig was verklaard. Hij had in al die dertien jaar dat hij in dienst was, nog nooit op de bank gezeten. Twee werknemers hadden bovendien in 2008/2009 nog een dure ict-studie aan de TU Delft gevolgd. Ze golden in die tijd nog als 'high potentials'.

DIrectielid Van Dijk vindt dat dit beeld, dat in de rechtszaal in zijn ogen zwart/wit wordt neergezet, wel wat nuance behoeft. Hij wijst er bijvoorbeeld op dat zeker zo'n twintig 'high potentials' bij CSC in Delft de managementopleiding hebben gevolgd. 'Het overgrote deel zit inmiddels op hoge managementposten, maar er zijn altijd mensen die het helaas toch niet waarmaken.'

Niet haalbaar

De gang van zaken bij CSC staat niet op zichzelf. Ook bij andere ict-dienstverleners vinden ingrepen plaats om organisaties eenvoudiger en goedkoper in te richten. HP, Sogeti, Ordina, Kender Thijssen, en Inter Access zijn recente voorbeelden. Ook zijn bedrijven op zoek naar ander personeel of scholen ze medewerkers om. Vaak gaan de herstructureringen gepaard met stille saneringen, waarvan de oudere werknemer meestal de dupe is. Of er wordt aan de arbeidsvoorwaarden gemorreld. Niet voor niets stonden de vakbonden kortgeleden bij IBM op de stoep. De bonden zien het liefst afspraken vastgelegd in een cao (collectieve arbeidsovereenkomst), maar dat lijkt in de Nederlandse ict-sector niet haalbaar.

Uit een analyse van Computable eerder dit jaar bleek dat bij de vijf grootste ict-dienstverleners van Nederland, Atos Origin, Capgemini, KPN/Getronics, Logica en Ordina, het afstoten van personeel in 2010, na het 'rampjaar' 2009, gewoon doorging. Ook in 2011 moet worden gevreesd voor een nieuwe uitstroom van personeel bij ict-dienstverleners. Bedrijven zijn er nog niet gerust op dat het voorzichtig herstel op de ict-markt definitief doorzet, de nieuwe wervingscampagnes die de kop opsteken, ten spijt.