De commissie voor de Rijksuitgaven en de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken hebben het kabinet vragen gesteld over het rapport 'Open standaarden en opensourcesoftware bij de rijksoverheid'. Zij willen onder meer weten waarom de rekenkamer vrijwel alleen licentiekosten meetelt bij de mogelijke besparingen die met opensourcesoftware te behalen zijn. Daarnaast zijn er onder meer vragen over de gebrekkige registratie van ict-kosten door de overheid.
'Wat vindt het kabinet van de mening van open source-expert Arjen Kamphuis in Computable van 17 maart 2011 dat de Algemene Rekenkamer een tunnelvisie heeft op open source?' is de eerste vraag die beide commissies het kabinet voorleggen.
Kamphuis betoogde in dit artikel dat de Algemene Rekenkamer blijk geeft van tunnelvisie door kostenbesparingen op licenties als voornaamste voordeel te zien van het gebruik van open source software door de overheid. Kamphuis vindt het teleurstellend dat de Rekenkamer de ogen sluit voor onder meer de macro-economische voordelen van het verminderen van leveranciersafhankelijkheid.
Alleen licentiekosten
Ook de commissie voor de Rijksuitgaven en de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken komen nu met die kritiek: 'Kan het kabinet aangeven hoe het komt dat de Algemene Rekenkamer zo'n beperkte invalshoek ten aanzien van de kosten hanteert? Waarom worden vrijwel alleen de licentiekosten berekend?'
De Algemene Rekenkamer publiceerde dinsdag 15 maart een rapport, met als hoofdconclusie dat de overheid geen hoge verwachtingen moet hebben van kostenbesparingen door open source software. De aanleiding voor dit rapport was een motie die voormalig SP-Tweede Kamerlid Arda Gerkens in 2010 indiende. Zij wilde laten onderzoeken hoeveel geld de Nederlandse overheid kan besparen door open source software en open standaarden te gebruiken.
Registratie ict-kosten
Daarnaast hebben de beide overheidscommissies kritiek op de beperkte reikwijdte van het Rekenkameronderzoek. 'In hoeverre ligt het in de lijn der verwachting dat de schattingen van besparingen als gevolg van het gebruik van open source software en open standaarden hoger gelegen zouden hebben als decentrale overheden, rechtspersonen met een wettelijke taak en zelfstandige bestuursorganen wel meegenomen waren in het onderzoek?'
Ook over de beperkte registratie van ict-kosten door de overheid stellen de commissie vragen: 'Klopt het dat ministeries geen administratie bijhouden wat betreft de aanschaf, het verlengen en/of verlopen van licenties? Is het kabinet bereid dit in de toekomst wel te laten doen?'
'Worden andere zaken met betrekking tot ict, zowel directe als indirecte kosten, wel goed bijgehouden en geregistreerd?, willen de commissies verder weten. 'Zo nee, is het kabinet bereid ook hier te zorgen dat dit in de toekomst wel gebeurt?'
Vervolg NOiV
Tot slot formuleren beide overheidscommissies hun zorgen over het open standaarden en opensourcesoftwarebeleid van het kabinet nu programmabureau Nederland Open in Verbinding (NOiV) eind 2011 haar deuren sluit: 'Komt er een vervolg? Hoe gaat dit eruit zien? Is het kabinet bereid de Kamer hierover te informeren?'
Ook over de rol van Rijks-cio Maarten Hillenaar zijn er vragen: 'Zullen de chief information officer (cio) Rijk en de departementale cio's voldoende in staat zijn om de aanjagende rol te vervullen die Nederland Open in Verbinding momenteel vervult met betrekking tot de overgang naar open source software en open standaarden? In hoeverre bestaat het risico dat de overgang naar opensourcesoftware en open standaarden in het slop raakt zonder een aanjagende rol zoals deze momenteel vervuld wordt door Nederland Open in Verbinding?'
Programmamanager Ineke Schop van Nederland Open in Verbinding (NOiV) heeft 'niet zonder meer een positief gevoel' bij het opener en leveranciersonafhankelijker maken van de overheid, nadat eind 2011 het programmabureau stopt. Dat zei Schop op het NOiV Jaarcongres 2011. Het evenement vond plaats in Utrecht op donderdag 24 maart.
Vaste commissie voor de Rijksuitgaven
De commissie voor de Rijksuitgaven houdt zich bezig met de rechtmatigheid en doelmatigheid van de besteding van collectieve middelen. In die rol is de commissie onder meer belast met het behandelen van de rapporten van de Algemene Rekenkamer. Ook adviseert en ondersteunt zij andere commissies van de Tweede Kamer bij de uitoefening van het budgetrecht en de (financiële) controle. De voorzitter van de commissie is momenteel Henk Van Gerven, tevens lid van de Tweede Kamerfractie van de SP.
Vaste commissie voor Binnenlandse Zaken
De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken houdt zich voornamelijk bezig met de onderwerpen waarvoor de eerste verantwoordelijkheid ligt bij de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De onderwerpen lopen uiteen van democratie, bestuurlijke organisatie, een integere en beter presterende overheid tot wonen en integratie. Voorzitter van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken is PvdA Tweedekamerlid Sharon Dijksma.
Eindelijk een realistischer verhaal over het toverwoord ‘opensource’. Het werd tijd.
De rekenkamer moet zich diep, diep schamen. Alleen de licentiekosten in overweging nemen is van een ongekend kortzichtig niveau. Hoeveel tijd is er aan dit rapport besteed en is er überhaupt een IT’er aan te pas gekomen?
Aan de andere kant – aangezien proprietary enterprise software naast de aanfschafkosen ook zo’n 10-20% per jaar aan maintenance/service/etc fees kost per jaar – en aangezien bij een wat grotere schaal de ruwe kantjes van opensource ofwel via een soortgelijke per-jaar kost afgedekt worden c.q. ruwweg dat aan interne arbeid kost — is, als men voor het gemak interoperability en non-lockin negeert – dan is die aanschaf in feite het eerste orde verschil.
Ik heb gister de samenvatting van dit rapport gelezen. Ik kan me goed vinden in de reacties vanuit de “open” wereld op dit rapport. Wat ik proef uit het rapport is dat men geprobeerd heeft zich te beperken tot de kwantificeerbare aspecten. Oftewel, kunnen we hard maken dat het goedkoper is. En laten we eerlijk zijn, het is toch bijzonder moeilijk om een correcte TCO te bepalen, waarbij je rekening houdt met alle denkbare aspecten? Hoe kun je de besparing berekenen van “macro-economische voordelen”? Ik ben zelf ook van mening dat je door toepassing van open standaarden minder afhankelijk wordt en dus meer in control bent. Maar we kennen ook leveranciers die voor een schappelijke prijs een geintegreerde oplossing kunnen leveren. Vaak moet je toch flink investeren om een op open standaarden en/of open source gebaseerd systeem neer te zetten met vergelijkbare functionaliteit en gebruikers ervaring.
Feit blijft dat de Rekenkamer wel een zeer beperkte scope heeft gehanteerd, door niet naar andere overheden te kijken, alle moeilijk kwantificeerbare aspecten links te laten liggen en een beperkte tijdshorizon te kiezen. Ze spreken bijvoorbeeld over migratiekosten van de installed base. Tja, de kost gaat voor de baat uit.
ik denk dat de Rekenkamer dat heeft gedaan, waar ze opdracht toe hadden en wat ze zichtbaar konden maken. Indien je over het algemeen bekijkt dat 80 % van alle ICT kosten gaan zitten in de implementatie en onderhoud van de bestaande omgeving. Het grootste deel van de kosten in mankracht zit, is het logisch dat de besparingen op het gebied van licenties tegenvallen. Daar de licenties op de totale ICT uitgaven maar een klein deel zijn. 88 mln besparingen vind ik op dat deel nog subtantieel.
Verder denk ik dat we met een achterhaalde discussie bezig zijn. 80 tot 90 % van de nieuw ontwikkelde software wordt in SaaS vorm aangeboden. Hierin zitten zowel closed sofware als open source in. De concurrentie vindt naast functionaliteit, vooral plaats op de dienstverlening, hardware en implementatie inbegrepen. Dus de grootste kostencomponent wordt aangepakt binnen de Cloud. Daarnaast komen de andere voordelen van de Cloud.
Dus een versnelde invoering c.q. doorvoering van de In ontwikkeling zijnde cloudstrategie van de overheid, zou werkelijk tot subtantiele veranderingen in de ICT uitgaven van de overheid kunnen leiden. Dat lijkt me een goede taak voor dhr. Hillema, volgens mij is hij daar ook mee bezig.
Ik zou zooo graag zien dat de discussies van open source en open standaarden nou eens uit elkaar worden getrokken in twee separate discussies:
gesloten software kan net zo goed wel/geen open standaarden gebruiken als open source!
Verder kom je er nooit uit als je enkel kosten gaat vergelijken tussen open en gesloten source. Het grootste deel van de kosten en verschillen is nauwelijks kwantificeerbaar.
Het is echt een afweging van die geval tot geval gemaakt zal (moeten) worden:
werkplek vs enterprise applicatie software
clientside of serverside
gebruiker vs beheerder
functionaliteit
continuiteit
garanties
integratie binnen en buiten de organisatie
kosten aanschaf/beheer/onderhoud/opleiding
wil om te veranderen
idealen
etc.
Zo werkt het bij grote commerciele organisaties altijd en die letten echt wel op de kosten en laten het niet na open source te gebruiken waar dat effectief is!
Men moet is ophouden vanuit goed/fout kampen elkaar zo te bestrijden.
Zoals in dit geval weer veel gemeenschapstijd en geld verspild.
Gelukkig commentaar op een waardeloos rapport. Wat ook een verkeerd doel had, nl. het in kaart brengen van kosten voor het overstappen op Open Source?
Echter is het toepassen van Open Technologie een “moeten” voor overheden. Overheden zijn verplicht om een transparante informatievoorziening naar burgerij, organisaties en bedrijven te hanteren. De overheid kan daar alleen maar verantwoording voor afleggen door Open Technologie te gebruiken ( dus: Open Source & Standards)
Let op!, dus niet alleen macro-economische aspecten maar ook sociale, culturele en ethische!!!!
@Ruud:
Clouddiensten zijn prachtig voor een aantal toepassingsgebieden en kunnen dus zeker meegenomen worden.
Maar ik zie niet graag mijn gegevens die de overheid heeft in een public cloud zitten.
Belastingsystemen in de cloud?
heffingen/uitkeringen in de cloud?
GBA in de cloud?
EPD in de cloud?
(deze lijst kan nog veeeeel langer)
@aad:
Waarom in dit geval voor overheden de source ook open moet zijn is mij een raadsel?
Belangrijk is dat men veilige en goede systemen gebruikt om mijn gegevens in te verwerken! Uitstekend als open source daarvoor de beste oplossing is.
Verder is het voor elk systeem goed als het open standaarden gebruikt voor eenvoudiger (en dus goedkoper) informatie-uitwisseling.
Het is nuttig om ook naar de opleidingskosten van systeembeheerders en andere IT-specialisten te kijken. Zijn certificeringen en opleidingen voor open-source software net zo duur als voor commerciele software, bijvoorbeeld?
@Rob: Tuurlijk niet, dat staat toch allemaal op internet. Gratis. Certificering is (nog) beperkt (als het er al is).