Bedoelde je dan toch een testconsultant?

Als ik terugkijk op de afgelopen twintig jaar die ik in de it-wereld heb doorgebracht, dan zie ik duidelijk wat voor grote sprongen voorwaarts ons testvak in die tijd heeft gemaakt. We hebben structuur aangebracht in onze manier van werken, er zijn methodes ontwikkeld die het testproces helpen vormgeven en er is een uitgebreid aanbod van tooling op de markt gekomen waarmee we een groot aantal testactiviteiten efficiënter kunnen uitvoeren.

Maar tegelijkertijd valt de enorme wildgroei op in het gebruik van testrollen. Het lijkt erop alsof we te druk bezig zijn geweest met de professionalisering van ons vakgebied maar ondertussen vergeten zijn een belangrijke basis neer te zetten. Of is er meer aan de hand?

Van testanalist tot testspecialist, van test-engineer tot FAT-tester en van testconsultant tot testadviseur. Combineer een willekeurige testrol met het woord ‘vacature’, zoek met behulp van Google en je vindt een actuele vraag uit de markt. Functioneel tester, testprofessional, testleider of testexpert, zonder uitzonderingen worden alle denkbare benamingen heden ten dage gebruikt. Natuurlijk bevat een aanvraag meer dan alleen de naam van de rol en kunnen we met behulp van de toelichting meer te weten komen over de exacte vraag die de klant stelt. Maar blijkbaar zijn we niet in staat om met z’n allen structuur aan te brengen in de benaming en omschrijving van onze rollen, met als gevolg dat iedereen zijn of haar eigen terminologie hanteert.

Ik zeg met nadruk met z’n allen aan het eind van de vorige alinea, want individueel lijken we onze zaakjes wel goed op orde te hebben. Bij de meeste softwaredienstverleners en klanten heb ik ondervonden dat een functiehuis en carrièrepad wel beschikbaar zijn. Ook daar ontbreekt echter een overkoepelende standaard, waardoor iedereen naar beste weten zijn of haar eigen definities kiest. Wanneer er vervolgens testrollen moeten worden gedefinieerd, bijvoorbeeld ten behoeve van een project, en deze rollen leiden tot externe aanvragen in de markt, dan blijkt hoe ver deze rollen en rolbeschrijvingen soms uit elkaar kunnen liggen. Op zich is dit ook wel te verklaren. Waar immers bij het ene bedrijf de functie van testconsultant de hoogst haalbare functie is, zoekt een ander bedrijf momenteel schoolverlaters voor de opleiding tot ‘testconsultant’. Uiteindelijk blijken de opgeleide ‘testconsultants’ zich vooral bezig te gaan houden met het opstellen van logische en fysieke testontwerpen en het uitvoeren van testen. Deze grote verschillen in de opzet van functiehuizen worden vervolgens maar al te vaak doorvertaald naar soortgelijke verschillen in rolbenamingen.

De verschillen in het gebruik van rollen worden vervolgens nog groter doordat bijvoorbeeld zelfstandige testprofessionals een eigen rol kiezen en daarmee de markt opgaan. Ik ben daar zelf ook debet aan. Omdat ik meer dan tien jaar testervaring had opgebouwd, verdeeld over verschillende aandachtsgebieden zoals testmanagement en het inrichten van testprocessen, vond ik het verantwoord mijzelf als testconsultant te profileren. Als ik vervolgens zie dat deze term ook bij de werving van schoolverlaters wordt gebruikt, dan kan ik me goed voorstellen dat de klant met een behoefte aan testprofessionals door de bomen het bos niet meer ziet.

Als zelfstandig testprofessional is het dan ook van groot belang met recruiters in zee te gaan die het testvak verstaan en die verder kijken dan alleen de rol die je hebt gekozen. Ik heb helaas ook meegemaakt dat ‘passende’ opdrachten volledig geautomatiseerd werden toegestuurd, puur en alleen op basis van in mijn geval de rol ’testconsultant’. Op dat moment ben je volkomen overgeleverd aan de definitie die de desbetreffende partij heeft toebedacht aan de verschillende testrollen. Dit leverde zeer uiteenlopende opdrachten op waarbij de match met mijn ervaring en specialisme ver te zoeken was.

Ik wil nog een laatste ontwikkeling aanhalen die ook van invloed is op de manier waarop we met z’n allen omgaan met testrollen. Een groot deel van mijn vakgenoten is gewend aan de rollen en verantwoordelijkheden binnen ontwikkeltrajecten die volgens de klassieke watervalmethode zijn opgezet. Maar tegenwoordig is bijvoorbeeld Agile niet meer weg te denken uit ons vakgebied. Als je vervolgens de rol ’tester’ vergelijkt tussen beide aanpakken, dan zie je grote verschillen in taken en verantwoordelijkheden van beide rollen. In plaats van dat we ons daarom toch vooral op de inhoud van de testrol binnen Agile zouden moeten concentreren, zie ik ook hier dezelfde ontwikkeling in de markt verschijnen: de vraag naar Agile-testers, Agile-testspecialisten, Agile-testanalisten en ga zo maar door.

Wordt het daarom niet hoog tijd dat we voor het vakgebied testen een centrale structuur neerzetten voor de benaming en omschrijving van zowel testfuncties als testrollen? We kunnen prima tot in detail testprocessen definiëren en procedures ontwikkelen, dan moeten we toch ook in staat zijn het eens te worden over welke functies en rollen we onderkennen, hoe we die benoemen en welke taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden die met zich meebrengen? Uiteraard zullen we goed moeten nadenken over de plaats waar we die structuur kunnen vastleggen en hoe we vervolgens de naleving kunnen gaan borgen. Een logische plaats lijkt een veelgebruikte testmethode zoals TMap NEXT of ISTQB. In TMap NEXT wordt reeds een aantal testfuncties en testrollen beschreven, maar de methode laat als het om testrollen gaat momenteel nog teveel ruimte over door aan te geven dat in de praktijk andere rollen voorkomen. Mochten we er uiteindelijk in slagen een gemeenschappelijk kader neer te zetten, dan kan ik me in elk geval niet voorstellen dat onze klanten hier niet blij van worden. Het zou toch het vertrekpunt voor de uitoefening van ons vak moeten zijn?