De Algemene Rekenkamer geeft blijk van tunnelvisie door kostenbesparingen op licenties als voornaamste voordeel te zien van het gebruik van open source software door de overheid. Dat zegt opensource-expert Arjen Kamphuis, die in 2002 initiator was van de Motie-Vendrik. Volgens voorzitter Marc Vloemans van OSSLO, de branchevereniging voor Nederlandse opensourcedienstverleners, neemt de Rekenkamer in het rapport te veel stelling en is daarmee zijn boekje te buiten gegaan.
De Algemene Rekenkamer publiceerde dinsdag 15 maart een rapport, met als hoofdconclusie dat de overheid geen hoge verwachtingen moet hebben van kostenbesparingen door open source software. De aanleiding voor dit rapport was een motie die voormalig SP-Tweede Kamerlid Arda Gerkens in 2010 indiende. Zij wilde laten onderzoeken hoeveel geld de Nederlandse overheid kan besparen door open source software en open standaarden te gebruiken.
Kamphuis vindt het teleurstellend dat de Rekenkamer de ogen sluit voor onder meer de macro-economische voordelen van het verminderen van leveranciersafhankelijkheid. 'Van alle input die ik, en vele anderen, hebben gegeven is niets terug te zien', zegt Kamphuis. Als onderdeel van het onderzoek opende de Algemene Rekenkamer onder meer op LinkedIn een groep om inzichten te verzamelen.
Macro-economische voordelen
Het is Kamphuis 'een raadsel' waarom de Rekenkamer ervoor heeft gekozen om onder meer de macro-economische voordelen van het verminderen van leveranciersafhankelijkheid buiten beschouwing te laten in haar rapport, zoals het Centraal Planbureau dat wel deed in maart 2009.
'Naast de directe kosten [als gevolg van besparingen op softwarelicenties], zijn er diverse indirecte kosten die mogelijk een veelvoud bedragen. Kosten van beheren en beveiligen van kwetsbare monoculturen. Kosten veroorzaakt door het werken met verouderde systemen en applicaties doordat nieuwe niet kunnen worden ingevoerd door vendor-lock', schrijft Kamphuis in een blog. Ook meer principiële opbrengsten van open source software, zoals de mogelijkheid om democratische controle over software te kunnen uitoefenen, zijn volgens Kamphuis ten onrechte buiten beschouwing gelaten.
OSSLO
Volgens voorzitter Marc Vloemans van OSSLO, de branchevereniging voor opensourcedienstverleners in Nederland, heeft de Algemene Rekenkamer in het rapport te veel stelling genomen en is daarmee haar boekje te buiten gegaan. 'De Algemene Rekenkamer neemt een onverwachte, expliciet beleidsbepalende, rol in. Ondanks haar taak als een onafhankelijk orgaan dat controleert of de uitgaven van de Nederlandse rijksoverheid rechtmatig en doelmatig zijn', schrijft Vloemans in een blog.
Kamphuis: 'Het ministerie van Binnenlandse Zaken ziet in dit rapport haar mening bevestigd. In eerste instantie had Donner aangegeven dat hij niet zou reageren op het rapport. Nu het in zijn straatje past, heeft hij echter een zeer uitgebreide schriftelijke reactie gegeven.'
Is 88 miljoen maar 4% van het totale budget en dus te verwaarlozen? Als je elke besparing vergelijkt met willekeurig groot ander getal (bv een goedkope of een dure monitor ten opzichte van een totaal budget ict of een totaal budget van een bedrijf of overheid) zou elke efficiency maatregel onbelangrijk lijken. Het gaat erom: wat levert een bezuiniging op, vergeleken met de kosten die je moet maken voor die bezuiniging.
Eindelijk bevestigd de Rekenkamer wat al jaren een feit is. Complimenten aan de Rekenkamer!!. Bovenstaande artikel geeft ook weer oneigenlijke feiten als Vendor Lockin en verouderde systemen. Alsof dit bij OpenSource opeens anders is. Als een implementatiepartner een ERP OpenSource systeem heeft geimplementeerd en aangepast met maatwerk ben je daar ook jaren afhankelijk van. En verouderd? Noem eens een OpenSource bedrijfssysteem dat goed overweg kan met SBR/XBRL? Eindelijk is de OpenSource luchtbel doorgeprikt. Ik hoorde jaren geleden nog zeggen op een bijeenkomst bij MediaPlaza in Utrecht dat de motie er zo doorheen was omdat andere kamerleden het toch niet begrijpen. Dat is nu dus recht gezet!
Besparing van licentiekosten alleen d.m.v. toepassing van Open Source levert inderdaad slechts ten dele financieel gewin op.
Het werkelijke voordeel betaalt zich pas uit wanneer overheidsinstellingen zich ook actief gaan bemoeien met de ontwikkeling van open source applicaties, d.w.z. dat de eigen ontwikkeling om open source applicaties aan te passen aan bedrijfsdoelstellingen teruggegeven wordt aan de open source community zodat ze voor eenieder beschikbaar zijn en vice versa en dus ook voor andere (al dan niet overheids-) instellingen waardoor dure overbodige herontwikkelingskosten overbodig zijn.
De Tweede Kamer schermt al een aantal jaren met de suggestie dat open source veel goedkoper is. Dit onderzoek van de Algemene Rekenkamer was er voor bedoeld duidelijk te maken of dat het geval is. Uit het onderzoek blijkt dat men zich daarop niet moet blind starten, aangezien licentiekosten slechts een beperkt deel van de IT-budgetten beslaan. Binnen de context van de discussie lijkt me dat een helder resultaat.
Ik ben geen voorstander van open of closed source. Het lijkt me goed om te selecteren op alle relevante criteria. De ene keer zal daardoor de bal richting een open source oplossing rollen, een andere keer zal closed source beter zijn. Een sterke voorkeur voor open source is functioneel te beperkt.
Goh, dit begint bijna even oeverloos te worden als de nature/nurture-discussie. Het maakt echt niet uit op welk o.s. je een applicatie draait. R.O.I. maximaliseer je niet door – als een soort dogma – licentiekosten te gaan zitten mijden. Dat is absurd. Licentiekosten maken deel uit van een complex aan afwegingsfactoren dat van geval tot geval verschilt en dus ook per geval tot verschillende keuzen leidt. Licentiekosten principieel mijden zou nog idioter zijn als open source principieel afwijzen.
De suggestie dat open source in minder leveranciersafhankelijkheid resulteert, is ook belachelijk. Ook hierbij gaat het veel meer om kwantitatieve omstandigheidsfactoren dan om principiële verschillen tussen open en closed source. Aan niets wordt bij investeringskeuzen bovendien zoveel lippendienst bewezen als aan leveranciersafhankelijkheid: de ene oplossing wordt er onterecht op afgewezen terwijl het bij de andere als onvermijdelijk wordt geaccepteerd. Over leveranciersafhankelijkheid valt in zijn algemeenheid helemaal niets te zeggen. Praten we bovendien over de leverancier van het platform of van de applicatie? Waarom is die applicatie dan platformafhankelijk als dat onwenselijk is? Beperken de gevolgen van die afhankelijkheid zich dan tot de (ook toekomstige) licentiekosten van het platform? Hoe groot is dan het risico dat een keuze voor een closed code platform in de toekomst tot schade (door inperking van toekomstige keuzevrijheid) gaat leiden? Waar is nou sprake van tunnelvisie?
Het is waar dat je je niet rijk moet rekenen. Als je alles vervangt door open source levert het procentueel niet veel op. Het is evenzeer waar dat je aanzienlijk kan besparen op systemen, met name licentiekosten en de daarmee direkt samenhangende jaarlijkse onderhoudskosten van 15-20% van de licentiekosten, waar je niets voor terugkrijgt.
Als je voor een bedrijfsproces een opensource variant vindt die voldoet, die goed integreert met de nodige andere systemen en die goed ondersteund wordt, moet je het vooral doen, omdat het vrijwel zeker goedkoper is. De Rekenkamer konkludeert alleen dat het dan om een beperkte besparing gaat als je het tegen de totale ICT-kosten afzet.
@Gerard Bottemanne, een open standaard is wat anders dan open source. Vendor-lock-in door een gesloten standaard, heeft een heel andere impact op de vrije markt, dan het “vastzitten” aan een standaard waar meerdere leveranciers met elkaar moeten concurreren. Transitie kost geld, vendor-lock-in kost nog een keer extra geld. Als jij al wat langer in de ICT zit, dan zou je dat toch wel moeten weten.
@jeroen, je hebt in principe helemaal gelijk, maar de praktijk is weerbarstig. Gemeenten, provincies en waterschappen kopen nog vaak dezelfde commerciële applicatie (om dezelfde wettelijke taken uit te voeren), maar gezamenlijk ontwikkelen gaat bijna altijd mis. Binnen de gemeente Amsterdam is het toko-denken zo sterk dat de diensten en deelgemeenten ook allemaal het eigen wiel zijn gaan uitvinden, wat honderden miljoenen extra heeft gekost. De rijksoverheid die op IT-gebied zelf zo vaak blundert, lijkt me niet in staat te zijn om samenwerking bij de decentrale overheden te stimuleren/op te leggen.
Goed, goed, de rekenkamer neemt misschien wat te veel stelling, maar de reacties van de Open Sources wereld spreken boekdelen: als door bijen gestoken zijn ze. Het gaat helemaal niet om argumenten. Het is gewoon een soort geloofsstrijd, Don Quichote tegen de terreur van MS en zijn medemisdadigers. Was de wereld maar zo simpel. Net zoiets als Apple-believers hoog verheven zijn boven het gewone volk dat WinTelt zo zijn OS-ers natuurlijk nu hevig ontzet.
Wat on der de streep telt is doodgewoon ROI. Als het wat oplevert doe je het. Maar kies niet van tevoren omdat het Open Source is of juist omdat het gelicenseerde software.
Mag hopen dat de overheid wel meer criteria heeft dan alleen ROI. Met name kwalitatieve criteria.
Wat dat rapport betreft heeft Arjen Kamphuis een leuk stukje op webwereld over geschreven.
Wat die heilige oorlog betreft snap ik ook heus wel dat al die externe ICT bedrijven graag hun melkkoetjes willen houden en alles op alles zetten om dit te houden.
Voor 50 euro een hosted omgeving voor LAMP met drupal. Dat voor alle websites van de overheid. Geef mij die businesscase maar versus closed source. Het gaat om functionaliteit, volwassenheid, integratie en accpetatie van software. Met elkaar pompen we heel veel geld aan licenties over de oceaan en staan te weinig stil bij het feit dat die innovaties in sommige gevallen best hier in Nederland kunnen worden gedaan.