De Algemene Rekenkamer geeft blijk van tunnelvisie door kostenbesparingen op licenties als voornaamste voordeel te zien van het gebruik van open source software door de overheid. Dat zegt opensource-expert Arjen Kamphuis, die in 2002 initiator was van de Motie-Vendrik. Volgens voorzitter Marc Vloemans van OSSLO, de branchevereniging voor Nederlandse opensourcedienstverleners, neemt de Rekenkamer in het rapport te veel stelling en is daarmee zijn boekje te buiten gegaan.
De Algemene Rekenkamer publiceerde dinsdag 15 maart een rapport, met als hoofdconclusie dat de overheid geen hoge verwachtingen moet hebben van kostenbesparingen door open source software. De aanleiding voor dit rapport was een motie die voormalig SP-Tweede Kamerlid Arda Gerkens in 2010 indiende. Zij wilde laten onderzoeken hoeveel geld de Nederlandse overheid kan besparen door open source software en open standaarden te gebruiken.
Kamphuis vindt het teleurstellend dat de Rekenkamer de ogen sluit voor onder meer de macro-economische voordelen van het verminderen van leveranciersafhankelijkheid. 'Van alle input die ik, en vele anderen, hebben gegeven is niets terug te zien', zegt Kamphuis. Als onderdeel van het onderzoek opende de Algemene Rekenkamer onder meer op LinkedIn een groep om inzichten te verzamelen.
Macro-economische voordelen
Het is Kamphuis 'een raadsel' waarom de Rekenkamer ervoor heeft gekozen om onder meer de macro-economische voordelen van het verminderen van leveranciersafhankelijkheid buiten beschouwing te laten in haar rapport, zoals het Centraal Planbureau dat wel deed in maart 2009.
'Naast de directe kosten [als gevolg van besparingen op softwarelicenties], zijn er diverse indirecte kosten die mogelijk een veelvoud bedragen. Kosten van beheren en beveiligen van kwetsbare monoculturen. Kosten veroorzaakt door het werken met verouderde systemen en applicaties doordat nieuwe niet kunnen worden ingevoerd door vendor-lock', schrijft Kamphuis in een blog. Ook meer principiële opbrengsten van open source software, zoals de mogelijkheid om democratische controle over software te kunnen uitoefenen, zijn volgens Kamphuis ten onrechte buiten beschouwing gelaten.
OSSLO
Volgens voorzitter Marc Vloemans van OSSLO, de branchevereniging voor opensourcedienstverleners in Nederland, heeft de Algemene Rekenkamer in het rapport te veel stelling genomen en is daarmee haar boekje te buiten gegaan. 'De Algemene Rekenkamer neemt een onverwachte, expliciet beleidsbepalende, rol in. Ondanks haar taak als een onafhankelijk orgaan dat controleert of de uitgaven van de Nederlandse rijksoverheid rechtmatig en doelmatig zijn', schrijft Vloemans in een blog.
Kamphuis: 'Het ministerie van Binnenlandse Zaken ziet in dit rapport haar mening bevestigd. In eerste instantie had Donner aangegeven dat hij niet zou reageren op het rapport. Nu het in zijn straatje past, heeft hij echter een zeer uitgebreide schriftelijke reactie gegeven.'
Open standaarden zijn erg leuk maar de standaard is van ondergeschikt belang als men als overheden toch niet samenwerkt en zelfs niet tot een eenduidig programma van eisen kan komen.
Is die basis er wel dan heb je feitelijk al een open standaard binnen de overheid met een enorme customerbase. En gezien het aantal ICT’ers binnen alle geledingen van de overheid resources ruimschoots in huis.
Er wordt, wanneer het of open of closed source software aankomt, vaak verwezen naar het gevaar van vendor lock-in
Maar is dat wel zo’n gevaar?
Als je een auto koopt (als de meeste lezers nog weten wat dat is) doe je ook aan een vorm van lock-in, je bindt je doorgaans voor enkele jaren aan dat ene merk
Of een CV-ketel, deels standaard (de leidingen), deels merk-specifiek (de elektronica). Zo’n ding gaat toch al snel 10 jaar mee
Wat te denken van transportbedrijven die vrachtwagens van merk X aanschaffen; flinke investering voor een groot aantal jaren
Dito voor ziekenhuizen met hun apparatuur, of een chip-fabrikant met wafersteppers van bijv. ASML.
Dit zijn in mijn ogen ook vormen van “vendor lock in”.
Waarom zou een ziekenhuis wel een contract voor 15 jaar aangaan met de leverancier van hun MRI scanners en Röntenapparatuur, maar op het gebied van kantoorapplicaties zich druk maken over vendor lock-in?
In mijn ogen (wellicht beperkte blik en bevooroordeeld) komt het hele vendor-lock in deels voort uit de aanbestedingsverplichting. Leveranciers doen er heel veel voor (zo niet alles) om een opdracht binnen te slepen. Verwacht je als klant daar dan ook de beste kwaliteit voor ??? De leverancier is er alleen maar bij gebaat als hij de oplossing dusdanig specialistisch maakt dat hij de enige is die het vervolgens nog kan onderhouden. Het voordeel van open source is dat hij de broncode ter beschikking moet stellen, waardoor een ander het over zou kunnen nemen, maar wil iemand dat?
Kijk even naar je eigen situatie: koop jij een TV omdat de prijs-kwaliteitverhouding aansluit op jouw wensen, of omdat de fabrikant de software als open source beschikbaar stelt?
Denk je nu echt dat een arts liever een Siemens MRI scanner heeft dan een Philips, omdat Siemens open source gebruikt en hij daarmee vendor lock in voorkomt? Vergeet het maar, het gaat om gebruiksgemak en beeldkwaliteit
Begrijp me niet verkeerd, ik heb niet tegen open source. Dit verhaal is getyped in FireFox, draaiend op Ubuntu. Waarom: Ubuntu op mijn laptop is sneller dan vista, en ik heb minder kans op virussen etc. dan in Windows.
Maar als ik van een collega een powerpoint presentatie uit office 2007 binnenkrijg, laat open office het helaas soms afweten. Dan schakel ik (ok, met tegenzin) om naar windows met office.
Keuze voor software is maatwerk, en moet niet door idealen gedreven worden
Ik zie in dit soort discussies vaak dezelfde argumenten voorbij komen en vraag me af of deze mensen ooit zelf software ontwikkeld hebben of projecten voor de overheid gedaan hebben.
In mijn bijna 20 jarige ervaring met automatiseringsprojecten voor de overheid, was de broncode ALTIJD eigendom van de opdrachtgever. Wat die daar verder mee doet, is zijn verantwoordelijkheid. Dat het merendeel van deze opdrachtgevers technologie van Microsoft of Oracle gebruikt, is daarbij dus geen probleem. En ik ken geen opdrachtgever of gebruiker die behoefte heeft de broncode van zijn OS of database systeem in te zien.
Verder kun je prima herbruikbare componenten inzetten of zelf ontwikkelen en beschikbaar stellen. Dat is een software architectuur keuze en geen platform keuze.
De grootste kosten zitten zelden in tools of licenties.
Opdrachtgevers die niet weten wat ze willen of dat niet duidelijk kunnen maken, te hoge ambities, leveranciers die daarin meegaan in plaats van goed te adviseren en dus ook nee durven zeggen, leveren zelden bruikbare systemen op en maken projecten onnodig duur.
En ja, onze overheid bedenkt nu eenmaal complexe en soms niet eenduidige wetgeving, al dan niet gestuurd vanuit de EU, dus systemen die de uitvoering daarvan moeten ondersteunen zijn zelden simpel. Daarmee vallen de “goedkope” standaardoplossingen dus al snel af. Er wordt zeker meer dan alleen een browser en mail gebruikt.
Het voorstel om op EU niveau software in te kopen zou kostenbesparend kunnen werken vanwege de schaalvoordelen, maar als je weet hoelang de EU erover doet om besluiten te nemen en deze ook in te voeren, dan weet je dat dit een onmogelijke zaak is. Het lukt onze eigen overheid al nauwelijks. Daarnaast hebben grote closed-source leveranciers vaak kortingen voor grote afnemers, en daar wordt ook gebruik van gemaakt.
Als laatste wil ik opmerken dat het overschakelen op een ander platform een vermogen kost aan herbouw of vervanging van systemen, data conversie, omscholing van medewerkers, en daar hoor ik zelden iemand over in de opensource discussie.
Dat het gebruik van opensource dus vendor lock-in oplost, is onzin want ook daar kun je niet kostenloos een oplossing door iets anders vervangen
PaVaKe, je opmerking dat vendor lock-in deels voortkomt uit de Europese aanbestedingsverplichting klopt niet. Ten eerste hebben bedrijven die verplichting niet en die hebben meer te besteden dan de rest van de opdrachtgevers. Ten tweede is het bij Europese aanbesteding verboden om er op aan te sturen dat een bepaalde vendor gaat winnen en er wordt de laatste vijf jaar ook meer op gelet.
Vendor lock-in is inderdaad niet door de ICT-sector uitgevonden. Maar het kan ook daarbuiten vervelend zijn. Dat een ziekenhuis schijnbaar weinig aandacht geeft aan vendor lock-in bij een MRI-scanner, dat is niet zo vreemd. Bij dit soort apparaten heb je niet om de drie-vier maanden een ander model; de afschrijfperiode is 10 – 20 jaar. Maar bij de koppeling met andere systemen wordt weldegelijk gekeken naar vendor lock-in. De tijd dat voor alle grote systemen een apart netwerk werd aangeschaft is achterhaald. Het is te duur en belemmert interdisciplinair samenwerken. Gegevens van LaBoSys, MRI-scanners, Röntgen apparatuur, CT- scanners, PET scanners, echoscopie scanners, enzovoorts, moeten allemaal via een standaard werkplek bekeken worden en bijvoorkeur ook op mobiele werkplekken en door collega’s elders. Vendor lock-in die de connectivity belemmert, verzwakt je marktsituatie. Bedrijven zoals Siemens, HP, Philips, zouden daarmee hun eigen ruiten ingooien.
@ICT-er
Gelukkig hebben bedrijven die verplichting niet, maar bij een groot deel van de reacties op computable wordt verwezen naar overheden, niet naar het bedrijfsleven.
Maar jouw opmerking geeft duidelijk aan waar het verschil zit tussen open source en open standaarden.
Het hele scala aan medische apparaten wat jij noemt werkt met (open) standaarden voor communicatie en uitwisseling van patientendata.
Dit staat volledig los van het gebruik van open source of niet.