De overheid moet geen hoge verwachtingen hebben van kostenbesparing met open source software. De besparingen zitten vooral in de gratis softwarelicenties. Licentiekosten bepalen bij ministeries slechts 4 procent van het totale ict-budget. Ict-vraagstukken puur vanuit kostenbesparing bekijken, vormt daarom een te beperkt perspectief. Niet de kosten, maar de organisatiedoelen moeten leidend zijn bij het Rijk. Dat adviseert de Algemene Rekenkamer aan de Tweede Kamer.
De Rekenkamer onderzocht op verzoek van het parlement de mogelijke inzet van en besparingen met open standaarden en open source bij de overheid. Saskia Stuiveling, de president van de Algemene Rekenkamer, presenteerde het onderzoeksrapport op dinsdagmiddag 15 maart 2011.
In het onderzoek heeft de Rekenkamer alleen gekeken naar de ict-situatie bij de diverse ministeries. De situatie bij zelfstandige bestuursorganen (zoals Kadaster, DUO en UWV) en decentrale overheden (zoals provincies en gemeenten) worden niet belicht. Daar zou de Rekenkamer geen onderzoeksbevoegdheid hebben.
Beperkt voordeel
Het kostenvoordeel van opensourceproducten beperkt zich volgens de onderzoekers voornamelijk tot de gratis licenties. Dat voordeel is beperkt, schrijven ze. De ministeries besteedden in 2009 ongeveer 88 miljoen euro aan softwarelicenties, wat slechts 4 procent is van het totale budget van 2,1 miljard euro dat de ministeries uitgaven aan hardware en software.
Open source software is niet per definitie de goedkopere variant, leggen de onderzoekers uit. 'Andere kosten kunnen hoger zijn dan bij gesloten varianten. Vaak zal bovendien het beëindigen van de relatie met een leverancier uitstapkosten met zich meebrengen.' De Rekenkamer waarschuwt ook dat een overstap naar open source kan leiden tot kapitaalvernietiging, doordat het Rijk tal van lopende licentieafspraken heeft.
Meer invalshoeken
'Bij de keuze voor een softwareapplicatie zijn meer invalshoeken van belang dan alleen de kosten', schrijven ze in het rapport. 'De software moet ook passen binnen de informatie- en ict-architectuur van het Rijk en de uitwerking daarvan voor de verschillende onderdelen van het Rijk.'
Ook adviseren ze de overheid om het doel van efficiëntieverbetering duidelijk te scheiden van beleidsdoelen voor de marktordening voor software.
De onderzoekers schrijven dat ze het lastig vinden om de kosten van software bij ministeries te achterhalen. Licentiekosten worden vaak niet apart en per jaar geregistreerd. Bovendien besteden de organisaties delen van hun ict uit aan externe dienstverleners, die de kosten niet afzonderlijk in rekening brengen.
Welke kosten?
Bij de bepaling van de softwarekosten (licenties en onderhoud) heeft de Rekenkamer enkel gekeken naar software waarvoor een opensourcevariant bestaat. De onderzoekers noemen dit het 'relevante deel van de software'. Het gaat bijvoorbeeld om het besturingssysteem, de kantoorautomatisering en systemen voor geografische informatie (GIS), klantrelatiebeheer (cms), webontwikkeling en databasemanagement. Er is niet gekeken naar serversoftware.
Bovendien is voor het onderzoek enkel gekeken naar ministeries en niet naar de zelfstandige bestuursorganen (zbo's) en decentrale overheden zoals provincies, waterschappen en gemeenten. De Tweede Kamer had in juli 2010 de Rekenkamer verzocht om een onderzoek waarbij ook decentrale overheden werden meegenomen.
Met de volgende zin begeeft de rekenkamer zich wat mij betref op glad ijs: “In algemene zin kan niet worden gesteld dat open standaarden beter zijn dan gesloten standaarden of andersom”. Blijkbaar doet de W3C zinloos werk en de NEN doeken we ook maar op. Als de overheid een cloud-strategie wil moeten ze zich volgens mij toch wat meer op die open (internet-) standaarden richten.
De softwarekosten van gemeenten zijn toegenomen met 25%. Het aandeel van de softwarekosten in de totale ICT-kosten is gestegen tot 30%. Deze stijging komt grotendeels door investeringen in de front- en midoffice applicaties. Dit blijkt uit de ICT Benchmark Gemeenten 2010 van M&I/Partners.
Klein verschil met de 4% die door de Rekenkamer wordt aangehaald…..
Ik vind een jaarlijkse besparing op ICT bij ministeries van 88.000.000 euro toch een leuk bedrag kunnen we misschien hier en daar wat anders met het geld doen. Als alle delen van de overheid 4% besparen is meteen het financieringstekort opgelost.
Het rapport heeft een beetje van alles, maar het lijkt me niet een evenwichtig stuk. Veel van de genoemde kosten gelden zowel voor open en closed source producten. De overheid huurt voor beide producten bureaus in om zich te laten adviseren en die kosten mogen dan ook niet tegen (maar ook niet voor) open of close source producten worden gebruikt.
Het feit dat alleen desktops bij ministeries in het onderzoek zijn betrokken is een blamage voor de rekenkamer. Er zijn naast deze desktops nog talloze laptops en servers in gebruik waar ook licentiekosten over worden betaald.
Ik ben nieuwsgierig naar de manier waarop de rekenkamer de licentiekostenbesparing heeft doorgerekend, is dit alleen voor het eerste jaar gerekend of ook voor de jaren volgend?
En zo zijn er nog een groot aantal (nu niet geformuleerde) vragen die bij me opkomen en ik vind het jammer dat dit rapport weer meer vragen oproept dan deze heeft beantwoord.
Door de vendor lockin bij microsoft wordt de overheid in gijzeling gehouden en de overheid is al zolang in gijzeling dat ze lijden aan het Stockholm syndroom.
In plaats van te kijken wat is verstandige strategie voor de ICT van de overheid wordt er gekeken hoe kunnen we het huidige beleid verdedigen. In tussen wordt er lekker door geknutseld en wordt de instabiliteit van de overheid ICT als maar groter en lopen velen projecten in het honderd.
ICT kost geld hoe je het ook doet. Het gaat niet om wat het nu kost maar wat is je strategie voor de lange termijn.
Aardige discussie over een blijkbaar discutabel rapport. Wat ik mis in de reactie tot zover is WAAR de geldstromen heen lopen. Aangezien het gros van de “gesloten” overheidsapplicaties betrokken wordt van buitenlandse firma’s, verdwijnen de meeste euro’s over de grens.
Open Source kent geen licenties, maar inderdaad staan daar vaak vereiste additionele diensten tegenover. Diensten die prima geleverd kunnen worden door een lokale partij. Geld dat in de Nederlandse economie kan worden gestoken en met een omweggetjes leuke heffingen terugvloeien in de staatskas.
Naast 88 miljoen die we besparen lijkt een businesscase dan snel te maken? Of hebben we toch belang bij het sponsoren van Gates, Elliot, etc.? Hebben we dan ook belang bij het sponsoren van de economie in India, China, etc.?
Een meer grote omissie is, dat:
– de besparingen op maintenance niet zijn meegenomen
– de z.g. “vendor lock-in” bij OSS lager is
– we in een open standards wereld leven, zoals W3C en Cloud standaarden.
De analyses zijn vreemd, omdat alleen al de licentieuitgaven aan msft Eur 400 mln per jaar zijn.
Dan is minstens 4% toch een leuk bedrag!
Lijkt me goed dat er een ander meer objectieve analyse komt.
Als een van de door de Rekenkamer ‘geraadpleegde experts’ en initiatief nemer van de motie Vendrik (2002) ben ik zeer teleurgesteld over de
tunnel-visie die uit het onderzoek spreekt. Van alle input die ik, en vele anderen, hebben gegeven is niets terug te zien. Het in het rapport besproken besparingspotentieel wordt door de meeste experts in Nederland als veel te laag gezien (factor 10 of meer), zeker als de macro-economische effecten zoals in 2009 geschat door het CPB meegenomen worden.
Uit de blije reactie van Minister Donner blijkt wel hoe gelukkig BzK lijkt te zijn dat de druk om de status-quo te veranderen hiermee van de ketel is. Ik vrees dat dit rapport nog jaren gebruikt zal worden om ’te bewijzen’ dat migratie naar onafhankelijkheid niet de moeite waard is.
Eerst zou ik graag Open Standaarden en Open Source willen scheiden. Open Source lift te vaak mee op het succes van Open Standaarden. Open Source gratis aanbieden is vaak pietpraat, want de implementatiekosten maken de opbrengst meer dan goed.
Super dus dat de Rekenkamer met dit rapport komt. Heren consultants die zich scheel verdienen aan de implementatie aan Open Source zouden zich moeten schamen!
Bij elk ICT Project en product moet gewoon gekeken worden naar kosten en opbrengsten, betrouwbaarheid en continuiteit!
“De Rekenkamer onderzocht op verzoek van het parlement de mogelijke inzet van en besparingen met open standaarden en open source bij de overheid.”
Dus, de conclusie stond al vast alleen het bijbehorende onderzoek moest alleen nog even naar een gewenste conclusie toegeschreven worden?