De overheid moet geen hoge verwachtingen hebben van kostenbesparing met open source software. De besparingen zitten vooral in de gratis softwarelicenties. Licentiekosten bepalen bij ministeries slechts 4 procent van het totale ict-budget. Ict-vraagstukken puur vanuit kostenbesparing bekijken, vormt daarom een te beperkt perspectief. Niet de kosten, maar de organisatiedoelen moeten leidend zijn bij het Rijk. Dat adviseert de Algemene Rekenkamer aan de Tweede Kamer.
De Rekenkamer onderzocht op verzoek van het parlement de mogelijke inzet van en besparingen met open standaarden en open source bij de overheid. Saskia Stuiveling, de president van de Algemene Rekenkamer, presenteerde het onderzoeksrapport op dinsdagmiddag 15 maart 2011.
In het onderzoek heeft de Rekenkamer alleen gekeken naar de ict-situatie bij de diverse ministeries. De situatie bij zelfstandige bestuursorganen (zoals Kadaster, DUO en UWV) en decentrale overheden (zoals provincies en gemeenten) worden niet belicht. Daar zou de Rekenkamer geen onderzoeksbevoegdheid hebben.
Beperkt voordeel
Het kostenvoordeel van opensourceproducten beperkt zich volgens de onderzoekers voornamelijk tot de gratis licenties. Dat voordeel is beperkt, schrijven ze. De ministeries besteedden in 2009 ongeveer 88 miljoen euro aan softwarelicenties, wat slechts 4 procent is van het totale budget van 2,1 miljard euro dat de ministeries uitgaven aan hardware en software.
Open source software is niet per definitie de goedkopere variant, leggen de onderzoekers uit. 'Andere kosten kunnen hoger zijn dan bij gesloten varianten. Vaak zal bovendien het beëindigen van de relatie met een leverancier uitstapkosten met zich meebrengen.' De Rekenkamer waarschuwt ook dat een overstap naar open source kan leiden tot kapitaalvernietiging, doordat het Rijk tal van lopende licentieafspraken heeft.
Meer invalshoeken
'Bij de keuze voor een softwareapplicatie zijn meer invalshoeken van belang dan alleen de kosten', schrijven ze in het rapport. 'De software moet ook passen binnen de informatie- en ict-architectuur van het Rijk en de uitwerking daarvan voor de verschillende onderdelen van het Rijk.'
Ook adviseren ze de overheid om het doel van efficiëntieverbetering duidelijk te scheiden van beleidsdoelen voor de marktordening voor software.
De onderzoekers schrijven dat ze het lastig vinden om de kosten van software bij ministeries te achterhalen. Licentiekosten worden vaak niet apart en per jaar geregistreerd. Bovendien besteden de organisaties delen van hun ict uit aan externe dienstverleners, die de kosten niet afzonderlijk in rekening brengen.
Welke kosten?
Bij de bepaling van de softwarekosten (licenties en onderhoud) heeft de Rekenkamer enkel gekeken naar software waarvoor een opensourcevariant bestaat. De onderzoekers noemen dit het 'relevante deel van de software'. Het gaat bijvoorbeeld om het besturingssysteem, de kantoorautomatisering en systemen voor geografische informatie (GIS), klantrelatiebeheer (cms), webontwikkeling en databasemanagement. Er is niet gekeken naar serversoftware.
Bovendien is voor het onderzoek enkel gekeken naar ministeries en niet naar de zelfstandige bestuursorganen (zbo's) en decentrale overheden zoals provincies, waterschappen en gemeenten. De Tweede Kamer had in juli 2010 de Rekenkamer verzocht om een onderzoek waarbij ook decentrale overheden werden meegenomen.
Op Tweakers.net (ook onderdeel van VNU Media), lees ik het volgende:
—
GroenLinks-kamerlid Arjan El Fassed vindt de uitkomst eveneens teleurstellend. “De bedoeling was dat de Rekenkamer zou komen met een rapport over de mogelijke besparingen over de gehele overheid”, aldus het Tweede Kamerlid. “Dat nu alleen de ministeries worden meegenomen, en dan nog alleen de desktops, is echt teleurstellend. Dit onderzoek bestrijkt slechts een klein deel van de overheid. Dat is een te beperkte basis.”
—
Is hier meer over bekend? Is dit onderzoek alleen maar gedaan op de ministeries en dan alleen de werkplekken (de pc’s) ? Graag meer informatie.
Een konklusie kan nooit serieus genomen worden want, ik citeer: “De onderzoekers schrijven dat ze het lastig vinden om de kosten van software bij ministeries te achterhalen.”
Hoe kan je dan een konklusie trekken? Heer Toet, moet een journalist hierbij niet aktief worden? O, even vergeten, daarvoor wordt u niet betaald.
En tegen wel bedrag is het afgezet? Het bedrag van 2,1 miljard is vrij groot. Zijn dat licentiekosten van alle uitvoeringsorganen of alleen de kerndepartementen?
– Wauw, 4% besparen! En dat op jaarbasis! Wie wil die keuze niet hebben. Trouwens, als er zoveel onzekerheden in de gegevens zitten, verwacht ik in de uitkomst ook een marge.
– Het verbaast mij dat de Rekenkamer niet denkt in strategische termen. Wel “uitstapkosten” noemen, maar niet de optie “licensie niet verlengen”, “alleen voor nieuw werk”?
Het vreemdst is de introductie van de argumentatie “… moet ook passen in informatie- en ict-architectuur”. Dat was nou net het uitgangspunt, ze schrijven zelf over de “goedkopere variant”. En nou wordt het als argument gebruikt?
Tot slot deze vreemde:
“… efficiëntieverbetering duidelijk te scheiden van beleidsdoelen voor de marktordening voor software” huh? Gewoon concurrentie opzoeken voor de efficiency, dan komt het met die marktwerking vanzelf goed. Maar op deze manier concluderen ze zoveel als: geen van beide is aan de orde hier.
Mooi dat onze rekenmeesters er ook eens naar gekeken hebben, maar de conclusies zijn m.i. een beetje raar. Zo zou gaat het ‘maar’ om 88 miljoen aan bespaarde licentiekosten gaan, stelt men dat een cultuuromslag (van gesloten naar open sourc……e) ook geld kost i.v.m. reeds lopende afspraken en zou de organisatie van het overheidsinstelling moeten bepalen of men voor gesloten dan wel open source software kiest.
Ik dacht dat de opdracht was dat zij zouden moeten kijken naar waar bespaard kan worden. Kennelijk begrijpt men totaal niet, wat open source betekent. Het bespaard niet alleen de licentiekosten, omdat niemand het als z’n eigendom kan en mag claimen, maar als je de broncode kunt inzien (ook als opdrachtgever zijnde) dan kun je ook veel besparen op alle andere bijkomstigheden. Die worden in het artikel zelfs al genoemd: invoering, beheer van updates en onderhoud.
Hoezo is men bang voor conflicten met huidige leveranciers? Bij andere (kritische) rapporten van de Algemene Rekenkamer kom je dat juist niet tegen, in tegendeel zelfs. Waarom nu wel? Je kunt toch ook nu regels aanpassen, zodat je in de toekomst geld gaat besparen?
Juist kritieke systemen zijn open source. Juist (zwaar)beveiligde systemen zijn open source. Voorbeelden te over. Bedrijven, vooral multinationals, zijn daarin al heel wat verder dan overheden. Het is ondenkbaar dat een groot bedrijf niet weet hoe haar eigen systemen, die voor het voortbestaan van het bedrijf van cruciaal belang zijn, werken. Maar wat de cijferaars betreft, is dat de normaalste zaak van de wereld…
Aan allen,
toch eerst maar ff goed lezen wat de rekenkamer zegt:
de licentie kosten bedroegen in 2009 88 mil, slechts 4% van het totale budget.
Overigens ook Computable moet eerst een goed lezen (of copieren), want in het rapport staat dat de 2,1 miljard is voor het totale ICT budget dus niet alleen software en hardware (zoals Computable vermeld) maar ook services.
Wel goed dat ook de rekenkamer vast stelt dat voor niets de zon op gaat, m.a.w. open source software kost ook het nodige, alleen niet aan licenties maar wel aan (extra) dienstverlening.
Waardoor ook direct duidelijk is wie er ook belang hebben bij de promotie van open source software
@ Mic:
– Het rapport beschrijft het zo, dat de 2,1 miljard euro voor hardware plus software is. Weliswaar verdeeld over vier vormen (aanschaf, implementatie, exploitatie, onderhoud), maar dat is een andere dimensie. Zie bijvoorbeeld figuur 5 op blz 44, plus bijbehorende tekst.
– “wie er belang bij hebben” – nou, het onderzoek schrijft zich gemakkelijk naar die kleinst mogelijke 4% toe, en ziet geen nadeel van vendor lock in (strategisch noch markttechnisch). Verder wordt wordt van ‘OS&OSS’ de open standaard niet bekeken. Kortom: het lijkt me geschreven door de vendors.
Hopelijk helpt dit om de mythe van opensource te doorbreken…
Kapitaalvernietiging als gevolg van het beeindigen van contracten heeft als zodanig niets met OSS te maken. Of misschien wel, het feit dat je dus blijkbaar niet zomaar kan overstappen duidt op ofwel vendor lockin ofwel slechte contracten met de leverancier. Het een heeft vaak met het ander te maken, als je gebonden bent aan een stukje software van een specifieke leverancier is het moeilijk om betere voorwaarden te krijgen, onderhandelingen zijn dan vaak ‘slikken of stikken’ voorwaarden. Dan kun je kiezen om de software leverancier onafhankelijk te maken of om je ICT te laten leiden (lijden) door wurgcontracten.
Nou volgens mij wordt hier alleen de mythe van de Rekenkamer als deskundig adviseur doorbroken, wat een kortzichtig rapport. Typisch dat het grootst winstpunt (geen vendor lock-in) zonder enig argument afgedaan wordt als niet relevant.