De overheid moet geen hoge verwachtingen hebben van kostenbesparing met open source software. De besparingen zitten vooral in de gratis softwarelicenties. Licentiekosten bepalen bij ministeries slechts 4 procent van het totale ict-budget. Ict-vraagstukken puur vanuit kostenbesparing bekijken, vormt daarom een te beperkt perspectief. Niet de kosten, maar de organisatiedoelen moeten leidend zijn bij het Rijk. Dat adviseert de Algemene Rekenkamer aan de Tweede Kamer.
De Rekenkamer onderzocht op verzoek van het parlement de mogelijke inzet van en besparingen met open standaarden en open source bij de overheid. Saskia Stuiveling, de president van de Algemene Rekenkamer, presenteerde het onderzoeksrapport op dinsdagmiddag 15 maart 2011.
In het onderzoek heeft de Rekenkamer alleen gekeken naar de ict-situatie bij de diverse ministeries. De situatie bij zelfstandige bestuursorganen (zoals Kadaster, DUO en UWV) en decentrale overheden (zoals provincies en gemeenten) worden niet belicht. Daar zou de Rekenkamer geen onderzoeksbevoegdheid hebben.
Beperkt voordeel
Het kostenvoordeel van opensourceproducten beperkt zich volgens de onderzoekers voornamelijk tot de gratis licenties. Dat voordeel is beperkt, schrijven ze. De ministeries besteedden in 2009 ongeveer 88 miljoen euro aan softwarelicenties, wat slechts 4 procent is van het totale budget van 2,1 miljard euro dat de ministeries uitgaven aan hardware en software.
Open source software is niet per definitie de goedkopere variant, leggen de onderzoekers uit. 'Andere kosten kunnen hoger zijn dan bij gesloten varianten. Vaak zal bovendien het beëindigen van de relatie met een leverancier uitstapkosten met zich meebrengen.' De Rekenkamer waarschuwt ook dat een overstap naar open source kan leiden tot kapitaalvernietiging, doordat het Rijk tal van lopende licentieafspraken heeft.
Meer invalshoeken
'Bij de keuze voor een softwareapplicatie zijn meer invalshoeken van belang dan alleen de kosten', schrijven ze in het rapport. 'De software moet ook passen binnen de informatie- en ict-architectuur van het Rijk en de uitwerking daarvan voor de verschillende onderdelen van het Rijk.'
Ook adviseren ze de overheid om het doel van efficiëntieverbetering duidelijk te scheiden van beleidsdoelen voor de marktordening voor software.
De onderzoekers schrijven dat ze het lastig vinden om de kosten van software bij ministeries te achterhalen. Licentiekosten worden vaak niet apart en per jaar geregistreerd. Bovendien besteden de organisaties delen van hun ict uit aan externe dienstverleners, die de kosten niet afzonderlijk in rekening brengen.
Welke kosten?
Bij de bepaling van de softwarekosten (licenties en onderhoud) heeft de Rekenkamer enkel gekeken naar software waarvoor een opensourcevariant bestaat. De onderzoekers noemen dit het 'relevante deel van de software'. Het gaat bijvoorbeeld om het besturingssysteem, de kantoorautomatisering en systemen voor geografische informatie (GIS), klantrelatiebeheer (cms), webontwikkeling en databasemanagement. Er is niet gekeken naar serversoftware.
Bovendien is voor het onderzoek enkel gekeken naar ministeries en niet naar de zelfstandige bestuursorganen (zbo's) en decentrale overheden zoals provincies, waterschappen en gemeenten. De Tweede Kamer had in juli 2010 de Rekenkamer verzocht om een onderzoek waarbij ook decentrale overheden werden meegenomen.
Er zijn ook vele closed source commerciele oplossingen welke volledig gebruik maken van open standaarden en net zo goed met allerlei andere open en closed source produkten kunnen integreren en samenwerken!
Overigens is er ALTIJD sprake van vendor lock-in, zelfs als je als bedrijf zelf wat hebt gemaakt.
Ondanks de mooie open standaarden blijkt telkens weer dat migratie naar iets anders veel geld en desinvestering met zich mee brengt.
Een complexe applicatie vervangen kost gewoon veel geld.
@Wim: quote: “Overigens is er ALTIJD sprake van vendor lock-in, zelfs als je als bedrijf zelf wat hebt gemaakt.”
Als je alles zelf maakt, heb je niet meer met een vendor te maken. Het begint een mooie discussie te worden, de een heeft het over “Core” programmeren? en de ander heeft het nu over leveranciersafhankelijkheid als je zonder leveranciers werkt. Apart..
@Technicus: wat wil je dan doen? Zonder (target) OS en hardware op je eigen assembler naar een fictieve instructieset gaan zitten schrijven?
@Rob: Een fictieve instructieset? Ik heb wel eens gehoord dat Dijkstra ook een soort ultieme maar fictieve programmeertaal in zijn hoofd had zitten.
Nee, ik wil niets. Ik struikel alleen over sommige van de verhalen hier. Dat is alles.
De Nederlandse overheid zou veel geld kunnen besparen door zuiniger om te gaan met de huidige aanwezige it assets, dan wel hergebruik. Helaas is dit besef nog niet doorgedrongen. Kostenbesparingen kunnen namelijk eenvoudig zijn.