‘Internetcensuur neemt schrikbarend toe’

De internetcensuur is het afgelopen jaar schrikbarend toegenomen. Dat zegt Michiel Leenaars, directeur strategie van internetonderzoek-fonds NLNet. 'Overheden hebben ondertussen verdomd goed door hoe internettechnologie in elkaar steekt.' Zo dwong de Amerikaanse douane de beheerder van het .org-domein om een Spaanse sportwebsite uit de lucht te halen.

Volgens Leenaars is de inbreuk die overheden doen op de internet het afgelopen jaar opvallend toegenomen. Hij is erg geschrokken van de recente actie van de Immigration and Customs Enforcement (ICE). Deze Amerikaanse douanedienst haalde op 1 en 2 februari 2011 een aantal .com, .net en .org websites uit de lucht die linken naar gratis sportstreams.

'Die actie is niet proportioneel. Het is te vergelijken met een agent die met een machinegeweer een fiets doorzeeft van iemand die met een kapot achterlicht voorbijfietst.'

Amerika haalt Spaanse website uit de lucht

Bijzonder is dat zich in het lijstje sportsites dat ICE offline dwong ook een Spaanse website bevindt: rojadirecta.org. De eigenaren van de uiterst populaire site zijn in Spanje in de afgelopen jaren twee keer voor de rechter gedaagd, maar hebben beide rechtszaken gewonnen. 'Naar onze mening hebben de Amerikaanse autoriteiten volledig lak aan het Spaanse rechtssysteem en de souvereiniteit', vertelde site-eigenaar Igor Seoane aan de website Torrentfreak.

Bijzonder is ook de manier waarop de website uit de lucht is gehaald. 'Het hostingbedrijf is gepasseerd', vertelt Leenaars. 'Men heeft de site niet gewoon afgesloten, maar via de registry die het .org domein beheert (Public Interest Registry ofwel PIR) overgenomen. PIR is met een bevel van de rechter gedwongen om per direct de IP-nummers die verwijzen naar de betreffende domeinnaam uit hun DNS-server te halen en te vervangen door een IP-adres van douane-dienst ICE.' Het resultaat: wie rojadirecta.es bezoekt, krijgt een melding van ICE voor zijn neus dat de site is overgenomen omdat er illegale inhoud mee zou worden verspreid.

ICE heeft de zelfde procedure gevolgd bij vijf sportsites binnen het -.com domein en vier binnen het .net domein. Ook de registry die deze domeinen beheert, Verisign, heeft het dwangbevel opgevolgd.

Uitwijken naar Zwitserland

Volgens Leenaars gaat het om een 'zeer zorgwekkende ontwikkeling'. 'Er zijn een heleboel mensen die ongelukkig worden van allerlei websites.' Van de actie van ICE zou volgens hem dan ook een 'gevaarlijke precedent-werking' kunnen uitgaan. 'Het lijkt erop dat je in de toekomst zeer zorgvuldig moet zijn in het kiezen van je domeinnaam. Op het web worden al handleidingen verspreid hoe je dit moet doen.'

De internetdeskundige wijst erop dat er nog veel meer internetdomeinen zijn die onder de Amerikaanse rechtspraak vallen, waarvan de belangrijkste .com en .net zijn. 'Moet je dan straks naar IJsland of Zwitserland uitwijken als je er zeker van wilt zijn dat je website over een jaar nog bestaat, net als WikiLeaks heeft gedaan?'

Tunesië en Egypte

De actie van Amerikaanse douanedienst ICE is niet het enige recente censuurincident. In januari 2011 werd bekend dat Tunesische internetproviders Facebook- en Gmailberichten van hun klanten wissen en wijzigen, na eerst inlognamen en wachtwoorden gestolen te hebben, dit alles waarschijnlijk in opdracht van de autoriteiten. Op 4 februari nam de Italiaanse regering een door Silvio Berlusconi ingediend wetsvoorstel aan, die Italianen die regelmatig video's op YouTube uploaden, verplicht daarvoor een toelating van het Ministerie van Communicatie aan te vragen. En tijdens de recente volksopstand in Egypte heeft de regering internetproviders eind januari gedwongen om het hele internet af te koppelen.

Hoe ingrijpend dit soort internationale conflicten voor burgers kunnen zijn bewijst het Antenna-incident uit 2007. In dat jaar eiste een Indiase rechter niet alleen de arrestatie van de eigenaren van twee Nederlandse mensenrechtsites, maar ook de arrestatie van de Nederlandse internetproviders die hen hostten: Antenna en xs4all. 'Die mensen zouden zijn uitgeleverd, als oud-premier Ruud Lubbers er niet via bemiddeling op hoog niveau een stokje voor had gestoken.'

'Internet wordt steeds meer een open jachtterrein', concludeert Leenaars.

Criminal warrant

De eigenaren van rojadirecta.org gaan onderzoeken welke juridische mogelijkheden er zijn om rojadirecta.org weer in de lucht te krijgen. Daarnaast is de site nog wel bereikbaar via andere domeinen: rojadirecta.es, rojadirecta.me, rojadirecta.in. Ook andere neergehaalde sportsites hebben er voor gekozen hun inhoud vanaf een ander domein te verspreiden.

Registry PIR ziet weinig mogelijkheden om rojedirecta.org weer in de lucht te krijgen. 'Hoe frustrerend dit ook is, PIR kon natuurlijk geen kant uit. Met een criminal warrant kun je als in de VS gevestigd bedrijf niets anders doen dan die opvolgen', zegt Erik Huizer. Hij is  vice voorzitter van de Raad van Commissarissen van PIR.

PIR verhuizen is geen optie

Ook Huizer vindt de recente actie van de Amerikaanse douane-dienst ICE zorgwekkend. Volgens hem gebeurt het wel vaker dat PIR wordt gevraagd sites offline te halen, maar 'nagenoeg altijd gaat het om bijvoorbeeld kinderporno-sites. In dit geval ligt het natuulijk veel moeilijker. En met name de weg die de entertainment-industrie van de VS hier bewandelt is niet fris.'

Huizer vindt dat ICE een halt moet worden toegeroepen: 'We hebben de Internet Society gevraagd om over dit probleem een maatschappelijke discussie te starten en daar onder meer Amerikaanse senatoren in te betrekken. Dat zal geen korte termijn oplossing bieden, maar hopelijk wordt de VS dan wel wakker en gaat wellicht het probleem eens beter bekijken vanuit een ander perspectief.'

'PIR naar een ander land verhuizen zou natuurlijk ook kunnen, maar lijkt geen reële optie. Dan heb je weer met de wetten van dat land te maken. Bovendien kan de VS dan een criminal warrant tegen IANA in gaan zetten om op root-niveau de zaak te blokkeren.'

‘Amerikaans recht in sommige gevallen voordeel’

Dat het .ORG domein is onderworpen aan het Amerikaanse recht kan in andere gevallen ook een voordeel zijn, zegt ad-interim directeur Maarten Botterman van PIR.

'PIR houdt zich aan de wet en heeft dit dwangbevel dan ook opgevolgd. Maar dan doen we alleen bij criminal warrants van de Federale overheid, of vorderingen door de rechter van de staat Virginia. Verzoeken van Chinese, Egyptische, of inderdaad zelfs Spaanse overheden worden niet opgevolgd, tenzij bekrachtigd door het Hof van Virginia of het Federale Hof. Waar websites van Amerikaanse bedrijven, zoals .COM, .NET en .ORG, dus onderworpen worden aan het Amerikaanse recht, en dus het nadeel hebben op bevel van de Amerikaanse rechter te kunnen worden gesloten, hebben ze het voordeel dat andere overheden dit niet kunnen doen.'