Zodra je thuis, op je werk of waar dan ook de kraan opendraait, beschik je over stromend zuiver water. Soms echter doen zich calamiteiten voor waarbij er plotseling geen water meer uit de kraan stroomt. Een breuk ergens in het leidingnetwerk kan gevolgen hebben in een deel van het omliggende gebied. De druk valt weg en er stroomt plotseling geen drinkwater meer uit de kraan. Consumenten gaan flessen water hamsteren en de hamvraag is wanneer er weer water uit de kraan zal stromen. Waterbedrijven hebben op dat moment grote behoefte aan accurate informatie over druk en debiet in hun leidingnetwerk en over kwetsbare klanten uit het getroffen gebied. Informatie om zo snel en goed mogelijk herstelwerkzaamheden uit te kunnen voeren en om klanten zo optimaal mogelijk te informeren.
Waterbedrijf Groningen wil de waterbelangen in de provincie duurzaam veilig stellen. Investeringen in de productie- en distributiemiddelen, om de kwaliteit van waterlevering en dienstverlening op lange termijn te waarborgen zijn daarvan een vanzelfsprekend onderdeel, die leiden tot een gemoderniseerd watervoorzieningsproces. Daarom is twee jaar geleden het prognosemodel voor drinkwatersturing OPIR geïmplementeerd. OPIR voorspelt de drinkwatervraag en de optimale inzet van de bijbehorende distributiemiddelen. Om de prognoses te maken zijn op verschillende plaatsen in het leidingnetwerk dataloggers geplaatst. De informatie gegenereerd door deze dataloggers helpen lekken sneller te detecteren. Waterbedrijf Groningen wil haar klanten tijdig informeren over de gevolgen.
Binnen Waterbedrijf Groningen is een project gestart om de gegevens over het leidingnetwerk centaal beschikbaar te stellen met een grafische weergave in het bedrijfsportaal. Dit moet onder andere leiden tot het snel signaleren en lokaliseren van storingen in het productieproces. Door het combineren van klantgegevens, gegevens over het leidingnetwerk, storingen en werkzaamheden in één beeld is meteen duidelijk welke klanten last kunnen krijgen van een storing.
Twee jaar geleden is een bedrijfsportaal ingericht. Deze omgeving biedt mogelijkheden om bedrijfskritieke informatie op een snelle, eenvoudige en veilige wijze te ontsluiten. Nieuwe technologie fungeert vervolgens als katalysator voor het genereren van betekenisvolle informatie.
Vroeger
Zoals bij veel organisaties is de informatiehuishouding binnen het Waterbedrijf geëvolueerd langs een herkenbaar ontwikkelpad. Daarbij ontstaan systemen en gegevensverzamelingen meestal in de specifieke context van aparte afdelingen en worden deze vaak ook maar door een of enkele afdelingen gebruikt. Informatie is slechts voor een paar medewerkers beschikbaar of alleen aanwezig in de hoofden van mensen. Doordat de gegevens vastgelegd worden in verschillende, decentrale systemen is deze moeilijk raadpleegbaar voor andere afdelingen. De versnippering maakt het lastig om de informatie in samenhang te beoordelen. Als er bijvoorbeeld een lek in een waterleiding is, welke afsluiters moeten dan open en dicht worden gezet? Hoe is de capaciteit van nabijgelegen productielocaties of reservoirs? Welke klanten kunnen getroffen worden, welke brandweerkorpsen moeten op de hoogte gesteld?
Deze gefragmenteerde informatiehuishouding heeft een suboptimaal gebruik van informatie als gevolg.
Hoe
Hoewel gefragmenteerd, beschikt Waterbedrijf Groningen over veel interessante informatie over klanten en objecten – leidingnetwerk, pompstations. Dit besef was de aanleiding voor een verkenning een meer geoptimaliseerde informatiehuishouding. Geïnspireerd door de opkomst van geo-informatica – zowel navigatietoepassingen zoals TomTom als web mapping toepassingen zoals Google Maps – ontstonden op de werkvloer ideeën over de presentatie van informatie op digitale kaarten. Deze ideeën zijn omgezet in een eerste versie van een intelligente kaart binnen het bedrijfsportaal. Hierin worden verschillende informatiebronnen gecombineerd en op een visueel aantrekkelijke wijze gepresenteerd. Daarbij kan de gebruiker zelf verschillende informatiebronnen combineren en deels zijn eigen informatieplaatje creëren.
Nu
De huidige versie van de intelligente kaart biedt medewerkers van Waterbedrijf Groningen op elk moment van de dag in één oogopslag inzicht in de voor hen persoonlijk relevante informatie over het leidingnetwerk en de klanten in het gehele verzorgingsgebied van het Waterbedrijf. De intelligente kaart toont:
– een kaart met ondergrond waarop het hoofdleidingnet wordt weergegeven. De ondergrond van de kaart bestaat uit het voorzieningsgebied van Waterbedrijf Groningen met details over omgeving en ondergrond (asfalt, beton, zandgrond, etc.);
– de strategische meetpunten binnen het voorzieningsgebied. Bij deze punten wordt realtime informatie over druk en debiet (flow/doorstroming) getoond;
– de locaties (met hierbij behorende gegevens) van zakelijke gebruikers en kwetsbare klanten (bijvoorbeeld ziekenhuizen of bejaardentehuizen);
– locaties waar werkzaamheden op het leidingnet plaatsvinden;
– locaties waar storingen zijn gemeld/vastgesteld.
Met tools kunnen gebieden op de intelligente kaart worden geselecteerd. Wanneer op een meetpunt druk en/of debiet niet voldoen aan de normwaarden kan een selectie worden gemaakt waarbij direct inzichtelijk wordt welke grootzakelijke en/of kwetsbare klanten mogelijk hinder kunnen ondervinden.
Selecties worden zowel grafisch op de intelligente kaart zichtbaar gemaakt als door het tonen van onder andere NAW- gegevens.
In de afbeelding is het startscherm weergegeven. De (eind)gebruiker heeft de mogelijkheid, middels een (selectie)dashboard bepaalde ‘layers' uit of aan te zetten met daarop meetpunten, klanten en storingen.
Daarnaast zijn de verschillende strategische meetpunten in het leidingnet weergegeven. Door deze te selecteren is direct te zien wat de op dat moment geldende druk en debiet voor dat meetpunt is. Een extra functionaliteit is dat indien een meetpunt niet voldoet aan de ingestelde druk of debiet, er een waarschuwing is te zien. Tevens is vanuit deze kaart in te zoomen tot op straatniveau.
In de volgende afbeelding is weergegeven wat een gebruiker ziet als er wordt doorgeklikt op een van de meetpunten. Druk en debiet van het pompstation in kwestie worden grafisch weergegeven in vorm van meters. De staafdiagram toont het actuele niveau van het reservoir.
GeoServer
De basis van de intelligente kaart wordt gevormd door de GIS-toepassing GeoServer en landkaarten van OpenStreetMap (www.openstreetmap.nl, www.openstreetmap.org). GeoServer is een open source server voor het genereren en bewerken van georuimtelijke data. GeoServer is gebaseerd op de Java applicatieserver Apache Tomcat. Op basis van door GeoServer geprepareerde georuimtelijke gegevens worden de juiste landkaarten bij OpenStreetMap opgehaald.
Client-side – vanuit de browser – worden vervolgens met behulp van Open Layer JavaScript extra lagen op de landkaart opgebouwd. In de extra lagen worden gegevens over het leidingnetwerk, klanten, werkzaamheden en storingen geprojecteerd op de juiste positie/locatie. Deze gegevens zijn afkomstig uit SharePoint en uit specifieke systemen van het Waterbedrijf voor beheer van het leidingnet. Gegevens worden vanuit de JavaScript opgevraagd met behulp van webservices op de genoemde systemen.
Concept
De kracht van de intelligente kaart is gebaseerd op een aantal factoren. Om te beginnen is dat integratie van gegevensbronnen. Gegevens die door afdelingen zelf werden beheerd en niet met de rest van de organisatie werden gedeeld, zijn samengebracht. In het verlengde hiervan is een tweede belangrijke factor te onderkennen, namelijk samenhang. De gegevens die tot voor kort vaak in een beperkte context werden gebruikt, zijn nu in een betekenisvolle samenhang beschikbaar. Ook is de visualisatie van informatie in een geografische kaart een belangrijke factor. Tenslotte kunnen gebruikers middels interactie de betekenis van de informatie verder vergroten – personalisatie. Door het maken van (persoonlijke) selecties en aan te geven in welke informatie men geïnteresseerd is worden gegevens op maat gepresenteerd.
Tevens is het zo dat factoren elkaar versterken. Het weergeven van informatie op een kaart gecombineerd met de kennis van gebruikers van een omgeving kan bijvoorbeeld gebruikers prikkelen in het samenstellen van een nieuw informatieplaatje door zelf specifieke selecties te maken. Het zijn ook vaak dit soort prikkelingen die leiden tot nieuwe ideeën over betekenisvolle informatie en mogelijkheden voor de intelligente kaart.
Toekomst
De intelligente kaart is met enthousiasme in gebruik genomen. Voor de nabije toekomst ziet het Waterbedrijf interessante mogelijkheden voor zowel een uitbreiding van de intelligente kaart als verdere optimalisering van de informatiehuishouding in brede zin. Voortschrijdende ontwikkelingen op het gebied van geo-informatica en web mapping gecombineerd met informatie uit leidingnetmodellen bieden interessante perspectieven.
Simulatie – Detectie van leidingbreuken
Eén van de mogelijke uitbreidingen van de intelligente kaart is projectie van informatie uit een leidingnetmodel. Waterbedrijf Groningen beschikt over een model in ALEID, wat overigens momenteel geconverteerd wordt naar InfoWorks. Met een leidingnetmodel kan gesimuleerd worden wat er gebeurt met drukken en debieten in het leidingnet, bijvoorbeeld bij leidingbreuken – breuken van grotere of kleinere leidingen, bij hoger of lager verbruik, etc. Door drukken en debieten onder normale omstandigheden te vergelijken met gemeten drukken en debieten kan worden bepaald of er sprake is van afwijkingen en waar deze zich voordoen. Door deze informatie te presenteren in de intelligente kaart en te combineren met andere informatie, zoals de locaties van kwetsbare klanten, kan het Waterbedrijf Groningen in geval van leidingbreuken snel en proactief handelen. Eigen medewerkers beschikken over duidelijkere informatie over de locatie van een leidingbreuk en kunnen gericht herstelwerkzaamheden uitvoeren. Ook klanten kunnen duidelijker worden geïnformeerd over de leidingbreuk en zullen door sneller verloop van herstelwerkzaamheden ook minder hinder ondervinden.
In de verdere toekomst kunnen zelfs op afstand bedienbare kleppen ingezet worden. Het systeem kan dan de routering van het water bijsturen, zodat zo min mogelijk klanten hinder van een storing ondervinden.
Locatiebepaling
Aan de hand van locatiebepaling kunnen aan medewerkers via mobiele devices zogeheten location-based services beschikbaar worden gesteld. Dit kan bijvoorbeeld het weergegeven van relevante objecten – points of interest – in de nabijheid van een medewerker 'in het veld' zijn. Waterbedrijf heeft samen met internetbureau Clockwork in een laboratoriumopstelling een toepassing ontwikkeld waarbij een medewerker via de augmented reality browser Layar op een mobiele telefoon (smartphone) kan 'zien' waar waterleidingen in zijn nabijheid zich bevinden.
Uitdagingen
Naast alle mogelijkheden die nieuwe technologie en een intelligente benadering van informatie bieden, is er ook oog voor de uitdagingen. Medewerkers van het Waterbedrijf moeten zich bewust zijn van handelingen die zij verbinden aan (nieuwe) informatie die ze tot zich hebben genomen. Openheid met betrekking tot informatiebronnen geeft medewerkers vaak nieuwe inzichten, waar organisaties hun voordeel mee kunnen doen. Die inzichten moeten echter niet leiden tot onverantwoord handelen. Het is dus belangrijk om te bepalen wie welke informatie mag zien. Medewerkers van bijvoorbeeld het klantcontactcentrum kunnen wellicht denken dat ze proactief handelen en klanten verkeerde of misgeïnterpreteerde informatie geven. Ze zijn – uit hoofde van hun rol – naar alle waarschijnlijkheid niet in staat om daar de integrale consequenties van te doorgronden, zoals een medewerker van operations dat wel zal zijn.
In ketenverbanden, maar ook in andere verbanden met externe partijen – waaronder ook particuliere klanten – is het verder van belang dat informatie die ontstaat uit combinaties van gegevens van het Waterbedrijf en gegevens van externe partijen betrouwbaar is (en blijft). Wanneer een partij in een bepaald (samenwerkings)verband minder valide, onvolledige of onjuist informatie inbrengt, dan zullen nieuwe combinaties van informatie wellicht minder betekenis hebben dan de afzonderlijke informatiebronnen/-stromen.
Aanpak
Dit project is een samenwerking naar het idee van het Waterbedrijf uitgewerkt door Clockwork en DHV. Waterbedrijf heeft daarbij de begeleiding en aansturing van het project verzorgd. Clockwork heeft conceptuele en technologische expertise op het gebied van onder andere web mapping en intranet portals ingebracht en de intelligente kaart ontwikkeld.
In eerste instantie is de ontwikkeling van de intelligente kaart met (betrokkenheid van) een kleine groep medewerkers uitgevoerd. Uitgangspunt daarbij was om relatief eenvoudig beschikbare informatiebronnen en voor de handliggende functionaliteiten te combineren op een online geografische kaart.
De eerste fase van het project heeft aangetoond dat met een doordacht concept informatie middels web technologie breed toegankelijk te maken en te optimaliseren is. Bestaande informatie krijgt meer betekenis en heeft dus meer waarde.
Waterbedrijf heeft de eerste stappen gezet en gaat zich in de nabije toekomst hierin verder ontplooien. Voor de doorontwikkeling van de intelligente kaart wordt een iteratieve aanpak gehanteerd. Omdat de mogelijkheden in principe eindeloos zijn, wordt (er voor het vervolg) in samenspraak met eindgebruikers gekeken naar functionaliteiten die voor een brede groep gebruikers waarde toevoegt – lees meer betekenis aan bestaande informatie geeft.
Paul Bremer (Waterbedrijf Groningen), Ben van der Lei (Waterbedrijf Groningen en initiatiefnemer van de intelligente kaart), Wilco Sinnema (Clockwork), Esther van Linge (Waterbedrijf Groningen), Rob Brussen (Intentive Interim Management)
