Ergens midden jaren '90 kreeg ik er voor het eerst mee te maken, de 'Electronic Battlefield Facility' of, zoals dat bij Defensie-omgevingen hoort, kortweg EBF: een digitale projectie van het slagveld op je beeldscherm, compleet met eenheden en controls. Het leek wel (en was ook) een 'war game' in het groot met volledige integratie in de commandolijn. Hoge officieren waren in hun nopjes. Ondergetekende trouwens ook. Prachtig spel.
Al snel stonden bedrijven in de rij. Zoals zo vaak wilden ze ook alles wat Defensie sexy maakt, in dit geval dus niet alleen een 'taskforce', een 'war room' en een 'commandolijn, maar ook een EBF. Gelukkig gaat het in het burgerlijke zakenleven ietsje anders dan in een militaire gevechtsruimte. Hier geen eenheden die over de kaart schuiven. In het zakenleven stond EBF voor Electronic Boardroom Facility. Lastig dat onderscheid? Er is groot verschil.
Het Electronic Boardroom Faclity is (was) een omgeving waar managementteams zonder aanzien des persoons ideeën kunnen uitwisselen. Voortaan telde niet degene die het zei, maar hetgeen wat hij of zij zei. De deelnemers konden namelijk wel de boodschap, maar in principe niet de boodschapper herkennen. Dit moest de sleutel worden tot idealistische, inhoudelijke discussie in plaats van gekijf over poppetjes en stoelen. Ik was idealistisch en naïef en dacht zoals zovelen dat hier de oplossing lag voor zovele knelpunten in besluitvormingsprocessen. Dom, dom, dom.
Het Electronic Boardroom Facility leidt sindsdien een soort halfleven in de coulissen (archieven) van de directies. Na 1999 ben ik het nergens meer tegen gekomen. Als er ergens nog een vergeten server staat te verstoffen, dan is het vast de Electronic Boardroom Facility-server. Dank zij internet en moderne, interactieve ecm-systemen heeft de Electronic Boardroom Facility echter wel een nieuwe en grootschalige bestaansvorm gekregen. Dat is de sectie onderaan nieuwsberichten bij vrijwel iedere nieuwssite. Daaraan is nu heel te zien waarom een Electronic Boardroom Facility niet werkt(e). In plaats van een verheven inhoudelijke discussie, is een ruimte met anonieme gesprekspartners alleen een platform van 'reaguurders', waar inhoud en nuance ver te zoeken zijn. In plaats van de inhoud, staan al gauw uitgerekend de poppetjes centraal.
Discussies kunnen er zo ver ontsporen, dat soms zelfs directieleden van serieuze bedrijven zich geroepen voelen, rechtstreeks corrigerende berichten af te geven in zo een discussie. Nadrukkelijk wel met naam en toenaam, omdat hun bijdrage anders niet genoeg opvalt. Van bijvoorbeeld Joan Rowling is bekend dat zij 'anoniem' aan discussies deelnam om de impact van haar boeken op de lezers te begrijpen. Anoniem en wel probeerde zij de vele verzinsels en kletsverhalen tegen te spreken. Niemand die het merkte. Weinigen die het geloofden, toen ze haar identiteit onthulde.
Het ironische is voor mij dat de moderne online versie van een Electronic Boardroom Facility in de vorm van een 'lezers schrijven'-sectie bij een nieuwssite, in werkelijkheid tegenovergesteld werkt aan de idealen van het EBF van weleer. Geen samenwerking, inhoud evenmin. Om serieus genomen te worden moet je juist wél je naam vermelden, voor je het weet wordt je inbreng op één hoop geveegd met die van Jan/Jans L. die klaagt over de politiek, het weer en minder frisse onderwerpen.
Dat een elektronische conversatie in werkelijkheid zo functioneert, is ook een probleem in die andere representanten van digitale communicatie: e-mail en sms. Ondanks toenemend belang van de vele sociale media is e-mail voor het overbrengen van een korte situatierapportage (Sitrep, niet echt ingeburgerd trouwens) nog een heel snel, goedkoop en handig communicatiemiddel. Een liefdes- of arbeidsrelatie beëindigen via sms gebeurt ook steeds meer, maar dat blijft – voor mij – het toppunt van gebrek aan volwassenheid, professionaliteit, fatsoen en respect.
Tegelijkertijd blijkt de totale onbruikbaarheid van e-mail en sms bij belangentegenstellingen en persoonlijke spanningen, vooral in organisaties maar zeker ook daarbuiten. Dan zie je juist dat zowel verzenders als ontvangers al snel en vér uit de bocht vliegen in hun berichtenuitwisseling. Niet de inhoud maar de toon bepaalt het debat. Dus zelfs als de afzender bekend is, ontspoort het gesprek nog steeds. Zo vreemd is dat anderzijds ook weer niet, want het is allang bekend dat 80 tot 90 procent van de boodschap uit emoties en nonverbale signalen bestaat. Er is daarom geen grotere 'killer' van vriendschappen en samenwerking dan de e-mail. De brief van vroeger, op papier dus, kon daar trouwens ook wat van, maar daar hadden de deelnemers tenminste nog bedenktijd en writers' blocks.
Gaat het om constructieve samenwerking, dan staan telefonie, met of zonder beeld, en vooral een rechtstreeks gesprek ver bovenaan. Weten hoe je gesprekspartner zich voelt door hem/haar te zien, te horen en zelfs te ruiken, stuurt voor 80 tot 90 procent mee in je woord- en toonkeuze. Elektronische sociale media handicappen dus je sociale vermogens. Ook die van de allerbesten. Weinigen realiseren zich dit. Heb je wel eens iemand tegen zijn gsm horen schreeuwen? Dacht je misschien dat betrokkene opgefokt was? Dat effect komt doordat het gsm-protocol veel meer geluid wegfiltert dan in een analoge verbinding gebeurt. Dus, heb je een serieus gesprek te voeren, doe dat dan bij voorkeur over een vaste lijn en in geen geval per gsm, laat staan onderweg.
Pas dit gegeven bijvoorbeeld toe op personeelsselectie, waar meer en meer geloof wordt gehecht aan de illusie van 'online assessment' en je kunt je mijn zorgen voorstellen. Over deze manier van kandidaten en personeel op de proef stellen. Het lijkt mij dat kandidaten na zo'n assessment via het beeldscherm, alleen maar minder vertrouwen in het fenomeen (en de betreffende werkgever) overhouden en het verder zo gauw mogelijk proberen te vergeten. Neem je je loopbaan serieus als die afhangt van een invulformulier op internet? Er is gewoon teveel in de verstandhouding tussen mensen, dat niet in een beeldscherm past. Slechts een enkele, bizarre kandidaat ziet zichzelf als een soort avatar. Geen enkel team van professionals bestaat uit platte karakters van een adventure game. Zo simpel is het gewoon niet.
Nog een recent voorbeeld. Nu ook politici sociale media gebruiken en zij de oude media intussen niet vergeten, gaat het ook al snel mis. Deze week zagen we weer een prachtig voorbeeld tussen CDA en PVV: de één noemt de ander een 'zeurpiet'. Had hij maar niet zo snel op de 'submit' knop gedrukt: nieuwsitem nr. 1 op het journaal. Ik voorspel dat het niet de laatste keer is. Maar had Wilders zijn ergernissen ergens in de voet van De Telegraaf opgeschreven, dan was het opgevallen als buitengewoon beschaafde bijdrage.
Wat ik daarmee wil zeggen is dat het kennelijk steeds moeilijker wordt om met gebalanceerd respecteren, wederzijds geven en nemen, win/win-situaties bouwen, tot samenwerking te komen. Wie het Amerikaanse nieuws enigszins volgt, bijvoorbeeld over de nieuw te bouwen moskee in New York, is hoogstwaarschijnlijk net als ik verbijsterd over de toon van het debat en de totale desinteresse in de inhoud.
Staat ons dat in de toekomst ook te wachten? Wat zijn we met ons allen aan het doen, dat samenwerken steeds lastiger wordt? Hebben de elektronische media, het gebruik ervan en de misvattingen er over, denk aan de laatste troonrede, daar niet heel veel mee te maken? Bij Computable-discussies kan het er al warmpjes aan toe gaan, maar die zijn toch nog reuze beschaafd, vergeleken met de bizarre, soms zelfs racistische scheldkanonnades die we elders op internet tegenkomen.
Nieuwe media zijn 'beeldvullend' voor de moderne Westerse mens. Een steeds groter deel van de tijd wordt er doorgebracht. Niet alleen achter een 'normaal' werkstation, maar tegenwoordig ook per telefoon en pda. Het beeld van menselijke omgangsvormen dus toenemend bepaald door hetgeen er in de sociale (nieuws)media te zien is. Dat is veel te vaak weinig verheffend. Ict-tools zijn namelijk wel steeds mooier gebouwd, maar ze worden ook steeds minder verantwoord gebruikt.
De Electronic Boardroom Facility is volgens mij helemaal niet weg. De Electronic Battlefield Faclity evenmin. Zoals in de film 'Tthe fly' is er een fusie geweest, de 'Battlefield' is nu de 'Facility' zelf geworden. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat de manier van met elkaar omgaan op internet, via de 'nieuwe EBF', uiteindelijk zijn maatschappelijke uitwerking heeft. Iedereen die beroepshalve bovenop de nieuwste technologische ontwikkelingen zit, moet daar bewust mee omgaan, zowel bij het functioneel ontwerp als bij het gebruik van de nieuwe media.
Een goede dialoog kan dus vrijwel niet lukken met onherkenbare gesprekspartners. De modererende werking van rechstreekse, zichtbare communicatie en feedback is essentieel voor begrip en samenwerking. Laten we daarom weer gewoon eerlijk met elkaar gaan praten.
Peter, je waarnemingen zullen velen kunnen bevestigen en je eindconclusie aka voorstel in de laatste zin zullen velen toejuichen.
Echter je geeft in je betoog ook aan dat het zo eenvoudig niet ligt.
Hoop dat je ook nog eens een even zo voortreffelijk stuk wil schrijven over de praktische realisatie van dit ‘eerlijk mel elkaar gaan praten’
@Peter, ik ben het roerend met je eens. @Pascal, de eerste stap is het NIET voeren van een email-ruzie, maar al vroeg na de eerste irritatie naar het bureau stappen van de ’tegenpartij’. Vast en zeker binnen 10 minuten onder het genot van een bak automatenkoffie opgelost! De winst lijkt me duidelijk. Succes allen!
Martin, je verwijst nu welicht naar de situatie in de huidige politiek.
Binnen het MKB zal het vast zo werken, maar in grotere organisaties kent men elkaar niet eens persoonlijk.
Als het zo simpel lag, dan was er vast nooit aanleiding geweest om bovenstaand artikel te schrijven.
Hoe dan ook, ik vind het een interesant onderwerp. (vreemd voor een die hard techneut he)