Pas op, een ecosysteem

Zelf ben ik nu zo een zestien jaar actief met open source software. Mijn interesse was aanvankelijk vooral op de techniek gericht. Tegenwoordig boeit mij de invloed van open source software op de ict-markt juist steeds meer. Open source software leidt uiteindelijk tot lagere prijzen van closed source software en tot meer concurrentie op de dienstverlening er om heen. Ik verwacht dat door de lage drempel om te concurreren de kwaliteit van deze dienstverlening hoger zal worden en de prijzen lager. Dat lijkt me gewenst. Het plan Heemskerk heeft ervoor gezorgd dat veel overheden nu serieus de mogelijkheden onderzoeken. Wanneer ik kijk naar de grotere migraties naar open source software, dan zie ik dat het niet altijd soepel verloopt. Bekende voorbeelden hiervan zijn de gemeente Heerenveen en de gemeente Amsterdam. Gelukkig zijn er ook projecten waarbij het wel goed verloopt. Een dergelijk project heb ik van dichtbij mogen volgen, het Antonius Open!-project. Ook hier is het invoeren van een open source desktop (Ubuntu) niet eenvoudig gebleken.

Een gebruikersorganisatie (in dit geval een ziekenhuis) is gewend specifieke applicaties te gebruiken. Men is met dit 'gereedschap' vergroeid en wil dat het liefst niet veranderen. Terecht overigens, want ict is immers voor medisch personeel een middel en geen doel. Bovendien wordt het personeel niet persoonlijk met de kosten van closed source software geconfronteerd. Dus waarom veranderen?

Bij het invoeren van Ubuntu-desktops wordt je dan ook voortdurend dezelfde vraag gesteld. Draait mijn applicatie ook op Ubuntu? Na onderzoek bij de verschillende pakketleveranciers is het antwoord eenvoudig: in de meeste gevallen niet. Vervolgens start het zoeken naar alternatieven. Die zijn gelukkig voldoende voor handen in de wereld van open source software, maar alternatieven zijn nooit exact hetzelfde. Daarom ontstaan er discussies over 'voorheen kon ik dit, maar dat kan ik nu niet' of, 'waarom moet ik twee handelingen verrichten terwijl dat eerder in één handeling kon?'. De vraag lijkt te zijn of de eindgebruikers de alternatieven wel gaan accepteren. Anderzijds hebben de gebruikers toch wel vaker met veranderingen te maken gehad, waar is men bang voor? Open source software geeft per slot van rekening extra invloed om zaken eigenhandig aan te passen.

Ecosysteem

Het wordt duidelijk dat het niet alleen om het vervangen van een desktop gaat, maar om het vervangen van een volledig ecosysteem. Een ecosysteem dat bestaat uit leveranciers die een platform maken (het besturingssysteem, de desktop, in dit voorbeeld Microsoft Windows) en leveranciers die daarvoor software schrijven. Applicaties schrijven voor het platform wordt aantrekkelijker als het platform dominant aanwezig is. Omgekeerd is het platform aantrekkelijk als er veel applicaties beschikbaar zijn. Als dit 'vliegwiel' eenmaal in beweging komt, dan houdt het zichzelf in stand en wordt het een compleet ecosysteem.

Zo een populair ecosysteem is voor bedrijven en eindgebruikers weer erg aantrekkelijk. Uiteindelijk draait het natuurlijk om marktwaarde. Het open source ecosysteem is lang niet zo omvangrijk en er is lastiger geld aan te verdienen. We proberen in feite een uitgebreid ecosysteem te vervangen door een beperkter ecosysteem. En dat is naar mijn idee precies waar de schoen wringt.

Web based

Bij het Antonius ziekenhuis heeft men echter iets slims gedaan. Jaren geleden is men begonnen een eigen elektronisch patiënten dossier (EPD) te bouwen. Daarvoor is open source software gebruikt (MySQL-databases bijvoorbeeld) en is het volledig web based geraakt. Dit is slim om twee redenen. Allereerst was het jaren geleden visionair om het belang van open source software te doorzien, ten tweede was het ook slim om te voorzien dat een web based architectuur vrijheid biedt. Vrijheid om nu, na jaren, te kunnen kiezen voor bijvoorbeeld een Ubuntu-desktop. Bij het Antonius open project kan daarom op dit moment gebruik gemaakt worden van het EPD op de Ubuntu-desktop. Hoewel er wel kleine vraagstukken op het gebied van de compatibiliteit opgelost moesten worden, kan de belangrijkste medische applicatie draaien. Rest nog de uitdaging van de vijfhonderd overige applicaties, dat wel.

Lichtpuntjes

Een open source desktop is inmiddels volwassen te noemen. Het bevat alles wat een thuisgebruiker nodig heeft. Voor bedrijven die van het huidige en dominante ecosysteem af willen, ligt dat lastiger. Ze stellen dan ook veelal hogere eisen aan de desktop (zoals integratie met een directory server of singel sign on) en komen als gevolg hiervan moeilijk van het dominante ecosysteem af. Gelukkig kan ik een paar lichtpuntjes melden. Om te beginnen banen organisaties zoals het St. Antonius ziekenhuis een pad, waardoor leveranciers beginnen te begrijpen dat er ook een open source ecosysteem is en dat er ook klanten voor te vinden zijn. Bovendien zijn er in het Antonius Open!-project technische problemen opgelost waardoor iedereen nu van de gevonden oplossing gebruik kan maken (zoals de ontwikkeling van een driver voor Canon-scanners). Daarnaast komen er steeds meer alternatieven voor (closed source) applicaties in het open source ecosysteem. Deze alternatieven worden voortdurend beter en gebruiksvriendelijker. Tot slot leert het St. Antonius ziekenhuis ons dat web based applicaties een goede toekomstvaste keuze zijn.

Bottom line

Het is financieel zeer lucratief om je los te maken van een closed source ecosysteem. De business case van het Antonius Open!-project bewijst dat. Makkelijk is het niet, dat bewijzen ook verschillende open source migratieprojecten, maar het gaat de goede kant op. En hoewel het bedrijfskundig misschien van weinig betekenis is, vind ik open source software veel leuker.