Vorig jaar april schreef ik een artikel onder de titel 'De overheid koopt vanaf 2010 duurzaam in', waarin ik mijn zorg heb geuit over het realistisch niveau van deze doelstelling. Wilt u, nu u toch bezig bent met 'Paars+', alstublieft streven naar milieubewuste ministers?
'Ik wil helemaal geen gelijk krijgen' schreef ik vorig jaar. Toch lijk ik het te gaan krijgen. Maar veel belangrijker vind ik dat het ongelijk wordt bewezen van de overheid zelf. Ik geef graag toe dat ik niet alle aankopen van overheden kan overzien. Maar ik heb al wel de nodige aanbestedingen voorbij zien komen in 2010. Ik zie ten aanzien van ‘duurzaam' nog geen verandering en dus ook geen verbetering. Met een demissionair kabinet zijn blijkbaar ook alle beleidsdoelstellingen over duurzaamheid controversieel verklaard.
De echt duurzame innovaties zijn voor overheden nog steeds niet in te kopen. Dat komt vooral door de praktijk van aanbestedingsprocedures. En die aanbestedingsprocedures hebben meer nadelen. Stel nu eens dat die aanbestedingsregels er niet zouden zijn. Wat levert dat op?
Ten eerste is daar de ruimte voor marktwerking richting leveranciers. Vorige keer schreef ik al dat de meeste echt duurzaam innoverende partijen de kleinere partijen in de markt zijn. En die kleinere marktpartijen maken praktisch geen kans om een aanbesteding te winnen. Aanbestedingsregels zijn bedoeld voor het bieden van gelijke kansen voor alle aanbieders, maar het tegendeel wordt ermee bereikt. Als we de doelstelling van aanbestedingen echt serieus nemen, moeten we het fenomeen aanbesteden afschaffen om economische redenen.
Vervolgens is er de vrije keuze voor overheden voor de meest geschikte oplossing. Die keuze is nu praktisch beperkt tot het aanbod van de grote marktleiders. Er moet impliciet gekozen worden voor investeringen die minder goed aansluiten bij algemene doelstellingen, zoals bijvoorbeeld over duurzaamheid, maar daarbij ook leiden tot oplossingen die niet optimaal aansluiten bij concrete behoeften in termen van doelmatigheid, kosten en rendement. We kunnen de aanbestedingsregels dus ook afschaffen op grond van een financieel argument.
Nu zijn er overheidsinstanties die voorafgaand aan een aanbestedingsprocedure al gedegen de markt verkennen en weten welke oplossing voor hen het meest geschikt is. En toch wordt er uiteindelijk iets anders gekocht, door de procedure. Ambtenaren werken daardoor minder prettig en minder effectief dan mogelijk. Afschaffen van de aanbestedingsregels is dus tevens een sociale maatregel.
Weet u wat het uitvoeren van een aanbestedingsprocedure kost? Alle tijd die daar aan de kant van de betreffende overheid (klant) mee verloren gaat kost tonnen per keer, en dat voor aankopen die meestal veel minder kosten. Om nog maar niet te spreken van de tijd en geld die aanbieders moeten investeren om hun aanbiedingen in de vereiste vorm op te leveren. Leveranciers investeren veel liever in innovatie gericht op, bijvoorbeeld, duurzaamheid. Nog een financieel argument om aanbestedingen af te schaffen.
Laten we het als laatste nog over imago en politieke geloofwaardigheid hebben. Afschaffen van aanbestedingsregels past in het beleid om regeldruk te verminderen, te besparen op overheidsuitgaven en het geeft de partijen waarmee u in gesprek bent de kans om in de media te praten over een onderwerp waarover ze wel snel overeenstemming hebben kunnen bereiken.
Geachte formateurs, voelt u zich vooral vrij om alle argumenten die ik aanvoer ook in uw eigen rol als formateur te gebruiken. Zoals u ziet zijn er voor vele toekomstige ministers argumenten om de aanbestedingsregels af te schaffen. Het moet toch mogelijk zijn om hiermee partijen op één lijn te krijgen en voortgang te boeken in de formatie? Wilt u zo vriendelijk zijn om namens mij het nieuwe kabinet te herinneren aan de doelstelling van duurzaam inkopen in 2010? Voor de nieuwe regering wil ik graag de uitdaging meegeven om voor 2011 alle aanbestedingsregels te schrappen en daarmee een duurzame, een financiële, een sociale, een economische vlieg en een imago-vlieg in één klap te slaan. Dat wordt nog eens een slagvaardig kabinet.
Tot slot wil ik u bedanken omdat ik mijn droombeeld met u mocht delen. Mede namens het milieu, de belastingbetaler en al die marktpartijen die echt duurzaam innoveren.
