Het is een onvermijdelijk feit: virtualisatie rukt op in onze datacenters. Servervirtualisatie is inmiddels niet meer weg te denken in alle datacenters van enige omvang. Maar sinds enige tijd worden we verlokt met de aantrekkelijkheden van desktopvirtualisatie. En hoewel dat voor menig ict-manager een logische volgende stap is, is het zaak om toch even stil te staan bij een paar opvallende verschillen tussen beide.
Hoewel sommige partijen al enige jaren actief zijn desktopvirtualisatie (bijvoorbeeld VMware VDI) of meer in bredere zin in virtual desktop delivery (Microsoft Terminal services, Citrix) komen er steeds meer ogenschijnlijk functioneel gelijksoortige aanbiedingen van steeds meer partijen, en het divergeert nog steeds. Het idee dat mee verkocht wordt is echter dat als je eenmaal een hypervisor (Hyper-V, VMware ESX, Xen) aan boord hebt in je datacenter dat het maar een kleine stap is van servervirtualisatie naar desktopvirtualisatie. Dat is maar ten dele waar.
1 Andere werklast
Zijn servers in het algemeen redelijk stabiele, constante werklasten en configuraties en dus voorspelbare belasting op hypervisor als we ze consolideren. Dekstops zijn iets heel anders, zeker met Windows er op. Desktops zijn veel diverser in configuratie en (applicatie)gebruik, en veroorzaken een heel ander belastingspatroon op de processoren, het geheugen en de diversie input-/outputsystemen zoals geheugen, netwerk en disk. Een typische server is vaak maar voor 10 procent of minder en bovendien statisch belast, een typische client is niet belast of staat flink te pieken. Pc's worden regelmatig herstart, er worden regelmatig applicaties op geïnstalleerd en de manier en frequentie waarop een client naar de disk schrijft is afwijkend ten opzichte van een server. De desktop wordt vaak opnieuw deployed om steeds een verse start te kunnen maken. Een voorbeeld bij een willekeurige organisatie: duizend gevirtualiseerde desktops maken veel intensiever gebruik van het san dan vijftig servers, ook met slimme linked clone-technieken, en daar moet het opslagsysteem (SAN) anders op ingericht worden. Dat tezamen maakt consolidatieratio's anders, en daarmee de tco en roi.
2 Netwerkbelasting
Net als met andere vormen van desktop delivery hang het succes van desktopvirtualisatie in sterke mate af van het netwerk tussen de gebruiker en het datacenter waar zijn sessie draait. Niet alleen de bandbreedte, maar ook de latency speelt een rol, helemaal als er naast (beeldscherm, toetsenbord en muis) data ook spraak vervoerd wordt over de lijn zoals VoIP, en er ook multimedia op de werkplek gewenst wordt. Bij servervirtualisatie ligt dat anders, daar speelt de connectiviteit in het datacenter tussen de servers onderling een rol. En die kan potentieel juist positief beïnvloed worden door serverirtualisatie.
3 Ict-support
Veel organisaties zijn nu sterk ingericht op het gebruik van lokale pc's op het bureau en hebben daar hun (hardware)supportafdeling en andere ondersteuning op ingericht, vaak met personele consequenties, helemaal in grote, geografisch verspreide organisaties. Met desktopvirtualisatie verhuist de pc naar het datacenter en worden gebruikers meer afhankelijk van andere infrastructuurcomponenten, want met alleen een thin client kun je niets of niet heel veel. Daarbij verschuift de ict-support ook vaak van lokale medewerkers naar centrale medewerkers en/of wordt de lokale rol anders. Afhankelijk van de organisatie is dat een ware cultuurverschuiving.
4 Applicatieprestaties
Hoewel het aan de serverkant steeds meer de goede kant op gaat, aan de desktopzijde staan we nog aan het begin van brede support van applicaties die op een virtueel besturingssysteem draaien en wellicht zijn de applicaties zelf ook nog gevirtualiseerd. Dat hoeft helemaal geen probleem te zijn, maar de meeste desktopapplicaties vandaag de dag werden geschreven met de gedachte dat ze op een eigen pcf met volledige prestaties van die pc zouden functioneren. Zeker bij applicaties die veel gebruikmaken van multimedia of andere grafische eigenschappen sterk uitnutten, additionele, specifieke, eigen hardware vereisen of veel data wegschrijven is een realistische pilot niet onverstandig. Ervaring leert dat het dan in de meeste organisatie om circa 20 procent van hun desktopapplicaties gaat.
5 Mobiele medewerkers
Deze groep gebruikers vereisen altijd extra aandacht, zoals ook geadresseerd in het artikel ‘Veroorzakers van complexiteit in ICT-infrastructuur'. Een hoge variëteit in soorten eindgebruikersapparaten en lang niet altijd verzekert van een stabiele verbinding met het centrale datacenter, nopen hier tot aanvullende maatregelen en oplossingen, die alle leveranciers tegenwoordig wel bieden, maar wel weer op hun eigen manier. Denk aan synchronisatietools om de roamingdesktop synchroon te houden tot en met desktophpervisors, etc. De grootte van deze uitdaging hangt natuurlijk af van het aantal mobiele medewerkers en soort werk wat zij onderweg moeten kunnen doen en zal per organisatie flink kunnen verschillen.
6 Licenties
Behalve de support voor een applicatie op een gevirtualiseerd OS mag men niet vergeten te controleren of de licentievoorwaarden het gebruik op een gevirtualiseerd OS toestaan in de eerste plaats. Helaas moet dat voor iedere desktopapplicatie in de organisatie bekeken worden om incompliancy te voorkomen. En dacht je de huidige pc's te vervangen door een virtuele en jouw Windows-licentie daarbij over te zetten? Vaak zit er op de pc een oem-versie van Windows toen die geleverd werd en die mag/kan niet gebruikt worden voor geautomatiseerde desktopdeployment. En daar komen dan nog de kosten van de licenties van de hypervisorleverancier bovenop, al was het maar voor de sessiebrokersoftware die vereist is om een gebruiker een sessie aan te reiken wanneer hij aan wil loggen op zijn virtuele desktop. Want deze is niet vanzelfsprekend bij de prijs inbegrepen, vooral bij de ‘gratis' hypervisors niet.
7 Investeringen
Recent onderzoek, ook in Computable, toonde aan dat de kosten van desktopvirtualisatie vaak 1,4 tot 1,7 keer hoger zijn dan die van pc's (blijven) gebruiken. Hoewel natuurlijk de pc's zelf vervangen kunnen worden door relatief goedkope thin clients, komen er andere infrastructuurinvesteringen tegenover te staan, met namen in servers, opslagsystemen, netwerk en het datacenter zelf. Daarbij dient niet onopgemerkt te blijven dat men daarvoor ook iets anders krijgt: een gevirtualiseerde desktop.
Persoonlijk ben ik een overtuigd voorstander van virtualisatie, ook van de desktop, maar het moet wel meerwaarde leveren. De voordelen van desktopvirtualisatie kunnen op zichzelf legio zijn, zoals snel en eenvoudig en zeer gecontroleerd upgraden van applicaties of van Windows, gebruikers blijven met een desktop OS werken inplaats van een server OS, applicatiedeployment en -management over gevirtualiseerde en echte desktops blijft gelijk, gecentraliseerd applicatiemanagement, beter versiebeheer en andere voordelen welke men nog niet eerder verkregen had en wellicht andere voordelen die gebruikelijk zijn bij gecentraliseerde desktopdelivery. Wat dat waard is en of dat een rol speelt, verschilt per organisatie en maakt desktopvirtualisatie het overwegen waard, maar dan wel in een business case. Daar komt wel meer bij kijken dan de virtuele rechte lijn van serverirtualisatie doortrekken naar desktopvirtualisatie.
Je vergeet 1 hele belangrijke licentie namelijk de VECD of tegenwoordig VDA licentie die nodig is om uberhaupt een windows desktop te mogen streamen. Als je dit naar een niet ms device (bv thin client met linux) doet kost je dit nog eens 100$ per jaar per client extra!! Als je dit doet naar een windows device (bv XPe) doet die onder SA valt kan dit voor 23 $ per jaar per client extra.
Verder zijn natuurlijk de grootste voordelen van virtualisatie dat je data binnen het datacenter blijft , en dat je overal toegang hebt tot je virtuele machine.
Hallo Vincent,
Mooi artikel, gelukkig eindig je het met de opmerking dat je een voorstander bent van desktop virtualisatie. Ik zal dan wat vriendelijker reageren 🙂
Ik denk dat een aantal probleem aspecten die je noemt voor het virtualiseren van desktops, juist de reden kan zijn óm te gaan virtualiseren.
De diversiteit in de desktops veroorzaakt dat er meer mis kan gaan en je dus een zwaardere beheersorganisatie nodig hebt. Meer mensen betekent meer geld en dat laatste is iets waar we graag zeer efficient mee om willen gaan.
Door te gaan virtualiseren wordt je geforceerd om na te denken hoe je die diversiteit terug brengt. Als je hier uit bent, brengt het als effect met zich mee dat je beheersorganisatie verandert, in mijn opinie, vereenvoudigt.
Wat inderdaad een probleempunt is, waar ik helemaal met je meegaat, is de financiele kwestie. Zelfs Microsoft komt er in een eigen onderzoek naar virtualisatie achter dat de kosten van software aanzienlijk hoger zijn in een virtuele desktop omgeving. Tja, het lijkt mij dat hier dus een schone taak voor hen weggelegd is om eens met goede akties over de brug te komen.
Uiteraard ben ik het met je eens dat een ieder die met virtualisatie begint zich goed moet bezinnen hoe dit gebeurd. Maar ik ben overtuigd van het feit dat het je op de langere termijn voordelen brengt. In mijn beleving kan dit zelfs al gelden voor bedrijven met 25 of meer medewerkers.
@ Vincent
Je geeft terecht aan dat virtualisatie van de desktop toch wel een andere business case heeft dan servervirtualisatie. Je kritische houding lijkt me daarom best terecht. Complexiteit is namelijk nooit gratis.
Hier komt nog bij dat de gebruikerswerkplek erg aan verandering onderhevig is, zeker voor de mobiele werkers. Attributen zoals tablets, netbooks en smartphones plaatsen de interfacing, het netwerk en het werken met open standaarden en formaten weer volop in de schijnwerpers.
Deze uitbreidingen van de gebruikerdevices maken de applicatiedistributie complex, of vragen om vereenvoudiging en het gebruik van klassieke desktops met geinstalleerde applicaties.
Zeker wanneer geintegreerde notebooktechnologie beschikbaar komt in ‘medium clients’ kan een herbezinning op de klassieke desktop vanuit kosten perspectief weldadig aandoen: gedistribueerde, optimale benutting van de beschikbare resources.
Wel zal in zo’n omgeving de openheid beperkt moeten worden en het beheer strak ingeregeld.
Dit brengt me bij het wenkend perspectief om de desktop maar gewoon te outsourcen bij een partij die hier expert in is. Dan is de virtualisatievraag niet of beperkt aan de orde en doet de business case gewoon zijn werk …