Om Nederland te beschermen tegen water is ict onmisbaar. Computersystemen verzamelen data, analyseren data en doen simulaties. Toch kan het gebruik van ict beter. Computable ging kijken bij de Maeslantkering, het grootste en meest geautomatiseerde waterwerk van de wereld.
Het waait in Hoek van Holland. Golven spatten tegen de kade van de Nieuwe Waterweg. De golven worden veroorzaakt door een rode tanker die richting de haven van Rotterdam vaart. Hij vaart door de witte blokken van de Maeslantkering, het meest recente onderdeel van de Nederlandse Deltawerken.
Van een afstand ziet de kering er niet zo indrukwekkend uit, maar eenmaal onder een van de ijzeren pijlers is duidelijk hoe groot hij is. Twee driehoekvormige ijzeren pijlers houden twee betonblokken vast die de Nieuwe Waterweg af kunnen sluiten. Iedere pijler is net zo groot en heeft net zoveel staal als de Parijse Eiffeltoren. De hele constructie is wit. ‘Het is Hollands trots. Eigenlijk hadden we het bouwwerk oranje moeten maken. Dat kan niet, omdat de tempratuur zo gelijk mogelijk moet blijven, zodat de constructie zo min mogelijk uitzet', zegt voorlichter Emma van den Bosch van het Keringhuis dat rondleidingen bij de Maeslantkering verzorgt.
Geautomatiseerd waterwerk
De Maeslantkering werd tussen 1991 en 1997 gebouwd. ‘Het is het grootste en het meest geautomatiseerde waterwerk ter wereld', zegt de voorlichtster. De constructie moet 1,5 miljoen mensen in de Randstad beschermen tegen de zee, dit gebied ligt twee meter onder het Nieuw Amsterdams Peil (NAP). Doordat de Maeslantkering er staat, is het risico dat dit gebied overstroomt teruggelopen naar één keer per 10.000 jaar, en daarmee is dit stukje Nederland het veiligste wat betreft waterbescherming in Nederland. Omdat de haven van Rotterdam bereikbaar moest blijven, was een constructie nodig die open en dicht kon. De verwachting is dat de waterkering eens per tien jaar gesloten wordt, op de jaarlijkse test in september na.
Het besluit of de kering dicht gaat wordt gemaakt door twee computers. ‘Als je de kering te vaak sluit, kunnen de schepen niet naar de haven van Rotterdam. Dat kost geld, maar te laat sluiten heeft gevolgen voor Nederland', legt Guus Stelling uit. Hij is wetenschapper bij Deltares, dat onderzoek doet naar watermanagement.
De computers die deze beslissingen maken staan in een ruimte bij de betonblokken aan het einde van de arm. ‘Aan de hand van metingen besluit het systeem of de kering moet sluiten of niet', zegt Van den Bosch. Die meting zijn bijvoorbeeld het waterpeil of de watertemperatuur. Iedere tien minuten maakt de computer een berekening voor de komende 24 uur. ‘Er is geen sluit-Maeslantkering-knop', lacht Van den Bosch, ‘alles gebeurt door de computer, maar ik neem aan dat mensen wel kunnen ingrijpen als het nodig is.'
Onmisbaar
Ict is onmisbaar bij het beheer van water, legt Stelling uit. ‘Computers worden gebruikt voor de verzameling van data, berekeningen, simulaties of visualisaties. Het is belangrijk dat deze data zo gedetailleerd mogelijk is. Zo kun je de gevolgen van een overstroming goed analyseren.' Opvallend vindt hij dat veel wateronderzoekers liever een simpele laptop gebruiken dan een supercomputer. Stelling pleit voor informatiecentra voor watermanagement. ‘Vergelijk het met de centra die er nu zijn voor klimaatbeheersing', zegt hij. ‘De informatiecomponent bij watermanagement is nog steeds de zwakste schakel. Daarom moeten deze informatiecentra topprioriteit hebben.'
Waar bijvoorbeeld nog onderzoek naar gedaan kan worden is wat er gebeurt als een waterkering, zoals een dijk, het begeeft. IBM doet samen met Deltares, Arcadis en nog een aantal partijen naar een monitoringssysteem, het project Flood Control 2015. ‘Zo kunnen we realtime beslissingen maken op het moment dat het mis gaat', zegt Piet Dirckx van Arcadis. Op een testfaciliteit laten Nederlandse onderzoekers bewust een dijk instorten. ‘Toen er aan de buitenkant van de dijk nog niets te zien was, zag je in het monitoringssysteem twee dagen van tevoren dingen wijzigen in de dijk', zegt Bram Havers van IBM. Ook Stelling pleit voor dergelijke visualisaties. ‘We kunnen mensen wel de gevolgen laten zien, maar provincies, gemeenten en ander overheden moeten zelf zien wat ze er mee doen.'
De Maeslantkering maakt al gebruik van de nieuwe automatisering op het gebied van watermanagement. Op 25 september wordt weer getest of de kering nog naar behoren werkt. Dat gebeurt jaarlijks. ‘Dat is een heel evenement', vertelt Van den Bosch trots terwijl ze het hek waar de pijler achter ligt op slot draait. ‘Drieduizend mensen komen hier naar kijken.'
Computable Award
Het project rond het beheer en onderhoud van het Beslis- en Ondersteunend Systeem (BOS) van de Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg is genomineerd voor een Computable Award voor beste ict-project van het jaar. Dit beheer en onderhoud werd in 2009 door Rijkswaterstaat gegund aan dienstverlener Logica.
