Na tien jaar Sun kreeg ik door m'n ontslag een kans een en ander te heroverwegen, zo ook ten aanzien van open source en open standaarden. Voor dit thema was ik namens Sun een drijver geweest en het opgaan van deze FOSS 'denkleider' tot slechts een merk binnen Oracle, kent uiteraard z'n oorzaken en gevolgen. Gelukkig ben ik in goed gezelschap, want inmiddels hebben Simon Phipps (chief OS officer), James Gosling (uitvinder Java) en Tim Bray (medeauteur xml) de 'nieuwe' organisatie verlaten. Het hele blok van Sun's open denkers is afgestoten of vrijwillig vertrokken. Wij, en ik mag 'wij' zeggen, zijn degenen die de noodzaak van het toepassen van open technologiëen al jaren geleden doordachten en we weten inmiddels dat deze stroming noodzakelijk is en dus niet is af te wenden. De zaak dient te worden opengebroken zeker nu het web steeds meer een sociale en culturele rol krijgt. De mensen moeten de tools in handen krijgen of kunnen nemen (open source) zoals het bijvoorbeeld ook voor de popmuziekontwikkeling nodig was 'instrumenten en versterkers' te verschaffen die overal gebruikt konden worden (standardisatie). Sorry, maar ik denk hier ineens even aan Ikea's slogan 'Design your own life'.
Even weer serieus, een ieder kan de bedreigingen voor menselijke basiswaarden als 'vrijheid' begrijpen als monopolisten bepalen welke software en platformen we mogen gebruiken. Zij controleren daarmee de markt en ondertussen ook ons als gebruikers. Regelmatig zijn er uitingen die beamen dat technologie en zeker software ons leven steeds meer beïnvloedt en zelfs mede bepaalt. Toch wees J.S.Mill in 1859 (in 'On Liberty') er al op dat elke tijd, onder andere door de technologische ontwikkelingen, opnieuw wordt uitgedaagd de 'individuele vrijheid' als belangrijkste menselijke waarde te beschermen. Het openbreken van de softwaremarkt lijkt me noodzakelijk! Vermoedelijk erkende de Nederlandse politici dit ook toen het actieplan 'Nederland Open in Verbinding' in december 2007 in de Tweede Kamer ter stemming voorlag, al was de uitslag vermoedelijk meer op onderbuikgevoel dan op werkelijke inhoud gefundeerd.
Hoe komt het dan toch dat er ondanks alle goede bedoelingen en volledige politieke consensus over de noodzaak van open technologië en (NOiV) hiervoor, het niet gebeurt in Nederland? De actielijnen zijn duidelijk aangegeven en omdat Nederland de sterkste 'knowledge infrastucture' ter wereld heeft, is ook voldaan aan de infrastructurele voorwaarde. Daarnaast staan we niet alleen, want NOiV is voor vele landen (Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Norwegen, etc.) met deze 'open policy' een voorbeeld geweest om op te volgen. Met andere woorden, hier doet zich voor Nederland een unieke mogelijkheid voor maar waarom pakken we die dan niet?
Mijn voorlopige conclusie is dat de greep van de monopolisten op de softwaremarkt zo groot is dat de politiek niet in staat is de markt open te breken, ondanks de goede wil. Maar wellicht zijn er momenteel andere redenen te noemen om los te komen van deze greep. Het klinkt raar maar 'gelukkig' is er crisis. In crisistijd wordt de kramp zo groot dat men het 'oude' wel moet achterlaten om het nodige 'nieuwe' te kunnen laten verschijnen.
Aristoteles gaf ongeveer 2400 jaar geleden al aan dat een goede samenleving rust op de driegeleding: geesteleven, rechtsleven en economisch leven. Deze geledingen dienen elkaar in balans te houden. Is er disbalans dan ontstaat laakbaar gedrag in één of meer van deze geledingen. Aristoteles zou zeggen dat 'als de deugden niet nageleefd worden (voor het economisch leven is dat gematigheid) gaat het mis'. In de huidige crisis is duidelijk dat het rechtsleven, (de toezichthouders met als deugd gerechtigheid) de controlerende taak op de financiële sector niet naar behoren heeft uitgevoerd. Er werd onrechtvaardig veel geld verdiend met vage producten.
Duidelijk is dat we met een financiële crisis hebben te maken en ook deze staat niet op zichzelf. Wat me opvalt is dat het verschijnsel van vage producten ook toepasbaar is op de ict-sector. En op zeker gaat ook de ict-sector dan ook niet vrijuit,en kent deze ook zo zijn eigen crisis. De ondoorzichtigheid van gesloten producten met al hun fraaie mogelijkheden waarvan de ict-sector jou als gebruiker overtuigt niet verder zonder te kunnen, zaaien veel verwarring en creëren één afhankelijkheid . En als de lock-in daar is krijg je nog meer van hetzelfde zodat er helemaal niet meer vrij te kiezen valt. Mijns inziens is dit de wereld op z'n kop en als ict-architect ben ik niet trots op dit gedrag van de ict-sector. Dit resulteert erin dat een bedrijf zich moet aanpassen aan het opgelegde (software)systeem. Erger ook, voor onszelf ziet de zaak er niet erg rooskleurig uit en gaan er stemmen op dat we er maar aan moeten wennen dat we weinig tot geen privacy meer hebben. Dit alles is in strijd met een belangrijk geldend architectuurprincipe dat 'een artefact moet faciliteren en ruimte moet bieden voor vrije keuzes'. Door deze klemgreep konden de graaiers ook in de ict-sector hun slag slaan. Niet voor niets vind je in de top van rijkste mensen ter wereld meer softwaregiganten (Bill, Steve, Larry en nog een Steve als voorbeeld) dan bankdirecteuren terug.
Nu betalen we als Nederland totaal geschat 25 miljard euro aan license-fees aan hoofdzakelijke Amerikaanse softwarebedrijven. Waar dit getal vandaan komt is door mij niet te verifiëren, maar Microsoft gaf destijds in de Telegraaf aan zicht te hebben op 5,4 miljard euro aan Vista-fees uit Nederland. Dat het een aanzienlijk totaalbedrag aan fees is moge duidelijk zijn. En dat terwijl er voor 100 procent open oplossingen zijn te maken tegen zeker een tiende van de prijs. Dit zou toch een mooie stimulans voor Nederlandse softwarebedrijven (OSSLO) zijn. Die in samenwerking met de wereldwijde (product)communities de open oplossingen dan betere ondersteuning kunnen geven. Daarnaast zijn deze oplossingen door hun open karakter impliciet veiliger. Ook de implementatiekosten zullen lager zijn omdat er niet direct de nieuwste hardware nodig is en kennen ze geen 'barrier to entry or exit', omdat elk component vervangbaar is. Een 'no-brainer' maar toch is er in niet één van de ambtenaarbezuinigingsplannen iets te vinden over deze miljarden bezuiniging, zij laten ict onbesproken. Ze kijken wel uit, veel te lastig die ict. Cto's, zeker bij de overheid, zijn 'risk-avoiding' geworden en zo komen via de achterdeur de monopolisten opnieuw aan tafel om jou te vertellen hoe belangrijk zij vooral ook 'open' standaarden vinden omdat interoperabiliteit moet. Ook is hun advies om open source naar een tweede plan te verplaatsen omdat ook zij daarmee bezig zijn. Eerst interoperabiliteit en daarna zien we wel verder. Ja, allicht nu er vooral gepraat en gehyped wordt over cloud computing en software as a service. Ofwel 'the network is the computer', maar dan in andere woorden.
Zelfs nu we nog dagelijks de gevolgen van de 'economische' crisis proeven en heel voorzichtig moeten zijn niet de frêle opbloeïng met het badwater weg te gooien, zijn we niet in staat onze vaderlandse economie deze stimulans te geven. We kunnen geen afscheid nemen van het huidige gedrag. En toch is dit nodig, want de kramp van de crisis wordt steeds heftiger voelbaar. Tijd voor participatie van een ieder die maatschappelijke verantwoording neemt en niet gelooft dat het werkelijk vanzelf gaat.
Hoe zit het dan met de wetenschap (geestesleven), horen we die niet?. Waarom is er geen onafhankelijk, fundamenteel onderzoek naar het belang van open technologie? Nu is algemeen bekend dat universiteiten veel onderzoeken laten betalen door het bedrijfsleven. Dit lijkt echter niet de reden waarom de wetenschap niet van zich laat horen, hoewel zij zich wel zouden moeten afvragen hoe onafhankelijk de onderzoeken dan wel zijn. Is er dan in het geheel geen hoop?. De drie technische universiteiten in Nederland participeren in een wereldwijd filosofisch programma 'Value Sensitive Design' waar men nadenkt over onder andere Non Functional Requirements zoals 'veilig, privé', etc. Er wordt herkend dat open technologie nodig is om deze NFR's te kunnen verantwoorden. Dus beweging is er wel.
Over beweging gesproken. Nu is er een wetenschappelijke theorie die er van uit gaat dat toen onze wereld nog een draaiende, kolkende lavabol was er een fikse inslag is geweest die een groot brok heet gesteente de ruimte inslingerde die afkoelde en onder invloed van de aarde en de zon in een baan rondom moeder aarde terecht kwam. En zo ontstond wat we tegenwoordig de maan noemen. Door het extra magnetisch veld remde de maan de nog kolkende massa aarde af en werd de invloed van de zon minder zodat de aarde afkoelde en er een aardkorst ontstond waar leven op mogelijk werd.
Over beweging gesproken. We zouden in Nederland toch iets moeten doen met deze situatie en dat is vast niet Moon.org oprichten. Beter lijkt het ict weer te normaliseren tot waarvoor het bedoeld was; faciliterend in plaats van controlerend, zoals dat overigens voor alle techniek geldt. Die vindt zijn fundament in afspraken (standaarden) waarop de (co)creaties, artefacts kunnen ontstaan die waarden (open source) aan onze gemeenschap geven. En ook daar moet gewoon voor worden afgerekend en betaald. Ik ga proberen overheid, bedrijfsleven en wetenschap aan één tafel te krijgen om als vertegenwoordigers van de driegeleding de zaak gezamelijk te bespreken. Of zou je me adviseren gewoon nog wat geduld te hebben tot er door meer inzicht en door afkoeling van het brok 'open denkers' als vanzelf een nieuwe balans ontstaat? Wat gaat jij doen?
Aad Koppenhol
Een epistel met emotie, maar dan in positieve zin. Ik kon je niet helemaal volgen maar ondersteun je gedachte dat Nederland een enorme dynamische gemeenschap is, niet in de laatste plaats door onze culturele achtergrond. Zelfs in de VOC tijd hadden de Chinezen al een oog voor de manier hoe onze cultuur werkt (Zandvliet & Blusse, 2002):
”… zijn de Hollanders hebzuchtig en geslepen, hebben veel kennis van kostbare waren en zijn knap in het streven naar voordeel; om winst ontzien zij zelfs hun leven niet en geen plaats is zover of zij gaan er naartoe. (…) Ook zijn deze lieden zeer bekwaam en vindingrijk, zij maken zeilen als spinnenwebben, die naar alle kanten kunnen draaien om de wind op te vangen, zodat zij in elke richting de wind mee hebben…”
Het gezamenlijk bespreken van jouw standpunt met de 3 partijen overheid, wetenschap en bedrijfsleven is iets wat ik ook al jaren ambieer. In hoeverre onze culturele achtergrond (zie hierboven) een nieuw paradigma gaat opleveren? Ik denk: vast wel. Neemt niet weg dat je mijn stem hebt.
Kennelijk dacht Oracle met de overname van SUN dat ze daarmee de roots van het Open fenomeen (Standaarden en Source) in handen zouden krijgen en zo het grote graaien weer verder naar zich toe te trekken. Wij zijn met de Aad’s, de Bauke’s, de Jan-Willems’s en Arjen’s en Peter’s de onafhankelijken die het totalitaire denken van de grootgraaiers allang voorbij zijn.
Bij de overheid zullen wij Visie moeten ontwikkelen, waarbij de wetenschap de overheid voorziet van de kennis met betrekking tot de consequenties en het nut van Standaarden en het bedrijfsleven zullen wij moeten onderwijzen wat grootgraaien voor gevolgen heeft en hoe zij deel kunnen nemen aan de kennisgroei.
Zoals Jeroen van der Veer al memoreerde bij zijn afscheid als voorzitter van de RvB bij Shell, heeft het communisme het niet gered en het socialisme niet en nu ook het kapitalisme niet (in de huidige vorm). Kennelijk moeten we zoeken naar een hybride model en dat heeft grote gevolgen. Blijvend bij de ICT, en de wens van de Nederlandse overheid om een kennisnatie te worden, geeft alleen het Open Standaarden en Open Source model de garantie dat iedereen kan aanhaken op ontwikkelingen. Kennisgroei vindt hierin de meest optimale mogelijkheid. Monopolies zijn niet meer van deze tijd en dien te vuur en te zwaard te worden bestreden. Aad, ik wil je graag ondersteunen.
In dit opiniestuk worden veel onderwerpen opgevoerd. Het verduidelijkt dat samenlevingen of maatschappijen complexe verschijnselen zijn. Dat daarvoor het beginsel van maakbaarheid geen opgeld doet, maakt Jaap van de Laag in zijn reactie hierboven duidelijk door te wijzen op het falen van communisme, socialisme en kapitalisme in haar huidige eenzijdige vorm. Ik steun Aad in zijn opvatting, dat infrastructurele kwesties bezien en ontworpen dienen te worden vanuit een wisselwerking tussen wetenschap, politiek en bedrijfsleven. Daarbij is dan wel een voorwaarde, dat de betrokken personen inzien wat binnen deze te onderscheiden domeinen de werkende principes zijn. Indien deze principes worden miskend, dan gaat dat na verloop van tijd gepaard met sociaal leed en economische schade. Dit is als het ware een maatschappelijke natuurwet.
Op het partijcongres van de Partij van de Arbeid van 25 april 2010 is het volgende amendement toegevoegd aan het verkiezingsprogramma voor de verkiezingen van 9 juni 2010:
Amendement 8.44
“7. Een efficiënte en effectieve overheid door slimme en open ICT (titel extra punt onder 2.8 dus)
De Partij van de Arbeid ziet een efficiënte en effectieve ICT als noodzakelijke randvoorwaarde voor een moderne en open overheid. Ook in het kader van de brede heroverwegingen ziet de PvdA een sterke inzet op Open Standaarden, Open Source Software en Open Data als randvoorwaardelijk. Hiermee kan een aanzienlijke en aantoonbare kostenbesparing worden gerealiseerd. De inzet van de PvdA zal zijn dat Open Standaarden verplicht moeten worden gesteld voor alle overheden, en Open Data en Open Source Software het uitgangspunt zijn.”
Aad we moeten blijven doorgaan, jouw drive moedigt mij daartoe aan. Tegelijkertijd moeten we ook geduld hebben… Het is ook een kwestie van tijd.
Aad, vandaag hoorde ik Oracle op overheid&ict.
Je stelde ooit dat de odfplugin sun’s slechte tactische produkt ontwikkeling was omdat dan niemand hoeft NA te denken om aan Noiv richtlijnen te voldoen. Zo is geschied. Oracle vraagt nu 60 Euro per download! Gaan we eindelijk commercieel met Oss?
Alle ontwikkelingen gaan in golfbewegingen. De overname van Sun door Oracle zal waarschijnlijk zorgen voor wat neerwaartse druk op de golfbeweging van open source.
De uiteindelijke eindbestemming zal daarmee niet veranderen, alleen het tijdstip van arriveren.
Iedereen is overtuigd van het nut dat we binnen Europa dezelfde stekkers gebruiken voor een koffiezetapparaat.
Voor ons (abstracte) vak van softwareontwikkeling is het logisch dat het grote publiek dit onderwerp niet aanspreekt. Het zou mij niet verbazen dat “onze” Nelie Kroes op dit gebied nog een lans gaat breken.
Tot die tijd schaar ik mij onder mensen als Aad. Ik probeer de voordelen uit te leggen bij beslissers in bedrijven en organisaties, het niveau onder de beslissers is meestal al overtuigd.
Het getal van 25 miljard aan license fees is nogal wat.
Als dat niet onderbouwd is roept dat nog al wat vragen op: sinds het begin van het computer tijdperk 1970 of per jaar?
Natuurlijk is een microsoft fee voor Vista alleen maar dat, geld betaald om een programma te mogen gebruiken, zonder dat er verder wat tegenover staat.
Maar er zijn heel wat programma’s waarbij de license inderdaad een re”eel service contract inhoudt. Bij overgang op Open Source is zijn de kosten van onderhoud lager, (want veel efficienter) maar niet afwezig.
@Albert
Toevallig net een andere post gedaan hierover en dit dus opgezocht. Naar amerika gaat plus minus 15% van de ICT invoer dat is dus 70 miljard * 0.15 = 10,5 miljard per jaar (is afgelopen 3 jaar constant, gek he? :P). Dus ja 25 is dan aan de hoge kant. Bedenk wel dat wij maar 10 miljard verkopen aan het buitenland.
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bedrijven/publicaties/digitale-economie/publicaties/2009-de-digitale-economie-pub.htm
Mooi artikel Aad en het lijkt me een goed idee om die conferentie gewoon te organiseren ! Ik help je graag. Gisteren op de opening van het WCIT congres heeft Maria van der Hoeven duidelijke taal geuit over de kwaliteiten van “open”. Het is wel tijd om door te gaan in dit breukvlak van de tijd, waar de paradigma’s schuren en nieuwe horizonten blijven lonken !