Nog niet zo heel lang geleden schreef ik een whitepaper met desktopvirtualisatie als onderwerp. Hoe kan je als organisatie door het adopteren van een nieuwe technologie op verschillende vlakken voordeel behalen? De genoemde whitepaper is voornamelijk conceptueel en met algemene voorbeelden. Hoe zou die whitepaper er nu uitzien?
Nu zou de paper voornamelijk voorbeelden uit eigen praktijk bevatten. De ontwikkelingen rondom desktopvirtualisatie gaan nog steeds enorm snel. Technieken die we kunnen toepassen zijn sterk verbeterd, toegevoegd of uitgebreid. Denk hier aan 3D, HD en audio. Ook de toepasbaarheid van vertrouwde protocollen als IP verhogen het aantal bouwblokken waarmee we oplossing kunnen vormen. Belangrijkste ontwikkeling is echter de steeds groter wordende interesse vanuit de markt. Het aantal implementaties stijgt snel.
Er zijn een aantal redenen te bedenken waarom een vernieuwend concept zo snel is omarmd. Ten eerste is virtualisatie inmiddels een volledig proven technologie. Daarnaast gaat de ontwikkeling van krachtige hardware dusdanig snel dat de kosten voor een volledige virtuele desktop infrastructuur zijn te overzien. Nu oude showstoppers niet meer aanwezig zijn kunnen organisaties zich daadwerkelijk gaan verdiepen in de mogelijkheden die nieuwe technologie als VDI en desktop delivery met zich meebrengen. Omdat de mogelijkheden zeer divers zijn kan voor nagenoeg ieder probleem een passende oplossing worden bedacht. We redeneren niet meer vanuit een product maar andersom. Dit geeft ons de mogelijkheid de businessdrivers van een organisatie als uitgangspunt te nemen. Daarin schuilt de ware kracht.
Businessdrivers
Juist de verschillende aspecten rondom een desktop raken deze businessdrivers. Allereerst gebruikerservaring. Veel organisaties adopteren een nieuwe manier van werken. Medewerkers zitten niet meer van negen tot vijf op kantoor, maar zijn veel vrijer hun tijd zelf in te delen. Dit betekent wel dat iedere medewerker in de gelegenheid moet zijn om 24×7 gebruik te maken van benodigde ict-functionaliteit. Dit 'anytime' principe gaat vanzelf gepaard met 'anyplace'en 'anything'. Ict-afdelingen hebben dus de interessante uitdaging om onder deze voorwaarden hun diensten te faciliteren. Omdat de meeste bedrijven geen supportafdelingen inrichten die 24 uur per dag worden bemand, rust het nieuwe werken dus sterk op de achterliggende techniek.
Ook de vraag of 'anyone' dezelfde functionaliteit krijgt aangeboden is relevant. Vaak is dit juist niet het geval, immers hangt het af van de functie en bijbehorende specifieke werkzaamheden van de gebruiker in de organisatie. Hoe groter en complexer de organisatie, hoe diverser het desktoplandschap. Om de kosten, meestal de belangrijkste businessdriver, onder controle te houden is het essentieel om nieuwe technieken te omarmen. Zo niet dan verzanden organisaties in onoverzichtelijke en onbeheersbare desktopinfrastructuren, ofwel doen ze concessies aan functionaliteit en de afstemming op de wensen en eisen van gebruikers. Gevolg van het nieuwe werken is een groter veiligheidsrisico. Overal kunnen werken betekent dat bedrijven bewuster moeten omgaan met de risico's die het met zich meebrengt. Desktops en data centraliseren helpt hierbij.
Trend
De enorme interesse vanuit de markt naar manieren om de desktop aan te pakken is de trend die momenteel niet te stoppen is. Tegelijkertijd merk ik dat er, mede vanwege de grote verscheidenheid aan producten en oplossingen, onzekerheden voortvloeien uit deze interesse. Men ziet het spreekwoordelijke bos niet meer door alle bomen die we planten in de markt. Beslissingen worden dan uitgesteld. Juist de partijen die in staat zijn complexiteit te vertalen naar eenvoud zijn het meest succesvol. Dit vergt verregaande kennis van de verscheidenheid aan producten en oplossingen, maar bovenal inzicht in de klant. We kunnen nu eenmaal geen doos 'nieuwe desktopaanpak' verkopen. Adviseurs die dit beheersen zijn verzekerd van succes.
Het grote positieve wat ik het afgelopen anderhalf jaar zie is dat niet meer de techniek het doel op zich is. Maar dat steeds meer organisaties zich bewust worden van het anders werken en de noodzaak hiervan. Eindelijk wordt dus bv vdi de oplossing in plaats van het doel op zich. Te vaak wordt een hype gevolg zonder echt van te voren of na een aantal jaar de TCO of ROI te weten.
Ik ga de technieken niet allemaal opnoemen maar wat ik wel interresant vind is dat er ook vanuit de techniek steeds meer aandacht besteed wordt aan het self-service gedeelte. Ook hier geld weer dat een organisatie hier klaar voor moet zijn.
Ik ben van mening dat voor de ict-professional beheer steeds complexer wordt en je steeds meer organisaties zult zien die alleen nog maar senior beheerders hebben. Beheer zal ook steeds meer verschuiven naar het datacenter. Verder zal binnen nu en 2 jaar steeds meer duidelijk worden dat erg veel organisaties qua organisatie structuur en processen eigenlijk nog niet klaar zijn voor deze hype.
Binnen de techniek zullen afwegingen gemaakt moeten worden. 24 * 7 wordt vaak geroepen, maar dit betekent nogal wat voor een organisatie qua aanschaf kosten en onderhoudskosten. Niet alleen de techniek moet dan redundant uitgevoerd worden op alle fronten, maar ook storingdiensten en faciliteiten zullen ingericht moeten worden. Wat je vaak ziet is dat alleen bepaalde technische mensen storingsdienst draait. Wat als een applicatie uitvalt die erg belangrijk is ? Naast technische mensen moeten eigenlijk ook functioneel beheerders standby staan enzovoorts. Ik vind dat 24/7 te vaak te gemakkelijk geroepen wordt.
Voor veel organisaties zal er veel moeten veranderen, erg veel organisaties zijn op erg veel fronten nog niet klaar voor het nieuwe werken. Te denken valt aan simpele dingen zoals.
– Wat ga je doen als 8 to 5 niet meer echte werktijden zijn.
– Wat doe je met openingstijden van het gebouw en de beveiliging daarvan.
– Hoe is het pand zelf ingericht. Is alles al gebaseerd op flexwerken.
– Wat doe je met de thuiswerkplek pc’s of geef je kantoor laptops en pda’s mee ? Veel organisaties zitten met het feit of de thuiswerkplek wel arbotechnisch verantwoord is.
– sla’s die niet (meer) afgestemd zijn op flexibele werktijden.
– Processen zullen onder de loep genomen moeten worden.
– Ook de organisatie structuur zal onder de loep genomen moeten worden.
– Hoe ga je met je algemene applicatie en data veiligheid om. Een gebruiker kan immers vanuit elke pc of pda bij zijn applicaties/werkplek. te denken valt aan een internet cafe.
Cloud, de industrialisatie van ICT en aanjager van ‘100%’ virtualisatie.
Sinds begin vorige eeuw hebben we al ‘cloud’ elektriciteit: een gestandaardiseerd aanbod van energie uit de muur: anywhere, anyplace en anytime. De ontwikkeling van een energienetwerk bood ons een veelheid van kansen voor hele nieuwe manieren van werken. Cloudcomputing is eigenlijk een herhaling van deze ‘elektrificatie’ een eeuw geleden. Mede door virtualisatie zijn we in staat ‘virtual processing power’ via – of zelfs embedded in – een netwerk gestandaardiseerd aan te bieden: anywhere, anyplace en anytime.
VMware leverde de belangrijkste innovatie door virtualisatie van de IT-engine op basis van standaard ICT bouwstenen. De VM, de virtual machine, levert in feite de 220V 50Hz standaard voor de ICT waarop een keur van appliances kunnen werken, wederom anywhere, anyplace en anytime. Het netwerk wordt eindelijk echt de computer. De ontwikkeling van dit standaard informatienetwerk zal ons vele mogelijkheden bieden voor nieuwe manieren van werken.
Hoe snel die nieuwe manieren van werken zich zullen ontwikkelen, wordt bepaald door de adoptie van het wereldwijde standaard informatienetwerk voor eenduidige virtual processorpower. En dan niet voor alleen publieke toepassingen, die in feite al in ruime mate bestaan, maar juist voor de enterprise toepassingen – de private cloud – waar hoge servicelevels op het gebied van beschikbaarheid, security, compliance en governance kunnen worden gegarandeerd en verzekerd.
Bedrijven virtualiseren hun desktops en applicaties eindelijk niet meer om de hype.
Grotere mate van flexibel werken betekend ook dat de “macht” uit de handen van managers vallen, omdat medewerkers niet altijd meer op locaties zijn. In managementland zal dit leiden tot andere vormen van KPI metingen en managen van je medewerkers. Veel bedrijven (lees managers) zijn hier nog niet klaar voor.
Natuurlijk zijn er de positieve uitzonderingen: Grote bedrijven met veel medewerkers bieden vaak al het flexibel werken aan, zij het in een andere vorm dan op een virtualisatie manier. En de kleine man (minder dan 5 medewerkers) heeft geen dure kantoren of ruimtes meer nodig omdat hij simpelweg deze dienst bij datacenters kan afnemen.
Het klopt dat organisatorisch het een en ander aangepast zal moeten worden: security (dataveiligheid, databeschikbaarheid), maar dat heeft tijd nodig. 7*24 word veel geroepen bij de aanschaf van diensten en in vele gevallen misschien wel te snel. Met de mogelijkheid om overal flexibel te kunnen werken is het wel makkelijker om aan deze wens te kunnen voldoen.
Werktijden zullen meer en meer veranderen voor de IT-er en de vraag is of zij er klaar voor zijn…
De kracht van verandering begint met een goed onderbouwde visie. Ditzelfde principe geldt ook voor desktopvirtualisatie oftwel VDI. Voordat bedrijven zich aan de “hype” van VDI wagen, is het dus van belang er goed over na te denken en duidelijk voor ogen te hebben wat men ermee wil bereiken. Werken via het principe van VDI biedt vele mogelijkheden, maar daarnaast ook vele valkuilen.
Waar dit in de IT altijd op neerkomt: mensen, processen en techniek. Bij VDI is dit niet anders en hier zien we dat het vanuit de technische kant steeds makkelijker wordt om desktops virtueel en “anytime, anywhere” aan te bieden aan eindgebruikers. De techniek is dus langerzamerhand volwassen aan het worden. De vraag is of de mensen (eindgebruikers) en de procesvoering binnen het bedrijf dat ook zijn.
Dit is niet een taak van de IT afdeling om te bepalen. Dit is iets wat door bedrijfsmanagement bepaald en gedragen zal moeten worden. De IT zou dit wel kunnen “pushen”, maar dan is het concept bij voorbaat al gedoemd te mislukken. VDI moet een oplossing zijn tot een bedrijfsontwikkeling. Niet een technisch snufje dat de IT afdeling graag zou willen hebben.
Betrek de eindgebruiker dus bij het hele tranformatieproces. Zorg dat er een duidelijke visie is binnen het bedrijf en de mensen meegenomen worden in dit “nieuwe werken”. Hiermee wordt begrip gecreëerd voor het concept en zal de weg naar innovatie ingeslagen worden samen met de belangrijkste doelgroep : de eindgebruiker.
Martijn Baecke
Technisch Consultant Virtualisatie
Inter Access
Welke associaties roepen zaken als virtualisatie, 3D, HD, audio en desktop op? Bij een nieuwe generatie medewerkers denk ik dat het antwoord al snel ‘virtual worlds’, ‘virtual reality’, ‘massive multi-player online role-playing games’ of soortgelijk zal zijn. Denk aan World of Warcraft, EVE Online, EverQuest, Lineage, Star War Galaxies of zelfs gewoon Second Life. Deze vorm van desktopvirtualisatie valt weliswaar buiten de huidig gangbare definities daarvan, maar is m.i. niet minder serieus te nemen. Zo verbazen Reeves en Read zich er in hun boek ‘Total Engagement’ over dat miljoenen medewerkers overdag het werken als een noodzakelijk kwaad zien, terwijl ze ’s avonds gretig hun credit kaart trekken om tot diep in de nacht mee te doen in grootschalige online games. En dat terwijl de verschillen in taken en rolpatronen tussen deze twee omgevingen helemaal niet zo groot blijken te zijn. De uitdaging op de langere termijn is dus om ervoor te zorgen dat ‘werken’ met evenveel plezier wordt gedaan als ‘gamen’. Volgens mij is dat pas echt Het Nieuwe Werken. Tot die tijd mogen we overigens best onze bedrijfsapplicaties op een wat efficiëntere manier anytime en anyplace bij de medewerkers brengen. Of dit nu om de hele desktop gaat, of om alleen de applicaties. Relatief nieuwe oplossingen als VDI en applicatie-virtualisatie kunnen daar prima middelen voor zijn. Maar een beetje saai blijft het eigenlijk toch wel…
Virtualisatie is een container begrip. Er zijn verschillende vormen van Virtualisatie, dat mag duidelijk zijn. In essentie zorgt Virtualisatie voor het loskoppelen van IT-resources wat o.a. op Storage, Netwerk, Server/Hardware, Desktop, Applicatie en User-Environment kan plaats vinden. Daarbij is Desktop Virtualisatie onder te verdelen in Server-Hosted (centraal uitgevoerd) en Client-Side (lokaal uitgevoerd). In 2009-2010 zag en zie ik vooral Server/Hardware Virtualisatie en Applicatie Virtualisatie veel toegepast worden. Desktop Virtualisatie in de vorm van Terminal Services/Remote Desktop Services was al gemeengoed.
Het gebruik van Virtuele Desktop Infrastructuur (VDI), ook een vorm van Server Hosted Desktops, is sterk in omkomst maar is in 2009-2010 zeker nog niet ‘defacto standaard’. Het zwaartepunt in deze periode zit vooral in Server Virtualisatie met kort daarop gevolgd door Applicatie Virtualisatie. VDI wordt bij verschillende organisaties al in productie toegepast. Vooral de ontwikkelingen op gebieden zoals eind-gebruikers ervaring, impact op (centrale)storage, licensing, schaalbaarheid en imagemanagement zorgen ervoor dat Desktop Virtualisatie in de Server Hosted VDI vorm in 2011 verder zal doorbreken. Bij het ontwerp, bouwen en beheren van een Server-Hosted VDI oplossing is het cruciaal dat o.a. de volgende onderwerpen onderdeel van de visie, strategie en gekozen technologie zijn:
– User experience,
– Storage (I/O),
– Sizing/scaling,
– ‘Project Virtual Reality Check’ http://www.projectvrc.nl
– Impact op WAN en wLAN,
– Profile- en User Environment Management,
– Applicatie Virtualisatie- Readiness en migratie,
– Client device Management,
– Licensing van Microsoft en andere business applicaties,
– XP ‘versus’ Windows7,
– Stateless- en statefull desktops.
De rol en vooral de impact van storage, zowel lokale als gecentraliseerd opslag, in VDI is groot.
Niet alleen qua capaciteit (GBs/TBs) maar vooral aan de I/O kant. Het rekenen met de juiste ‘read’-write’ verhouding op het aantal storage I/Os is van groot belang in de storage sizing. Voor veel mensen is dit een I/Opener. Het optimaliseren van het image is belangrijk om juist zo min mogelijk I/O’s te krijgen waarbij de keuze en impact van stateless- of statefull desktops groot is.
Stateless Desktops:
In de praktijk worden er verschillende andere benamingen voor stateless desktops gebruikt; pooled, none-persistent of standard desktops zijn veel voorkomende termen. De essentie is hetzelfde, de gevirtualiseerde desktop is en blijft altijd schoon en ‘prestine’ dus ‘stateless’. De gebruiker logt in op een beschikbare desktop die onderdeel is van een pool van desktops. Alle machine-gerelateerde aanpassingen, bijvoorbeeld applicaties die door een gebruiker geïnstalleerd zijn, kunnen worden verwijderd op het moment dat een gebruiker zich afmeldt. Gebruikers-specifieke instellingen die in het gebruikersprofiel zijn opgenomen, kunnen wel opgeslagen en hergebruikt worden. Naast de eerder beschreven voordelen van Desktop Virtualisatie hebben stateless desktops de volgende specifieke eigenschappen:
– Eenvoudige uitrol- en update van basis images;
– Virtuele desktop is gegarandeerd 100% identiek;
– De gebruiker heeft altijd dezelfde (schone) werkplek;
– Minder beheersinspanning door standaardisatie van images;
Stateful Desktops: In de praktijk worden er verschillende andere benamingen voor statefull desktops gebruikt, assigned, persistent of private desktops zijn veel gebruikte woorden. De essentie is hetzelfde, de gebruiker is en blijft altijd 1:1 gekoppeld aan een vDesktop. Wanneer de gebruiker de vrijheid heeft om software te installeren blijven de machine-gerelateerde aanpassingen bewaard binnen deze desktop, vandaar de naam ‘stateful’. Naast de eerder beschreven voordelen van stateless Desktops heeft een stateful desktop dus een specifieke eigenschap, dit is:
– Vrijheid binnen de desktop om bijvoorbeeld software te installeren;
Een belangrijk aandachtspunt bij stateful desktops is dat de uitrol, update, upgrade en security van het besturingssysteem en de applicaties minder eenvoudig te managen is dan bij stateless desktops. Ook is de impact op (centrale) storage groter dan bij stateless desktops. Wat is beter, stateless of statefull?! Het antwoord hangt af van welke functionaliteit de eindgebruikers eisen en de impact van deze functionaliteit op de ICT afdeling.
Meer informatie over de impact van storage in VDI kan gelezen worden op: http://bit.ly/5HTajV
Vanaf 2011 zal een nieuwe trend rondom client-side desktop virtualisatie (‘bare-metal client hypervisor’) ingezet worden. De wereld van server-hosted desktops zal stapje voor stapje in de wereld van client-side vDesktops terecht komen. “Good times ahead”
Er is geen ‘one-size fits all’ werkplek oplossing, ook niet met het gebruik van de nieuwste Desktop Virtualisatie oplossingen!
Ruben Spruijt
Technology Officer @ PQR
http://www.twitter.com/rspruijt
“Het “nieuwe werken” begint steeds meer een begrip (lees Hype) te worden. We zien meer en meer ICT bedrijven hiermee adverteren om mensen aan te trekken zodat ze ANYTIME, ANYWHERE en op ANY device kunnen werken. Prachtig natuurlijk, maar wat betekent dat voor de IT-infra?
Als ik in mijn bootje op het IJsselmeer dobber, en toch paraat wil staan om te kunnen werken, spelen zaken als connectivity en bandbreedte opeens een belangrijke rol. En de zaken die ik offline heb gedaan wil ik zo snel mogelijk synchroniseren om het nieuwe werken echt waar te maken.
Een virtuele desktop kan dan uitkomst bieden, maar alleen als je hebt nagedacht over de User Experience, Performance, Desktop delivery (hoe diep is je portemonnee) , Datasynchronisatie en -integriteit bij Online/Offline werken. Ontwerpkeuzes dus.
Ik wil hier graag de aandacht vestigen op de impact Delivery van de Desktop en de User Experience.
1000 VDI images nemen al snel (1000 x 20GB) aan capaciteit in beslag. En als 500 gelijktijdige gebruikers rond 9 uur de zogenaamde “Bootstorms” oproepen, dan moeten je servers EN storage dat wel aan kunnen om de User Experience op peil te houden en de flexibiliteit van het nieuwe werken te borgen.
Gelukkig kan het allemaal, met flexibele cloningtechnologie en moderne cachingtechnieken. Maar belangrijk is wel om te onderzoeken of de totale infra, en niet alleen de servers, in staat is om een goede gebruikersomgeving te leveren. Anders wordt het nieuwe werken ook het “dure werken”.
Veel organisaties verkennen op dit moment VDI met de hoop dezelfde kostenbesparing te behalen als dat gelukt is door het virtualiseren van de servers. Dit is echter een utopie.
Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat de werkplek op datacenter hardware komt te draaien. Deze hardware is vele malen duurder dan desktop hardware. Desktop hardware die je overigens nog steeds nodig hebt (fat of thin) en dus moet blijven beheren. Hoe geoptimaliseerd dit soms ook is.
De client hypervisor is in dat opzicht een grote verbetering. Wel de beheersmatige voordelen, niet de dure datacenter hardware.
De client hypervisor heeft echter net te lang op zich heeft laten wachten en ziet zich nu ingehaald door de volgende innovatie: het webifiseren van alle applicaties. Dit maakt het OS namelijk van ondergeschikt belang. Op het moment dat een organisatie zijn applicaties webbased heeft gemaakt is het BYOP (Bring Your Own PC) walhalla mogelijk. Hierbij moeten de applicatie en browser ontwikkelaars zich wel blijven houden aan gestelde standaarden.
Mochten al je bedrijfsapplicaties webbased zijn, dan lost dit direct een aantal problemen op. Contractwerkers, gestolen laptops, verloren USB sticks, anytime, anywhere werken, applicatie upgrades en packaging.
Uitdagingen blijven er natuurlijk ook. Zoals de beveiliging en authenticatie richting de bedrijfsdata. Maar ook randapparatuur die ondersteund moet worden op de zelf meegebrachte werkplek.
“1000 VDI images nemen al snel (1000 x 20GB) aan capaciteit in beslag”. Ik dacht het niet! VDI images van XP werkplekken hoeven niet groter te zijn dan 1,2 GB! Applicaties hoeven er namelijk niet in te zitten; die staan klaar op een centrale LUN welke voor iedere werkplek toegankelijk is om ze te activeren, deactiveren of resetten. Het XP image controleert bij inloggen de rechten van de gebruiker in de AD en activeert de aan hem./haar toegewezen applicaties. Extra applicaties kunnen door de beheerder razendsnel worden toegewezen (aan individuele gebruikers zowel als aan groepen), al dan niet voor tijdelijk gebruik. Beveiligingsissues worden met de juiste toepassing van VDI oplossingen niet groter dan in traditionele omgevingen, integendeel. 100% veiligheid is vrijwel nergens te garanderen. Als een worm actief is en deze bereikt je golden image op het moment dat deze actief is (wat eigenlijk alleen maar het geval is tijdens het klonen) dan moet je opnieuw beginnen. Omdat zowel de data als de applicaties niet op het image staan blijft in dat geval de schade beperkt tot het XP image zelf. De praktijk is dat gemiddeld 90% van de werkplekken is te standaardiseren. De overige 10% bestaat uit fat clients. Beheer vindt centraal plaats en even zo gemakkelijk voor gebruikers binnen het netwerk als voor gebruikers van mobiele apparaten buiten het netwerk. Dat betekent dat er nauwelijks nog hardware op de fysieke werkplekken staat en wat er staat is vrijwel onderhoudsvrij. BYOP is gewoon mogelijk. Een cloud toegankelijke infrastructuur is gewoon mogelijk. Kijk eens op http://www.virtualstrom.org
Door de komst van desktopvirtualisatie ziet de toekomst van de desktop er compleet anders uit. Binnen niet al te lange tijd zal een desktop niet meer worden gezien als een device, maar als een service – noem het Desktop as a Service. In het DaaS-model kunnen desktops centraal worden beheerd en worden geleverd aan alle soorten apparaten (PC’s, laptops, iPhones, iPads) op elk moment, en ook nog op een veilige manier. Gebruikers krijgen elke keer als ze inloggen een ‘schone’ desktop, waardoor het net lijkt alsof ze elke keer een nieuwe computer opstarten.
Een ander gevolg van desktopvirtualisatie is dat er steeds meer privélaptops worden gebruikt op kantoor. Werkgevers hoeven immers geen bedrijfslaptop meer te kopen voor werknemers, maar kunnen een vergoeding geven aan een werknemer die zelf een laptop naar keuze aanschaft. Op hun eigen, gepersonaliseerde laptop krijgen werknemers toegang tot virtuele desktops en applicaties. Door gecentraliseerd beheer en ondersteuning worden bedrijfsgegevens volledig geïsoleerd, dus kunnen werknemers zelf hun eigen besturingsysteem kiezen voor hun privéomgeving. Vooral voor mobiele werknemers is het een groot voordeel om één laptop te gebruiken voor privé en werk.
Als organisaties radicaal anders tegen desktops gaan aankijken, kunnen de kosten van desktopbeheer dus fors naar beneden gaan. Door gebruik te maken van één image dat telkens opnieuw wordt gebruikt, worden de kosten per gebruiker geminimaliseerd.