De rechtszaak van Kaspersky Benelux versus Kaspersky Internationaal heeft de aandacht weer op een oud maar belangrijk onderwerp gevestigd. Hoe zit het met de juridische relatie tussen de producent en zijn wederverkopers? Bij een contract is elke partij gebonden aan de goede trouw. Dat kan onder meer betekenen dat de samenwerking niet ineens kan worden opgezegd.
Wie als producent kiest voor het indirecte model – geheel of ten dele – heeft zijn wederverkopers in alle soorten en maten hard nodig. Hoe vaak heeft ceo Steve Balmer niet ‘thank you’ gezegd tegen de Nederlandse Microsoft business partners? Samen sterk, luidt het devies voor de entrepreneurs. Voor zakendoen op basis van een franchiseformule doen eveneens beide partijen samen aan economische waardecreatie. En goed beschouwd geldt dat ook bij exclusieve afspraken, zoals exclusieve distributieovereenkomsten. Maar let op: exclusieve relaties kunnen de competitie in een bepaald marktsegment beperken, misschien wel verhinderen of zelfs vervalsen. We betreden dan het complexe mededingingsdomein en hierover hebben zowel Brussel als Den Haag regels opgesteld. De juridische positie van distributeur en reseller is door het recente wapengekletter tussen het Russische Kaspersky Lab en zijn exclusieve franchisenemer in de Benelux nadrukkelijk onder de aandacht van het kanaal gebracht. Kaspersky Lab verbrak namelijk op 1 januari de samenwerking met deze franchiseorganisatie, naar eigen zeggen op grond van wanprestatie (‘stelselmatige schendingen’). Kaspersky Lab Benelux had daarom geen toegang meer tot de licenties van het moederbedrijf en kon dus niet meer leveren.
Gevolgen
Een dergelijk eenzijdig besluit raakt natuurlijk in beginsel het gehele ecosysteem van wederverkopers in de regio, maar er zijn uitzonderingen die de dans ontspringen. Zo zegt Bastiaan Bakker van Motiv: "Wij hebben hier geen last van gehad. Motiv gebruikt de Kaspersky-software in de beveiligingsoplossingen binnen het netwerk. Veelal zit dit OEM voorgeïnstalleerd op applicances van bijvoorbeeld Blue Coat Systems. Wij hebben voor support in dat geval vaak contact met Blue Coat. Verder hebben we goed contact met Kaspersky Lab in Nederland en met Dick Gehéniau in het bijzonder. We hebben dus zelf geen directe negatieve gevolgen of schade in relatie tot Kaspersky."
Wat vindt Bakker inhoudelijk van het conflict? "Vanuit Motiv heb ik veelvuldig contact met Dick Gehéniau. Ik ken hem als iemand die zich meer dan honderd procent inzet voor zijn bedrijf en Kaspersky, en daarom is Kaspersky Lab zeer succesvol in de Benelux. Het is dan bijzonder vervelend om te zien dat vanuit Moskou wordt besloten om de softwareverkoop anders te regelen. Ik hoop dat ze samen een passende oplossing zullen vinden. En wat Motiv betreft is dit met de bestaande organisatie, met Dick Gehéniau en alle medewerkers in het kantoor in Den Bosch."
Rechter
Ondertussen heeft de rechter uitspraak gedaan in een kort geding. In een notendop: Kaspersky Lab Benelux mag tot 1 augustus de Russische software blijven verkopen, besliste de Bossche rechter op 8 februari. Dat betekent dat Kaspersky tot die datum licenties aan het Nederlandse bedrijf moet leveren. Geeft het moederbedrijf hier geen of onvolledig gehoor aan, dan kan een dwangsom van 50 duizend euro worden opgelegd.
Interessant is de motivering van het vonnis. Zomaar opzeggen, dus zonder een redelijke opzegtermijn, mag juridisch niet. Dat versterkt de rechtspositie van Kaspersky Lab Benelux waarschijnlijk, want er loopt ook een bodemprocedure tussen de partijen. Volgens de franchiseorganisatie lopen de afspraken namelijk door tot 2012, terwijl de Russen van mening zijn dat de overeenkomst eind vorig jaar op juiste gronden is beëindigd.
Over de exclusiviteit hebben de partijen eveneens de degens gekruisd. De Nederlandse franchisenemer claimt het exclusieve recht te hebben op verkoop van Kaspersky-software in de Benelux en weigert afdracht van de licentiegelden, omdat de Russen zelf aan klanten in de Benelux-regio zouden hebben geleverd. De rechter besloot de franchisenemer een bankgarantie op te leggen ter grootte van 2,9 miljoen euro.
Tips voor de franchiseorganisatie
– Partijen moeten heldere afspraken maken over exclusiviteit. Die kan twee kanten uit werken. Zo kan worden bepaald dat er in een bepaalde regio maar één franchiseorganisatie is en dat de producent zelf in deze regio niet rechtstreeks aan eindgebruikers mag leveren, ook niet aan large accounts.
– In de (exclusieve) relatie tussen de franchiseorganisatie en producent kunnen partijen contractueel afspreken dat bij een conflict de producent gewoon blijft doorleveren tot het geschil definitief is opgelost. Anders gezegd: tijdens ruzie gaat de handel gewoon door.
– Ook kunnen partijen een technologie-escrow overeenkomen, op basis waarvan de franchiseorganisatie een toegangs- en verkooprecht met betrekking tot de technologie krijgt, wanneer de producent niet meer levert. Dat kan het geval zijn bij surseance van betaling of faillissement, maar ook bij wanprestatie.
– Vooral bij exclusieve overeenkomsten is het belangrijk om naar de toekomst te kijken en in een vroeg stadium te bepalen wanneer en op welke wijze de partijen uit elkaar gaan en wat de gevolgen van de (tussentijdse) scheiding zijn.
Tip voor de distributeur en dealer
– Wanneer de exclusieve franchiseorganisatie in de regio, om welke reden dan ook, niet langer levert, leiden distributeur en reseller doorgaans meteen schade. Om dit probleem voor te zijn, kan de producent contractueel verklaren dat hij in deze omstandigheid – al dan niet tijdelijk – de rol van zijn exclusieve franchiseorganisatie overneemt en blijft leveren volgens de tot nu toe gebruikelijke condities.
– Wanneer intellectuele eigendomsrechten – auteursrechten, octrooien, merken – bij de indirecte levering van producten zoals computerprogramma’s een rol spelen, wordt de zaak ingewikkelder. Zo is parallelle import van buiten de Europese Unie in beginsel verboden, maar een Nederlandse distributeur of dealer kan de lokale exclusieve franchisenemer omzeilen door dezelfde producten parallel, bijvoorbeeld uit Duitsland, rechtmatig te importeren.
Mededingingsrecht
Selectieve distributie mag, maar is aan voorwaarden gebonden. Aan exclusieve distributie- en wederverkoopcontracten kan door de Europese Commissie een ‘block exemption’ worden verleend, waardoor ze in beginsel zijn toegestaan onder het Europese recht.
Het contract
Bij de uitvoering van een overeenkomst (contract) zijn alle partijen gehouden aan de goede trouw. Dit juridische principe kan zowel een aanvullende als een beperkende werking hebben op de overeenkomst. Zo kan een langlopend of steeds verlengd contract niet zomaar ineens door een partij worden beëindigd, wanneer er geen afspraken over de opzegging zijn gemaakt. Bovendien speelt in Nederland mee dat de rechter verder kijkt dan de lettertjes in het contract; hij vraagt zich onder meer af: wat beoogden partijen tijdens het aangaan van de afspraken eigenlijk te bereiken?
