In de strijd om de beste business cases van 2009 heeft ook het St. Antonius Ziekenhuis zelf een inzending gedaan. Met het project 'Antonius Open' dingen zij mee naar de prestigieuze Computable-prijs. Het project en aangekoppelde business case gaan over het terugdringen van de licentiekosten door de invoer van open source-software.
De belangrijkste drijfveer achter het project 'Antonius Open' is volgens ICT-manager Gerrit Krediet de post licentiekosten. Die bedragen voor de in totaal 2800 desktops alleen al zo'n half miljoen euro op jaarbasis. Door de toename van het gebruik van mobiele devices dreigde die post bij onveranderd beleid de komende jaren jaarlijks met nog eens zo'n zelfde bedrag toe te nemen. Om die ontwikkeling te doorbreken, startte Krediet het project 'Antonius Open', waarvoor hij begin 2009 groen licht kreeg van de Raad van Bestuur.
Stone-IT
Het Antonius Ziekenhuis wil met dit project 'Antonius Open' een ict-strategie ontwikkelen en uitvoeren om zoveel mogelijk gebruik te maken van open source-software. De verwachte besparingen op licentiekosten zijn zodanig dat de kosten van advisering, migratie en opleiding al begin 2010 zijn terugverdiend.
'Het Antonius laat zich gedurende het project bijstaan door open source dienstverlener Stone-IT', zegt Gerrit Krediet, hoofd ict van het St. Antonius Ziekenhuis.' Zij zullen adviseren over de mogelijkheden van verschillende producten, ict-medewerkers van het Antonius opleiden en projecten starten voor de backend van de ict-infrastructuur die bestaat uit open source-producten van RedHat en Zarafa. Aan het einde van het project zal zowel de backend als de werkplek volledig open source kunnen worden. De werkplek zal bestaan uit Ubuntu als besturingsysteem met applicaties zoals Open Office, Firefox en Zarafa mail.'
Stone-IT zet voor het onderzoek en de migratie minimaal drie Linux-specialisten op het project in en rekent daarnaast op een minstens even grote inzet van mensen van de ict-staf van het ziekenhuis zelf.
Strategie
De strategie om te komen tot open werkplekken bestaat uit 3 verschillende trajecten: opleiden, aan de slag en fase 2. In begin 2009 is begonnen met de training 'Basisvaardigheden Linux' voor vijf netwerkbeheerders van Antonius. Vervolgcursussen die op de agenda staan, hebben onder meer betrekking op tools voor het uitrollen van open source-software en het beheer van de Linux-omgeving.
Krediet: 'Om alvast een gevoel voor Ubuntu teweeg te brengen, werden in de eerste maanden een aantal onder het Ubuntu-besturingssysteem draaiende laptops als 'kiosk-pc's' in de ziekenhuisorganisatie uitgezet en kregen een aantal specialisten de beschikking over een netbook die het EPD kon benaderen. De ervaringen daarmee waren zo positief dat de 'open source vibe' verder zijn opmars maakte. Door aan de backend alles gereed te zetten, is eind 2009 gestart met de feitelijke en snelle uitrol van de definitieve Linux-desktops. Zo is inmiddels de gehele ict-staff over waardoor de eerste honderd werkplekken inmiddels live zijn.'
De komende maanden worden verschillende afdelingen verder uitgerold door medewerkers van het Antonius. Juist door de ict-staff zelf omdat het altijd het uitgangspunt is geweest dat het ziekenhuis zelfstandig in staat moet zijn de gehele open source-omgeving te beheren. Enkel voor derde lijns incidenten heeft het ziekenhuis een service-overeenkomst afgesloten met zijn partner Stone-IT.
Stakeholders
De overgang naar een open source-kantooromgeving levert voor verschillende stakeholders een belangrijke bijdrage. 'De eerste resultaten leveren een hoge kwaliteit van de desktopomgeving op', aldus Krediet. 'De stabiliteit en het efficiënte gebruik van resources in de desktop geven de eindgebruiker een kwaliteitsverbetering van hun ict-werkplek. Ook de ict-helpdesk zal daardoor op termijn minder incidenten te verwerken krijgen. Daar tegenover staat een eerste sceptische houding van een nieuwe werkplek. Doordat zowel het besturingsysteem als een aantal applicaties zoals Firefox en Open Office nieuw zijn voor de eindgebruikers, zullen in eerste instantie opleidingen gegeven moeten worden en kan het aantal calls op de helpdesk toenemen.'
De substantiele besparingen per werkplek, doorgerekend naar totale kosten (TCO), kunnen geïnvesteerd worden in nieuwe projecten binnen het ziekenhuis. Zo is gedurende het traject meteen geïnvesteerd in het inrichten van een deploymentomgeving van de serverinfrastructur van het elektronisch patiënten dossier (EPD). Krediet: 'Met deze investering in een open source-omgeving is de schaalbaarheid en beschikbaarheid van het EPD enorm verbeterd. De motivatie van de ict-staff is, na een periode van onwennigheid en angst voor een nieuwe omgeving, omgeslagen in enthousiasme voor de open source-omgeving. Doordat besparingen worden gebruikt voor het opbouwen van kennis, zien ict-medewerkers dat er worden geïnvesteerd in personeel in plaats van dat er kosten worden gemaakt voor reeds ontwikkelde closed source-software.'
Als laatste stakeholder is het voor de Raad van Bestuur van het Antonius belangrijk grip te krijgen op de stijgende ict-kosten voor kantoorautomatisering, maar zeker ook voor verwachte uitgaven op het gebied van continue uitbreiding van online activiteiten, opslag en bescherming van patiëntgegevens en wetenschappelijk onderzoek. Open source kan daar nu ook op andere gebieden een bijdrage leveren.
Vernieuwend
Krediet: 'Het Antonius Open-project is het eerste open source-project binnen de zorg met een dergelijke omvang. Door het ontbreken van best practices is er visie, lef en doorzettingsvermogen nodig. De Raad van Bestuur moet overtuigd worden, leveranciers worden gevraagd na te denken om open standaarden te gebruiken, ict-personeel moet mee willen werken en eindgebruikers moeten minimaal belast worden. De gebruikte technieken variëren van proven technology (Linux, MySQL, Zarafa, Open Office en Firefox) tot zeer vernieuwend. Zo wordt op dit moment een van de laatste open source-producten voor desktopvirtualisatie van RedHat getest en worden producten als Cobbler en Puppet gebruikt voor het template based uitrollen van Linux-servers.'
Vernieuwend is ook de relatie met ict-leveranciers. Zo heeft de leverancier van vijfhonderd scanners niet mee willen werken aan het maken van een driver voor gebruik onder Ubuntu Linux. Door direct contact te zoeken met open source-ontwikkelaars is binnen twee weken een Ubutu-driver ontwikkeld en opnieuw door het Antonius gedoneerd aan de open source-community.
Organisatie
'Zoals eerder genoemd verloopt de start van een dergelijk project niet zonder enige tegenwerking' vervolgt Krediet zijn verhaal. 'De mogelijkheden van open source-software, het vrij kunnen aanpassen van software, kan veel voordelen opleveren maar vereist van ict-personeel een veranderende rol van beheerder naar meer ontwikkelende specialist. De vertrouwde wegen naar een leverancier die problemen in software oplost en daarvoor vaak op locatie komt, worden afgesneden. In plaats daarvan moet zelf naar een oplossing gezocht worden of kan contact gezocht worden met de community van een bepaalde product. Ook kan er natuurlijk de hulp van externe open source-dienstverleners ingeschakeld worden. Gebruik van open source-software vereist in ieder geval creativiteit en een nieuwe manier van werken en niet iedereen adopteert dat even snel.'
Ook voor een Raad van Bestuur betekent een dergelijk project een verandering. Het project Antonius Open is een voorbeeldproject geworden voor het NOiV-programmabureau dat open standaarden en open source-software binnen overheden en zorginstellingen promoot. Het project is innovatief hetgeen goed past binnen het ziekenhuis, maar de druk om ook de kwaliteit hoog te houden is groot. Zo is het Antonius Ziekenhuis meerdere jaren op rij volgens Elsevier het beste ziekenhuis in Nederland. Ook een bezoek door staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken aan het Antonius Open-project, legt druk om het project succesvol af te ronden.
Succesfactoren
Ondanks dat Stone-IT een grote rol heeft gespeeld in het project, is het uitgangspunt altijd geweest dat het een project is van de Antonius-medewerkers zelf. Na de opleidings- en bouwfase moet het Antonius in staat zijn zelfstandig de omgeving te onderhouden en verder uit te breiden. De projectleiding is daarom neergelegd binnen het ziekenhuis zelf en niet binnen de externe leverancier. Gerrit Krediet en Jetse Pettinga (hoofd beheer) hebben de dagelijkse aansturing voor hun rekening genomen en Jan van der Torn heeft als projectmanager vanuit Stone-IT de aansturing van de externe specialisten voor zijn rekening genomen.
'Succesfactor in dit project is zeker het doorzettingsvermogen van Gerrit Krediet die bij elke showstopper liever nieuwe wegen zoekt dan zich neerlegt bij ontstane situaties', meent Van der Torn. 'In het voorbeeld van de niet-werkende scanners, maar ook bij issues die voortkwamen in de mail of file/printomgeving, is het belangrijk dat er duidelijk wordt gemaakt dat software altijd fouten kan bevatten. Dit geldt zowel bij closed software als bij open source-software. Vaak is het gemakkelijk deze problemen te gebruiken om het project als niet-levensvatbaar te bestempelen. Enkele leveranciers van closed software in de zorg hebben dat ook in de media geuit en verwachten dat het project niet zal slagen. Gerrit Krediet weet echter de ict-staff te motiveren dat juist door het gebruik van open source-softwareoplossingen voor problemen sneller oplossingen te vinden zijn doordat toegang tot de bron mogelijk is en communities vaak sneller reageren op bugs dan commerciële bedrijven. Zonder het aanstekelijke enthousiasme had het project op verschillende manieren gefrustreerd kunnen worden en wellicht zelfs gestopt zijn.'
Van der Torn: 'Ook Jetse Pettinga heeft vanuit zijn rol als verantwoordelijk van de beheerafdeling een belangrijke rol gespeeld in dit traject. Als je alle opgebouwde kennis en expertise van bepaalde software langzaam uitgefaseerd ziet raken kan dat twee reacties opleveren; of je bent het niet eens me het beleid en stapt op, of je gaat er in mee en betrekt je beheerteam bij alle te nemen stappen in dit traject. Door een kerngroep op te richten waarin ict-staff vrijwillig kan meedenken en bouwen aan de nieuwe omgeving, komt er een beweging op gang die andere enthousiasmeert. Het is echter wel belangrijk dat het hoofd van deze afdeling het ict-personeel continu en veelvuldig op de hoogte houdt van ontwikkelingen en doelstellingen.'
Leerpunten
Gedurende het project, dat vanuit de centrale ict-afdeling wordt gerealiseerd, zijn er afdelingen en maatschappen binnen het ziekenhuis die zelfstandig ict-producten wensen en eisen en daarbij nog weinig weet hebben van het open source-beleid binnen het ziekenhuis. Door te weinig te informeren over de voordelen en strategie achter het project, kiezen specialisten nog voor closed source-oplossingen die wellicht niet ondersteund worden door Linux. Op het moment dat er geen webapplicaties beschikbaar zijn, blijft de noodzaak voor een groot aantal Windows-desktops aanwezig. De doelstellingen om minimaal 50 procent van alle werkplekken over te kunnen zetten werden daarmee lastiger haalbaar terwijl meer uitleg wellicht bij had kunnen dragen aan andere eisen aan deze pakketleveranciers. Uiteindelijk zorgt desktopvirtualisatie ervoor dat alle desktops met Linux uitgerust kunnen worden terwijl de Windows-applicaties gevirtualiseerd worden aangeboden, maar het heeft extra kosten voor deze niet geplande desktopvirtualisatie meegebracht.
Krediet: 'Vanaf de start is gedacht dat het project Antonius Open zo duidelijk de voordelen in kaart had gebracht dat elke ict-medewerker vol enthousiasme mee zou werken aan het project. In de praktijk vervallen mensen vaak snel in vast patronen die zekerheid bieden. De extra inspanning die ict-management moet leveren om deze mensen mee te krijgen, was vooraf niet zo duidelijk.'
Windows applicaties gevirtualiseerd worden aangeboden???? Hoe zit het dan met dat enorme licentievoordeel van waaruit alles bekostigd werd. St. anthonius is dus gewoon niet meer licentie-compliant. Wat een gedoe voor een goocheltrucje waar de BSA echt niet intrapt.
Misschien draaien die Windows applicaties onder Wine? Dan heb je geen Windows OS nodig!
Ik vind het mooi zoals St. Anthonius het doet! Dit verdient navolging en maakt de (bijna) monopolist (Microsoft) alerter met techniek en scherper met z’n prijzen.
@Frank,
Helemaal met je eens. Zelfs MS kan de weelde niet decennialang dragen het rijk alleen te hebben (hoewel ze bij tijd en wijle roomser dan de Paus zijn).
Maar Linux is de gedroomde concurrent voor Microsoft: zodra er ergens een substantieel economisch belang ontstaat, ploft het weer uiteen in allerlei deelbelangetjes. Kijk maar naar wat IBM, HP e.d. met Linux doen. Het is nooit anders geweest met Unix. Ondertussen houdt Linux wel serieuze concurrentie van de markt af. O.a. Google is veel bedreigender voor MS dan Linux. Daar zijn ze dan ook goed van wakker geschrokken. Vooralsnog is Google minder goed in staat om allerlei marktpartijen duurzaam aan zich te binden zoals MS dat doet. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Apple, HP, Tulip, Dell (Dell heeft tenminste ook geen beloftes gedaan) heeft MS – voor zover ik weet – nooit de fout begaan het vertrouwen van marktpartijen de beschamen (kom a.u.b. niet met Wordbasic en VBA, want dat verhaal klopt niet). We hebben diverse partijen met boekhoudpakketten gezien voor de Apple-2e die het verder maar moesten bekijken met de Lisa en de Mac. Die gingen hun wonden likken en opnieuw beginnen met de IBM-PC.
De IBM-PC kwam uit met PC-Dos en CP/M-86. Alle administratieve software (naast Apple 2E en Mini’s) was op CP/M-80. PC-Dos had een uitstekend werkende CP/M-80 emulator. CP/M-86 had geen emulator. Wel OS gaat er dan gebruikt worden?
De real/expanded/protected modes van Windows 3.0 waren echt subliem. Dat heeft toen de hele hardwaremarkt opengebroken. Het enige waarvoor je voor die tijd een 386 aan kon bieden, was een eventuele turnkey-oplossing op SCO. Er waren wel wat memory managers voor de 286, maar voor protected mode was er – vier, vijf jaar lang – nagenoeg niets bruikbaars.
@Rob Koelmans,
Als je 30% van de windows licenties de deur uit kan doen bespaar je toch echt 30% op de licentiekosten. Veel pc’s worden alleen voor tekstverwerking e.d. gebruikt. Het streven is dan ook zoveel mogelijk Linux te gebruiken ipv windows. De realiteit wijst uit dat niet alle paketten onder linux te krijgen zijn.
N.a.v. Rob Koelmans.
Microsoft was totaal niet in staat om de 286 te benutten, voornamelijk omdat Windows een cludge was op MSDOS. Ter vergelijking, in die tijd was er naast OS/2 ook Coherent. “niets bruikbaars?” Je hebt niet goed opgelet.
Voor 300 gulden had ik een Unix clone die rots-stabiel was, en de hele zomer dat ik in 1993 aan de middellandse zee zat, de mail en newsserver verzorgde, zonder zelfs maar een cent aan remote beheer. Het grote probleem voor MS op de 286 was de protected mode, je kon in protected mode, maar je kon er niet uit, en dat was nodig voor allerlei knoei. Met fatsoenlijke software zorgde protected mode voor stabiliteit.
Alleen het boek van Petzold vermeldde indertijd trots dat hij het in MS Word geschreven had en aangeleverd aan Microsoft Press. (Programming Windows 3.1). Het Coherent handboek was niet alleen geschreven met allerlei Coherent tools. Dat liep door tot het typesetten en het afdrukken van camera-ready copie op een HP laser printer.
“real/expanded/protected model echt subliem” Laat me niet lachen!
Intel heeft toen de virtuele real mode toegevoegd aan de 386 waarmee je MSDOS programma’s onder protected mode kon draaien. Dat dat zo goed werkte was volledig de verdienste van Intel, want aan de MSDOS programma’s werd geen droppie gewijzigd.
@Albert: De 286 had een aantal cruciale ontwerpfouten. De processor moest een volledige reset hebben om eruit te komen. Microsoft had als geen ander door dat de geïnvesteerde belangen van derden beschermd moesten worden bij alles wat ze deed (waarvoor overigens – nog iedere dag – mijn dank). Intel had al vanaf 1986 een prachtige 386 processor waar de mainstream van de markt niets mee kon. Die Unix clone van jou schaar ik onder de turnkey-toepassingen waar ik het in mijn reactie over had. Maar dat waren – commercieel gezien – randverschijnselen.
“Microsoft was totaal niet in staat om de 286 te benutten”? Windows 3.0 liep bood anders wel degelijk voordelen t.o.v. draaien op een 8086/88. Ik weet niet wat je met ‘cludge’ bedoelt, maar als je bedoelt te zeggen dat Windows op enigerlei gehinderd werd doordat het van MS-Dos werd gelanceerd, zou je moeten aangeven waardoor en hoe. Ik heb er – technisch gezien – nooit een reden voor gezien en heb er ook nooit wat van ondervonden.
De markt heeft de overwegingen van Microsoft indertijd anders lelijk gelijk gegeven. Of hebben ze toen ook al gebruik gemaakt van hun monopolie?
Wat te denken van DR-Dos – gekocht door Novell – dat niet liep met Novell Els II en 2.X. Die kun je er tenminste niet van beschuldigen dat ze gebruik hebben gemaakt van hun toenmalige monopolie. Van Novell München moest ik de gekochte exemplaren maar terugsturen naar HongKong. Zij konden in ieder geval niets voor me doen. Helaas niet de enige of de grootste zeperd die ik heb gemaakt met Novell.
“De real/expanded/protected modes van Windows 3.0 waren echt subliem. Dat heeft toen de hele hardwaremarkt opengebroken. Het enige waarvoor je voor die tijd een 386 aan kon bieden, was een eventuele turnkey-oplossing op SCO. Er waren wel wat memory managers voor de 286, maar voor protected mode was er – vier, vijf jaar lang – nagenoeg niets bruikbaars.”
Grappig.. wel eens van DOS4GW gehoord? Of van bijvoorbeeld Linux? Dat was pas echt protected mode gebruik. Binnen Windows 3.0 was het een en al geknoei. In die tijd was voor Windows 16 bits ’the way to go’!
OS/2 liep inderdaad ook al een tijd lang voor op Windows , zoals Albert al aangaf. Maar goed, OS/2 Warp is tijdens de W95 marketing juggernaut weg gelachen door Gates.
Ja, grappig. Als iets het microsofthaters-wereldje kenmerkt, is het het pedantsuperieure toontje dat ze sinds jaar en dag aanslaat. Ik heb nog nooit van DOS4GW gehoord. Is dat erg? Ik draaide in 1987 in protected mode onder HS-GigaForth. Nooit van gehoord? Grappig. Geeft niet, want commercieel was het niet erg interessant.
16-bit was aanvankelijk niet ’the way to go’ maar Microsoft moest op stel en sprong hun 32-bit beleid omgooien naar een tweesporenbeleid: 32-bit onder NT3.0/3.1/3.5/4.0/2000/XP en 16-bit onder 3.0/3.1/95/98/ME. Dat was omdat de geheugenmarkt niet de verwachte ontwikkeling door zou gaan maken door een deal van de regering Reagan met de Japanners (ter bescherming van Amerikaanse geheugenmakers zoals Fairchild). Het weinige geheugen zou met een 32-bit kernel alleen maar voor applicaties ten koste gaan (en zou bovendien het grotere adresseerbereik overbodig zijn).
Om die reden heeft MS toen een aangepast tienjarenplan opgesteld (tot 2002). Windows-95 moest de eerste 16-bits versie worden die 32-bit applicaties kon draaien zodat er geen marktstagnatie door kip/ei-problematiek zou ontstaan. Zie o.a. artikelen in Microsoft Systems Journal uit die tijd. Microsoft heeft het exact zo uitgevoerd als in dat plan is geformuleerd. De deal met Japan heeft de 32-bit markt inderdaad minimaal 5 jaar achteruit geworpen.
Ik snap niet wat de relevantie is van DOS4GW/Linux/Unix/OS-2/SCO/GigaForth? Het lijkt haast om een wedestrijdje ‘wie draaide het eerst onder protected mode’ te gaan (ook dat zal MS ongetwijfeld winnen, maar wat maakt dat nou uit? Achteraf is OS/2 duidelijk terecht weggelachen door Gates. Hoe kan ‘een en al knoei’ het nou zo winnen van al die superieure producten en partijen? Als MS – objectief gezien – ergens slecht in was, was het marketing. Toch wordt dat steeds weer als argument aangevoerd.
“Zo heeft de leverancier van vijfhonderd scanners niet mee willen werken aan het maken van een driver voor gebruik onder Ubuntu Linux.” Dit was Canon en wilde maar liefst 250.000 euro vragen voor de ontwikkeling.
De programmeur was een Amerikaan die de Sane scanner driver voor slechts 2000 euro maakte.
@Mario: ja, dat zijn nou precies de geintjes die je je bij een normale klant niet kunt permitteren. Zelfs al zou ik alsnog met zo’n Amerikaanse ontwikkelaar op de proppen komen, zou het project vermoedelijk nog afgeblazen worden wegens gebleken risico’s. Bij MS weet je tenminste dat partijen zoals Canon alles al twee jaar ervoor op presenteerblaadje aangereikt hebben gekregen. Dat deed MS ook al toen ze nog het kleinste jongetje in de klas waren.
Ik weet overigens niet veel van scanner-drivers, maar wij konden in ons documentarchiveersysteem vrijwel iedere scanner zonder driver via een Twain-driver configureren. Ben wel benieuwd naar de details van dit verhaal.
We hebben nu een paar Linuxprojecten gedaan en het was Novell-1994 ‘all over’. Dan had Ubuntu weer iets niet en moest je naar Suse-Enterprise. Dan bleek je weer naar de voorlaatste versie terug te moeten omdat de raidcontroller een probleem met de laatste versie had. Dat betekende dan weer dat we naar een simpele netwerkkaart terug moesten want die kon juist weer niet met de voorlaatste versie en zo maar door. Het was net een gokkast. Ik moet tegenwoordig uitkijken als ik een processorboardje ergens voor pak of de bios niet op single-cpu-core staat omdat dat maar eens is ingesteld voor diagnose bij een of ander Linuxprobleem. Iedere keer staat weer een andere Linuxguru je schaapachtig aan te lachen als je zegt dat zoiets toch niet waar kan zijn.
Maar goed, als de betrokken hardware-distri’s het dan bevestigen, heb ik weliswaar de sneue troost dat ik het allemaal zelf kan oplossen in open source, maar daar begin ik i.v.m. klantprioriteit dan toch maar niet aan?
Bij Microsoft gaat vrijwel ieder product in beta vroeger of later in productie bij klanten omdat je dan met de licentie kunt wachten tot de nieuwste versie uit is. Vrijwel nooit problemen en al helemaal niet dat frusterende gedoe waar je 15 jaar geleden al bij Novell doodziek van werd.
Bij Anthonius maar hopen dat ze er de komende jaren nergens meer meer aan hoeven te zitten, want zodra je wat moet valt er van alles om. Dan heb je een lekker lage TCO en naar ROI kijkt toch niemand.
En anders is er in open source altijd wel ergens een geweldig product dat veruit superieur is aan willekeurig welk mainstream product (waarvan het natuurlijk weer reuze grappig is dat vrijwel niemand er ooit van heeft gehoord en toch voor een habbekrats beschikbaar is).
Hèhè, tot zover even de advocaat van de duivel. Ik zal er weer mee ophouden. Maar als het wereldje van volslagen kritiekloze en kritiekwegmoffelende Linux-liefhebbers (waaronder computable) zichzelf en elkaar veren in de kont gaat steken, wil ik toch even stoom afblazen.