Open source betekent vooral open denken

'Open source' is één van de verschijnselen die horen bij het meer ‘open denken’. ‘Open’ in de zin van in samenwerking met anderen ontwikkeld en gebruikt buiten de eigen organisatie. 'Open source-software' is een voorbeeld uit de ict-sector, maar toepasbaar in diverse andere sectoren. Het gaat over de mogelijkheid om met anderen te delen en daar ook zelf voordeel bij te halen.

Wat voor open source-software op gaat, kan ook gelden voor 'open hardware' en 'open bronnen', 'open access content'. Samen een auto of  huis ontwikkelen en verbeteren is niet nieuw meer. Het is mogelijk om fysieke producten met een grote groep gelijkgestemden vanuit de hele wereld via internet samen te ontwikkelen. Internet biedt ons  geweldige mogelijkheden voor open samenwerken of het nu om software of open source-huizen gaat.

Voor Nederland met een open economie is het motto ‘Nederland Open in Verbinding' zoals de overheid dat gegeven heeft aan het programma voor ondersteuning van open standaarden en open source  een goede gedachte. Nederland is een open handels- en diensteneconomie,  met een ambitie voor een sterke creatieve sector.

In de SMO publicatie 'Transactiemanagement, sleutelcompetentie voor Nederland bij een regierol in de globalisering' gaat econoom prof. Frank den Butter in op de openheid van onze economie en de rol van standaardisatie daarbij. Nederland moet ervoor zorgen dat de transactiekosten omlaag gaan. Wij hebben er in Nederland baat bij om open en op samenwerken gericht te denken.

De Nederlandse overheid heeft daarbij vooral een rol in het stimuleren van open (ict-)standaarden en open(baar) maken wat met gemeenschapsgeld is ontwikkeld. Hoe de overheid kan stimuleren dat ook de standaarden van het Nederlands Normalisatie Instituut NEN nog makkelijker beschikbaar komen, blijft  een vraag;  ergens moeten ook nog kosten worden goedgemaakt, open is nog niet gratis.

Eric von Hippel geeft in zijn boek Democratizing Innovation aan dat er goede redenen zijn om informatie vrij ter beschikking te stellen, onder andere omdat de technische mogelijkheden om informatie te delen zo sterk zijn dat afscherming niet haalbaar meer is. Samenwerken krijgt de voorkeur.

Ik geef een voorbeeld van  open denken op het gebied van identity management (het beheer van identiteiten van personen en organisaties op internet).  Rond identity management wordt internationaal heel open samengewerkt, er is een standaardenorganisatie, de academische wereld deelt gericht kennis en softwareleveranciers werken samen in belangenorganisaties die een open karakter hebben. Ook Nederland werkt actief mee.

Standaarden worden via OASIS-Open en de technische werkgroepen Security en IDtrust ontwikkeld, bijvoorbeeld de standaarden voor veilig uitwisselen van identiteit- en autorisatiegegevens. Dit heeft geleid tot standaarden als SAML, XACML, SPML, IMI. De technische comités die het werk doen worden betaald door de deelnemers en de standaarden zijn vrij beschikbaar. Ook het vaak zo gesloten bedrijf Microsoft levert hier een relevante bijdrage, wat een enkele jaren geleden niet voor de hand lag. De academische wereld  deelt praktische kennis over het realiseren van infrastructuren en zoekt oplossingen voor interoperabiliteitsvraagstukken rond bijvoorbeeld het onderling verbinden van landelijke identity management netwerken. Van deze ervaring zouden de Europese overheden nog meer  kunnen profiteren (Je denken kan wel open zijn, maar je moet elkaar ook nog wel weten te vinden). TERENA.org in Amsterdam  faciliteert het delen van deze kennis.  De samenwerking in Nederland vindt plaats via organisaties zoals Surfnet.nl,  TNO, Novay en TILT. Dichter naar het bedrijfsleven toe faciliteert ECP-EPN precompetitieve samenwerking.  Voor de overheid heeft het Forum Standaardisatie  standaarden rond identificatie, authenticatie en autorisatie aanbevolen.

Er zijn een aantal, vooral Amerika georiënteerde, belangenorganisaties waarin softwareleveranciers een leidende rol hebben,  zoals het Kantara Initiative, OpenID–  en InfoCard foundation waaraan iedereen vrij kan deelnemen.

De Europese Unie heeft  een belang bij samenwerking op het gebied van identity management. Stimulering van Europse elektronische transactiestromen en interactie met de overheid leidt tot grote projecten als STORK (Secure identity over borders linked) en projecten waarbij identity management een rol speelt zoals Peppol (Pan-European Public eProcurement On-Line) en EpSOS. Hier komt de aanleiding voor openheid uit een ander motief; deze projecten moeten wel open denken omdat de uitkomsten Europees gedragen moeten gaan worden. Die openheid kost geld en wordt verkocht als aparte activiteit: 'workpackages dissemination', ofwel marketingkosten voor standaarden.

Open denken gaat volgens ons over het elkaar opzoeken en mogelijkheden tot samenwerken afdwingen, wie passie voor een bepaald vraagstuk heeft blijft niet in een ivoren toren zitten.

Actueel in Nederland is openheid op het gebied van identity management bij het project eHerkenning voor bedrijven, de opvolger van DigiD voor bedrijven. eHerkenning  voor bedrijven maakt het mogelijk dat medewerkers van bedrijven met één identiteit kunnen inloggen bij alle aangesloten overheidsdiensten. Het Ministerie van Economische Zaken faciliteert, nadat in mei 2009 een marktconsultatie plaatsvond, de ontwikkeling van eHerkenning door een groep bedrijven en ICTU. Het is een publiek private samenwerking gericht op het ontwikkelen van een open stelsel. Het staat de deelnemers vrij om het stelsel ook buiten de overheid te gaan hergebruiken. Het is geen open source- of open standaardproject, maar wel open in denkwijze waar aanlsuiting bij open standaarden aan de orde is. Het project zet de deuren weer verder open als de documenten openbaar worden en in het Engels vertaald zijn; immers Nederlands wordt niet makkelijk gelezen  door de rest van de wereld.  Waar de overheid werkt aan standaardisatie van de basisregisters zoals het  KvK Handelsregister, zou het goed zijn als de toegankelijkheid daarvan heel laagdrempelig wordt zodat derden daarop diensten kunnen aanbieden. Ter inspiratie kan het voorbeeld van president Obama dienen die tal van overheidsbestanden via www.data.gov openbaar maakt.

Als alles open moet worden, kunnen we dan helemaal niet meer schitteren als individu of enkel bedrijf? Jawel, Eric von Hippel noemt een case study uit de bouw waarbij door vakmensen op de bouwplaats diverse vernieuwingen werden gerealiseerd voor een paar dollars zonder samenwerking in clubs. De aanpak? De uitkomsten werden door mond-op-mond-reclame en publicatie in vakbladen de wereld ingestuurd.

Er zijn genoeg mogelijkheden voor open samenwerking in Nederland of het nu gaat om software, hardware of standaarden, er is vooral een noodzaak voor open denken.

Tony de Bos