De Amerikaanse geheugenspecialist Kingston breidt zijn aanbod van SSD (Solid State)-schijven fors uit. Aan de high-end kant zijn er de E-Series voor servers en de V+-Series voor enterprise notebooks en desktops. Met een goedkoper prijskaartje is er de gewone V-serie, die nu ook wordt uitgebracht als alles-in-eenpakket waarmee eindgebruikers zelf hun desktop of notebook kunnen voorzien van een ‘harde’ schijf zonder bewegende onderdelen. Een test.
Het grote voordeel van een ssd of solid state disc is natuurlijk dat er geen bewegende onderdelen in zitten. Er is dus geen sprake van mechanische slijtage. Een ssd bestaat uit niet-vluchtig NAND-flashgeheugen, hetzelfde dat je kent van usb-geheugens en de opslagkaartjes voor digitale camera’s. Zonder bewegende onderdelen is de schijf stil, verbruikt minder stroom en wordt ook nauwelijks warm.
Ssd’s hebben echter ook nadelen. De technische achtergronden uitleggen zou ons te ver leiden, maar door de manier waarop ssd’s intern werken, is het essentieel dat je ze nooit defragmenteert. Je moet de eventuele automatische defragmentatie van je besturingssysteem dus handmatig uitschakelen voor elke ssd (Onder Windows moet dit via het registry).
Dat geldt ook voor de automatische indexering van gegevens op de ssd, net als voor het Windows swap-bestand, of vergelijkbare functies bij andere besturingssystemen. Voor wie het niet wist: het swap-bestand is een groot verborgen tijdelijk bestand dat het virtuele geheugen herbergt. Verder moet onder Windows XP Prefetch en onder Windows Vista Superfetch uitgeschakeld worden (ook al een registry-ingreep).
Slijtagevertraging deert enkel snelheidsfreak
Ten slotte is het belangrijk nooit de volledige capaciteit van een ssd te gebruiken. Laat bij voorkeur altijd minstens twintig procent ruimte vrij. Hieruit vloeit ook voort dat je een ssd van voldoende capaciteit moet kopen. Dat kan een dure aangelegenheid worden. Beter is het daarom een kleinere ssd te gebruiken als start- en applicatieschijf en gegevens die vaak wijzigen zoveel mogelijk te bewaren op een klassieke harde schijf. Maar wat heet klein: een beetje installatie van Windows gebruikt gauw meer dan 30 GB. Dus zelfs een ssd van 40 GB is krap bemeten, want na formattering blijft van die capaciteit nog maar iets van 38 GB over. Trek daar nog eens twintig procent vanaf die je vrij moet houden en er blijft nog maar 30 GB over. 64 GB is dan een betere, maar ook duurdere keuze.
Nog een laatste opmerking: ssd’s worden trager naarmate je ze vaker hebt gebruikt. Die vertraging kan op termijn oplopen tot veertien procent ten opzichte van een ‘verse’ ssd. Hij valt technisch alleen te verhelpen door de ssd periodiek helemaal leeg te maken met een speciaal programma. Formatteren is niet voldoende, maar een programma dat een schijf veilig wist kan de klus wel klaren. Echter, zelfs met een vertraging van veertien procent na langdurig gebruik blijft elke ssd nog altijd een stuk sneller dan een klassieke harde schijf. Dus in de praktijk is dit probleem alleen van belang voor de echte snelheidsfreak.
E-Series
We starten met de E-Series voor servers. We ontvingen een SSDNow E-Series 2.5-inch (64 mm) ssd met een capaciteit van 32GB. Dat lijkt weinig, maar het is ruim voldoende om te dienen als startschijf in een server. Dat kan bijvoorbeeld een server zijn die voor zijn meer grootschalige opslag een SAN (Storage Area Network) zal gebruiken. Kingston heeft ook een 64 GB E-Series ssd. De E-Series gebruikt Single Level Cell (SLC) NAND-componenten van Intel en is in feite een opnieuw verpakte Intel X25-E ssd. De E-Series heeft een SATA300-aansluiting, goed voor een maximale doorvoersnelheid van 3 Gbit/s. Kingston geeft voor deze 32 GB ssd een leessnelheid op van 250 MB/s en een schrijfsnelheid van 170 MB/s. De MTBF (Mean Time Between Failures) is twee miljoen uren. De schijf is ook getest voor 1 petabyte (PB) aan random writes.
We monteerden de schijf in een HP DC5800 pc met een Intel Core² Duo E8400 3 GHz processor met 4 GiB RAM, die draait onder 64-bit Ubuntu Jaunty 9.04. Ter vergelijking monteerden we ook een SATA harde schijf die qua capaciteit het dichtst in de buurt komt. Dat was een Seagate Maxtor SATA van 80 GB. Vervolgens draaiden we twee benchmarks: bonnie++ en dtech. De eerste voert sequentiële en random-access lees-, schrijf- en zoektesten uit. Dat is prima om de prestaties van een harde schijf te meten voor desktopgebruik. Dtech voert lees- en schrijf-stresstesten uit met een op te geven aantal gelijktijdige clients op exact dezelfde manier als het bekende NetBench benchmarkprogramma. Wij kozen voor 128 clients. De meervoudige stresstest met meervoudige simultane threads blijkt geen probleem voor de Kingston ssd: wij meten maar liefst 408,6 MiB/s gemiddelde werksnelheid voor 128 clients. Onze 80 GB harde schijf haalde daar slechts 11,4 MiB/s. De Kingston ssd is dus maar liefst 35,84 keer sneller bij het uitvoeren van multithreaded stresstests. Ook bij de sequentiële en random-access testen van bonnie++ blijkt de Kingston ssd de betere. Afhankelijk van de test schommelt het snelheidsverschil tussen dubbel en meer dan tien maal zo snel voor de ssd.
V+-Series
De V+-Series is bedoeld voor gebruik in bedrijfsnotebooks en -desktops. Vorm en aansluitingen zijn dezelfde als die van de E-Series (dus 2,5-inch, 3 GB/s SATA2). De V+-Series gebruikt wel minder presterend Multi Level Cell (MLC) NAND-geheugen. We ontvingen de versie van 64 GB, maar er zijn ook versies van 128 en zelfs 256 GB verkrijgbaar. De 64 GB en 128 GB versies hebben volgens Kingston een leessnelheid van 128 GB/s en een schrijfsnelheid van 140 MB/s, dus ze zijn heel wat trager dan de E-Series. De 256 MB versie, die wij niet hebben getest, doet het met respectievelijk 220 MB/s en 180 MB/s bijna even goed als de E-Series. De opgegeven MTBF bedraagt 1 miljoen uren, dus de helft van de E-Series.
We testten de ssd onder Vista in een Dell Vostro 1520 notebook, winnaar van onze recentste notebooktest. De Vostro heeft standaard een 7.200 tpm SATA-harde schijf van Hitachi met een capaciteit van 250 GB. Die scoort onder PC Mark Vantage 3.606 punten. Met de V+-Series 64 GB wordt dit bijna 19.000 punten of ruim vijf keer sneller. Vista start ook meer dan dubbel zo snel op met de ssd.
V-Series Upgrade Kit
De V-Series zijn bedoeld voor consumenten die hun desktop of notebook willen voorzien van of upgraden naar ssd. Beschikbare capaciteiten zijn 40, 64 en 128 GB. Daarnaast zijn er ook upgradebundels voor desktops en notebooks. Wij testten de SSDNow V-Series 40 GB Desktop Upgrade Kit. De V-Series gebruikt eveneens minder presterend MLC NAND-geheugen. De opgegeven prestaties liggen nog wat lager dan bij de V+-Series: tot 170 MB/s leessnelheid en 40 MB/s schrijfsnelheid voor de 40 GB versie. Bij de versies met meer capaciteit ligt de schrijfsnelheid hoger: 70 MB/s. De leessnelheid gaat er daar echter op achteruit: 100 MB/s.
De verminderde prestaties tegenover de V+-Series hebben te maken met kostenbesparingen: de V-Series gebruikt gewoon minder NAND-flashchips. Lees- en schrijfoperaties moeten over minder chips worden verdeeld, waardoor ze langer duren. De MTBF is dezelfde als bij de V+-Series: 1 miljoen uren. De rest van de elektronica (controller, cachegeheugen) is trouwens ook dezelfde.
De upgrade kits bevatten alle benodigde onderdelen om desktops of notebooks te upgraden. Naast een V-Series ssd zit er in de verpakking ook kloonsoftware van Acronis (True Image HD), naast alle benodigde kabels en beugels om de 2,5-inch vorm aan te passen aan een 3,5-inch sleuf. In de notebookkits zijn de beugels vervangen door een extern usb-kastje. Daarin plaats je de interne harde schijf van de notebook, terwijl je de ssd in de notebook installeert. Via True Image HD kun je vervolgens de schijf via usb klonen. Voor desktops gebruik je gewoon een vrije 3,5-inch sleuf en gebeurt het klonen via SATA, wat uiteraard veel sneller verloopt dan via usb. Maar omdat je dit maar eenmaal moet doen, is de kloonsnelheid eigenlijk niet van groot belang. Het is niet zo eenvoudig als een usb-stick insteken, maar gebruikers met enige computerervaring zouden de upgrade toch pijnloos moeten kunnen verrichten. Te meer omdat de meegeleverde cd duidelijke pdf-instructies bevat voor zowel desktops als notebooks. Het spreekt vanzelf dat je het beste eerst een volledige back-up kunt maken van je bestaande harde schijf.
Wij testten de 40 GB V ssd in de Dell Vostro 1520 notebook. Acronis True Image HD werkt eenvoudig en snel. Wel functioneert de gebundelde versie nog niet onder Windows 7 en is alleen geschikt voor Vista en XP. Andere besturingssystemen worden niet ondersteund. De standaardschijf van de Vostro haalt onder PC Mark Vantage zoals gezegd een hdd score van 3.606 punten. De Kingston 40 GB V-Series haalt echter iets meer dan 14.000 punten en is dus bijna vier keer sneller. Wij hebben extra tests gedaan met verschillende andere benchmarks, waaronder HD Tach 3. De ssd is bijna altijd (veel) sneller dan de gewone harde schijf. Vista start bijvoorbeeld bijna dubbel zo snel op. Toch hebben we ook opmerkingen. Zo ligt het cpu-gebruik fors hoger: minder dan een procent bij de hdd, maar tussen vijf en zes procent voor de ssd. Ook sequentiële schijfbewerkingen met relatief grote blokken gegevens (512 KB) verliepen fors trager dan bij de gewone harde schijf (tot eenderde trager). De random access snelheid was daarentegen weer stukken beter voor de ssd.
Conclusie
Het leidt geen twijfel dat ssd’s in de meeste (maar niet alle!) scenario’s beter tot veel beter presteren dan een gewone harde schijf. Door het ontbreken van bewegende onderdelen is de betrouwbaarheid ook groter. Tel daarbij nog het verminderde stroomverbruik, lawaai en de lagere warmteproductie: waarom gooien we onze harde schijven dan niet allemaal overboord? De prijs! Een ssd kost ruim het zes- tot het zestienvoudige van een harde schijf met dezelfde capaciteit. Het gebruik van een ssd vergt ook speciale instellingen van het besturingssysteem, wil men de levensduur niet nodeloos verkorten. Voorlopig moeten die nog grotendeels handmatig worden uitgevoerd. Het zou gebruiksvriendelijker zijn wanneer moderne besturingssystemen dit automatisch zelf doen zouden doen.
Productinfo
Product: Kingston SSDNow E-Series SATA2 2,5-inch Drive 32GB; SSDNow V+-Series SATA2 2,5-inch Drive 64 GB; SSDNow V-Series SATA2 2,5-inch 40 GB Desktop Upgrade Kit.
Producent: Kingston, UK; www.kingston.com
Leverancier: zowat elke hardwareleverancier
Adviesprijs (ex. btw): E-Series 32 GB: ca. 330 euro; V+-Series 64 GB: ca. 151 euro; V-Series 40 GB Desktop Kit: ca. 82 euro; V-Series 40 GB: ca. 77 euro.
Systeemvereisten: SATA-aansluiting
De kern
* Ssd’s zijn stil, energiezuinig, worden nauwelijks warm en presteren erg goed.
* Een ssd behandel je niet zoals een gewone harde schijf: bijvoorbeeld defragmenteren mag niet.
Jozef Schildermans en Johan Zwiekhorst, Data TestLab
