Filosofen van de Universiteit Utrecht hebben samen met een Duitse softwareontwikkelaar een zoekmachine gebouwd die indexeert welke woorden vaak samen worden gebruikt. De zoekmachine leert zo associëren en kan daardoor relevante zoekresultaten leveren, waarin de oorspronkelijke zoekterm helemaal niet hoeft voor te komen.
De zoekmachine Associative neural networks for the humanities (ANNH) is gebaseerd op de ontwikkeling van een ‘neuraal netwerk'. Zo'n netwerk bootst de veronderstelde werking van de menselijke hersenen na door het leggen van associaties tussen begrippen. Hersenonderzoekers gaan ervan uit dat informatie in onze hersenen wordt opgeslagen door het verstevigen of afzwakken van de verbindingen tussen zenuwcellen (neuronen).
Systeem maakt zelf associaties
Een belangrijk verschil met al bestaande systemen om grote hoeveelheden tekst te analyseren is dat het nieuwe systeem de informatiewaarde van elk woord bepaalt door te kijken hoe vaak het woord voorkomt in de doorzochte teksten en met welke andere woorden het samen wordt gebruikt. Op basis daarvan maakt het systeem zelf associaties. Een zoekopdracht kan resultaten (associaties) opleveren waarin de oorspronkelijke zoekterm helemaal niet voorkomt. Ook kan een zoekopdracht binnen één werk van een auteur heel andere resultaten opleveren dan diezelfde zoekopdracht binnen zijn gehele oeuvre.
De zoekmachine is ontwikkeld voor de tekstwetenschap. De ontwikkelaars verwachten dat traditionele vragen uit dit vakgebied, bijvoorbeeld over de datering of het auteurschap van een tekst, nu met behulp van een computer kunnen worden beantwoord. Op dit moment worden de volledige werken van de filosofen René Descartes, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm Joseph Schelling en Immanuel Kant aan het systeem toegevoegd. De onderzoekers willen de komende tijd nog veel meer teksten gaan toevoegen.
Presentatie
Op 16 november 2009 van 10 tot 12 uur presenteren Paul Ziche, hoogleraar Geschiedenis van de wijsbegeerte en de Duitse software-ontwikkelaar dr. Klaus Holthausen de nieuwe zoekmachine in de Boothzaal van de Universiteitsbibliotheek, Heidelberglaan 3 in Utrecht. Zij zullen de werking en mogelijke toepassingen toelichten en een demonstratie geven.