Ict-personeel vergrijst, de economie helpt niet mee en door offshoring verdwijnen banen naar elders. Kan de ict-industrie zijn aantrekkingskracht op veelbelovende starters nog behouden of nemen we afscheid van een gewaardeerde economische stuwer?
In Harvard Business Review (Oct 2009, p. 134) staat een ingezonden reactie van Taimur Khan, business development manager bij Oracle in Washington DC. Hij reageert op een artikel van Pisano en Shih (Restoring American Competitiveness, July-Aug 2009) en stelt dat de Amerikaanse (ict-)industrie een 'robuuste workforce' nodig heeft voor herstel. Echter, crises en offshoring maken deze industrie voor instromers onaantrekkelijk, terecht of niet. Dat ben ik met hem eens. Khan legt verantwoordelijkheid voor herstel van vertrouwen en belangstelling bij ouders, opleiders en bij de industrie zelf. De discussie hierover is ook voor de Nederlandse ict-industrie van belang.
Pisano en Shih wijzen in een antwoord op deze reactie, op de 'vicieuze cirkel' van afnemende belangstelling, wanneer er in een regio, denk aan Nederland, steeds minder mensen een bepaald type werk willen en/of kunnen verrichten. De technologische basis neemt dan af, de carrièrekansen verminderen en steeds minder mensen willen vervolgens dat werk leren.
Niet geheel toevallig is in- en uitstroom uit de ict-industrie een 'hot topic' aan het worden. Dit betekent voor Nederland dat een afname van de ict-workforce door bijvoorbeeld versterkte vergrijzing en aansluitend versterkte uitstroom, voor de ict'ers zelf wellicht niet zo'n zorg is, maar dat voor de betrokken bedrijven (senior management), overheid en opleiders wel moet zijn. We willen hier immers geen vicieuze cirkel binnengaan. We willen juist groeien en beter worden, wat mij betreft althans.
Pisano en Shih zijn wat voorzichtig en nogal vaag met de oplossing die ze suggereren, al gaat het natuurlijk om een complex vraagstuk. Ze stellen (vrij vertaald) voor om 'het voorstellingsvermogen van studenten aan te spreken met kansen die nieuwe, gedurfde investeringen met zich mee brengen'.
Khan benoemt het negatieve effect van outsourcing (hij bedoelt volgens mij offshoring) als trend op de aantrekkingskracht van een industrie. Ook anderen wijzen daar in hun reacties op: Pisano en Shih wegen zo te zien de inhoudelijke drain zwaarder dan het imagoverlies. Ze dragen Apple en Seagate aan als voorbeelden van hoe het moet: essentiële strategische kennis in huis houden en de rest outsourcen, of zelfs 'offshoren'.
Dat standpunt is mijns inziens voor een enkel bedrijf wel interessant, maar industriebreed betekent het dat de 'basis van de loopbaanpiramide' naar het buitenland vertrekt. De 'loopbaanpiramide' is zoiets als 'onderaan beginnen' en 'doorgroeien naar de top'. Onderweg wordt essentiële kennis overgedragen. De plek waar je onderaan kunt beginnen maakt daarbij veel uit. Veel ict'ers zijn hun carrière begonnen in de bouw- of ontwikkelbedrijven en functies die nu, door offshoring, niet meer in Nederland zijn. De volgende generatie zal naar een alternatieve startpositie moeten zoeken. Voor een bedrijf met kortetermijndoelen is dat nu geen essentieel vraagstuk, maar voor de industrie als geheel wel degelijk.
Als de kennisbasis niet vanuit de oude 'loopbaanpiramide' verlegd kan worden naar een nieuw, levensvatbaar traject, treedt die vicieuze cirkel in werking. Het imagoprobleem en de noodzaak om loopbaanroutes te verleggen versterken elkaar. Als er industriebreed een 'trend' naar outsourcing wordt ingezet en starters niet de gelegenheid krijgen om onderaan in te stromen, dan blijft als optie over dat de opleidingen de trend volgen en zich richten op het overdragen van strategische kennis. Maar dat biedt geen soelaas tegen die vicieuze cirkel. Daarvoor moet de industrie namelijk voldoende aantrekkelijk zijn met startposities, beloning en doorgroeimogelijkheden. Wil de industrie hier groeien, dan moet de instroom hier kunnen meegroeien.
Een onaantrekkelijke industrie beperkt zijn eigen groeivermogen. Als de instroom afneemt, niet slechts door deze economische omstandigheden maar door een slecht imago, dan loopt de ict-industrie als geheel dus wel degelijk een groot risico. Offshoring op zichzelf is niet verkeerd, offshoring ten koste van het bestaansrecht op de lange termijn van de ict-industrie in Nederland en/of zelfs Europa, verdient wel skepsis. Ook moet offshoring niet als motor of blokkade inzake veranderingen worden gezien. Pisano en Shih zijn van mening dat Seagate en Apple goed deden aan hun outsourcingsstrategie (over offshoring schrijven ze hier niet, maar omdat ze het over regiogebonden productie hebben, zouden ze dat best eens kunnen bedoelen), wat Europa trouwens niet voor elkaar kreeg. Dat werelddeel was volgens hen nooit een zwaargewicht voor harddisk-productie. Er werd noch voor een productiebasis, noch voor het concentreren en aantrekkelijk maken van de betreffende kennisgebieden gekozen. De waarde wordt, wat disks betreft, volgens hen niet meer in Europa toegevoegd.
De precieze details van Apple, Seagate, iMac- en iPod en harddiskproductie zullen misschien voer voor academische discussie zijn, maar er is van dit voorbeeld nu reeds wat te leren. Wat begint als outsourcing kan voor de industrie op korte termijn winst opleveren, maar door offshoring op lange termijn een zeer groot risico zijn. Het gaat niet slechts om het beperken van productiekosten, maar ook om het veilig stellen van kennisontwikkeling en van de aantrekkelijkheid van de industrie op lange termijn.
Ik pleit voor meer vertrouwen in de mogelijkheden van Europa en in het bijzonder van Nederland. Weeg niet alleen kostenvoordelen op korte termijn, voor zover realistisch, mee, maar ook kennisontwikkeling en aantrekkelijkheid van de industrie. Ik geloof niet dat de verantwoordelijkheid daarvoor op ouders en opleiders moet rusten, zelfs niet gedeeltelijk. De industrie zelf moet kiezen en dan haar verantwoordelijkheid nemen. Als offshoring alleen als een 'business opportunity' wordt gezien, is dat voor de potentiële generatie ict'ers een glasheldere boodschap over hun toekomst in deze industrie.
Effu korte eerste reactie:
Waar ze hier op Computable eens mee zouden kunnen beginnen is POSITIEVERE BERICHTGEVING over ons mooie vakgebied. Dat zou alvast helpen om de ict-sector aantrekkelijker te maken, qua nieuwsberichten. Schrijf eens over hoe MOOI ict daadwerkelijk is met als doel jonge mensen te INSPIREREN om in deze bedrijfstak te gaan werken. Ik kan me niet aan de indruk ontrekken, dat er bij tijd en wijle structruele golven van NEGATIEVE BERICHTEN gepost worden om onze industrie verrot te schrijven en een slecht media image te geven.
Beste RV…Ik zou zeggen, dat je dan maar zelf een ‘structurele golf van negatieve berichtgeving’ moet doorbreken, als je zelf eens een positief stuk schrijft en naar de computable opstuurt. Wie weet hoe zeer ze jouw inbreng waarderen en plaatsen. Maar dan wel graag onderbouwd. Of geef zelf aan waarover er dan volgens jou zo mooi en positeif geschreven moet worden. En als je dan al jongen mensen – talentvolle ICT-ers binnenhaalt met je mooie berichtgeving, dan zijn ze zo weer weg als de werkelijkheid toch nog wel eens anders is. Positieve berichtgeving is voor de korte termijn leuk, maar realistische berichtgving en aanzetten tot discussie en kritisch kijken naar je eigen sector is denk ik veel zinvoller.
Op zicht wel een aardig artikel van Dhr. Ambagtsheer, maar toch wel wat aan de milde kant. De harde realiteit is helaas toch wel dat er momenteel weinig toekomst is in de Nederlandse IT. Zoals hij terecht aanstipt is er een vicieuze cirkel werkzaam die de IT steeds onaantrekkelijker maakt om in te stromen. Een andere vicieuze cirkel, die als de aanjager van de offshoring fungeerde, was de persoonlijke beloning voor de manager die de outsourcing uitvoerde.
Als techneut neem ik steeds meer waar dat niet-technici zoals accountmanagers, relatiebeheerders, SLA-managers, ITIL-deskundigen, compliancy staff de plaats van de reguliere techneuten verdringen. Zoals op zoveel werkplekken in Nederland neemt de hoeveelheid managers schrikbarend toe en worden de deskundigen gemarginaliseerd. Vreemd is dan ook de neiging van de IT bedrijven om te bezuinigen op core business IT door het werk te verplaatsen naar een lage-lonen land. Je zou toch verwachten dat er juist nu wat meer gesneden gaat worden in al die (relatief weinig waarde toevoegende) managementlagen en dat de kroonjuwelen van de IT bedrijven juist gespaard zouden worden. Maar goed, uiteindelijk wordt echte hardcore IT kennis zeldzaam en misschien daardoor over een jaar of 3 weer aantrekkelijk omdat de lonen zullen stijgen. Waarschijnlijk is het gewoon de marktwerking die de IT straks weer aantrekkelijk gaat maken.