Vrijheid van denken is een tijdloos goed. Gisteren maakte ik in dat verband een nieuwe kernwaarde op van open source en haar implementatie: eigen denken in eigen systemen vertalen. 'Huh? da's toch normaal', hoor ik je denken. Nee, de praktijk is anders: we denken passief in systemen van anderen.
Omdat open source vrijheid van handelen betekent en zich openbaart in nagenoeg kant-en-klare systemen, hoef je niemand te vragen om daadwerkelijk te beginnen en is het resultaat van jezelf. Voor organisaties betekent deze constatering dat je het resultaat van eigen creativiteit en expertise in eigen zak houdt. Dat in tegenstelling tot werken met software die van een ander is en waarmee je toestemming nodig hebt om tegen betaling ermee te werken, oftewel closed source.
De criticus zal zeggen: 'Prototyping kan met closed source ook.' Natuurlijk, geen discussie. Of: 'Leveranciers van diensten in open source moet je ook betalen.' Inderdaad, goed punt. 'Bij software die ik betaal, kan ik ook iemand bellen als het mis gaat. Dat spul werkt al jaren goed. Van open source hoor ik vooral dat het vrijheid blijheid is, stuurloze anarchie. Open source betekent voor mij onzekerheid; en daar zit ik niet op te wachten.' Heb daar maar eens van terug (niet doen, helpt niet)! De doordenkende criticus maakt het af: 'Een closed source-leverancier zal ook niet meteen een rekening gaan sturen en mogelijk zelfs ondersteunen dat een organisatie doorontwikkelt. Dus het ontbreken van aanschafkosten is geen voordeel voor open source.' Ook deze gedachte is te volgen, maar…
Wie heeft het eigendom van het resultaat van prototyping zodra het is verwerkt in systemen?
Heb je closed source in huis, dan betekent dit dat je interne automatiseringscreativiteit zich vertaalt in vrijheid verliezen en terug moeten kopen in systemen van een ander. Heb je open source gebruikt, dan is het vrij beschikbaar voor jou. Zo simpel is het en daarom dus een kernwaarde van open source ten opzicht van eigendomssoftware.
'In de non for profit sector wil men actief het denken van medewerkers promoten en minder volgens de geautomatiseerde lijnen en standaarden werken', zegt initiatiefnemer Erik Hommel van www.opencorporatie.nl. Neem bijvoorbeeld een woningcorporatie waar medewerkers de meest praktische vragen of opmerkingen van klanten krijgen, zoals 'Nederland 1, 2 en 3 doen het niet'. Vaak kan en wil men helpen, ook al staat het nog niet in het systeem of in de regeltjes. 'Proactief gedrag stimuleren en zelf aangeven hoe je dit in je werk kunt automatiseren, daar gaat het nu om, en dure software van een ander helpt je met dat doel de verkeerde kant op.'
Ontmoedigend effect van closed source op pro-actief gedrag is dat gebruikers juist een consumerende houding krijgen, die toeleveranciers graag bevestigen met out of the box-oplossingen. De wederzijdse afhankelijkheid wordt daarmee in stand gehouden.
Positief effect van open source op het proces van zelf bedenken en zelf doen: er is een match tussen open source en medewerkers die aanzet tot nadenken, daar waar dat moet of is gewenst. Denk aan bovengenoemde prototyping. Er is geen excuus meer om zelf geen initiatief te tonen: het open source-systeem is direct beschikbaar en niemand die je hand vasthoudt als je er niet om vraagt. Weg met 'het systeem werkt niet zo' en 'we kunnen zelf niks aanpassen want het is niet van ons'. De excuus-truusjes de deur uit.
“Er is geen excuus meer om zelf geen initiatief te tonen: het open source-systeem is direct beschikbaar en niemand die je hand vasthoudt als je er niet om vraagt. Weg met ‘het systeem werkt niet zo’ en ‘we kunnen zelf niks aanpassen want het is niet van ons’. De excuus-truusjes de deur uit.”
Dat klopt, maar dan moet de werkgever wel een programmeur (extra) in dienst nemen. Probeer als systeem/netwerkbeheerder dat maar eens zonder problemen voorelkaar te krijgen, i.p.v. dat ’t gewoon bij ’t bordje van die beheerder erbij op ’t bordje wordt gekwakt.
Ondanks dat, ben ik toch groot voorstander van Open Source. En wel vooral omdat ik Closed Source niet vertrouw (zowel op gebied van kwaliteit en veiligheid) – juist omdat ’t niet Open is.
Het gaat mij niet zozeer om het in dienst nemen van een programmeur om software aan te passen, het kan heel goed een eigen keuze zijn om helemaal niks aan te passen! Het centrale punt zit voor mij in de regie zelf in handen blijven houden. Ik heb aardig wat implementatieprojecten gezien, en mijn beeld is dat de verleiding voor leveranciers om te vertellen hoe het moet voordat er ook maar iemand een vraag gesteld heeft veel te groot is. Logisch ook, voor je het weet doen ze de verkeerde dingen met de software. En dat bedoel ik niet eens ironisch!
Maar op die manier bevordert het een consumerende houding bij de klanten, die geen eigenaar meer zijn van hun eigen probleem. Het gebruik van het systeem is het probleem geworden!
En DAT risico is mijns inziens een stuk kleiner met open source software. Het gaat niet om de inhoud van de beslissing om al dan niet aan te passen, het gaat om het proces naar die beslissing en de rollen in dat proces.