Kennis in ICT-branche

In maart 2000 hebben de Europese landen het Lissabon-akkoord gesloten. Hierin werd als doelstelling geformuleerd dat de EU in 2010 de meest competitieve en dynamische kenniseconomie van de wereld moest zijn. In de aanloop daar naartoe werden in de verschillende landen programma's opgezet om deze doelstelling te halen. In Nederland heeft premier Balkenende in dit kader het Innovatieplatform opgericht. Iedereen lijkt het erover eens te zijn dat kennis essentieel is voor een land om de concurrentie met anderen in de komende decennia aan te kunnen gaan. Hoe staat het eigenlijk met de aandacht voor kennis binnen de ict-branche? Welke eisen stelt de overheid aan de kennis van ict-professionals en hoe gaat de markt hiermee om?

Om een stopcontact te mogen aanleggen, moet de installateur een mbo-diploma Elektrotechniek behaald hebben. Zonder dat papier mag iemand niet zomaar elektrische installaties aanleggen of aanpassen. Om als chauffeur te kunnen werken, moet er, naast het rijbewijs, een chauffeursdiploma behaald worden. Wie als arts werkzaam wil zijn, moet een studie geneeskunde afgerond hebben. Voor een baan als accountant is ook een opleiding, inclusief diplomering, vereist. Het is niet moeilijk nog een tijdje door te gaan met het opsommen van vakgebieden waarvoor de overheid eisen gesteld heeft aan de kennis van mensen die dit vak professioneel willen uitoefenen. Uiteraard is dit volkomen terecht: wij willen er zeker van kunnen zijn dat iemand die zich uitgeeft voor een professional op een bepaald vakgebied, ook de benodigde kennis heeft en de enige manier om dat te toetsen is het afleggen van een examen. Hoe zit dat nu precies in de ict-branche? Welke wettelijke eisen worden er gesteld aan een ict-professional? Hoe verbazingwekkend het ook mag klinken: er worden door de overheid helemaal geen eisen gesteld aan mensen die werkzaam zijn in de ict. Iedereen mag, zonder enige opleiding of certificering, software bouwen voor banken, verzekeringsmaatschappijen, ziekenhuizen, voor overheden en voor particulieren. Er zijn op dit gebied absoluut geen regels.

Natuurlijk zijn er wel opleidingen op mbo-, hbo- en universitair niveau, maar een diploma wordt niet wettelijk vereist voor het uitoefenen van bepaalde functies of het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden. Wat zou de reden hiervan kunnen zijn: dat er met software nooit iets misgaat en dat dus nog nooit iemand op het idee gekomen is om aan de kennis op dit gebied wettelijke eisen te stellen? Of dat slecht geschreven software geen geld kost? Is het niet zo dat onze maatschappij steeds afhankelijker wordt van software en dat de maatschappelijke schade ten gevolge van slecht werkende software dus steeds groter wordt? Ook de hoeveelheid geld die jaarlijks verloren gaat door mislukte ict-projecten bij de overheid, is maatschappelijk gezien moeilijk te verantwoorden.  En niet alleen bij de overheid mislukken projecten, ook in het bedrijfsleven gaat heel veel geld hierdoor verloren en uiteindelijk worden alle kosten door de consumenten betaald.

Verder zien we dat er, in tijden van crisis, binnen de ict-branche onmiddellijk op opleidingen bezuinigd wordt. Onlangs maakte de VOI (Vereniging van Opleidingsinstituten voor ICT) bekend dat de omzet van haar leden gedaald is van 149 miljoen in 2007 tot 98 miljoen in 2008. Natuurlijk komt dit niet doordat er geen nieuwe ontwikkelingen zijn binnen de ict of doordat mensen geen actuele kennis nodig hebben, maar opleidingsbudget geldt als een post waarop als eerste bezuinigd kan worden.

Welke maatregelen zouden nodig zijn om hierin verandering te brengen en kennis binnen de ict-branche de status te geven die haar toekomt? Allereerst zou er een wettelijke basis moeten komen om ervoor te zorgen dat alleen mensen met een erkende ict-opleiding zich professioneel met de ontwikkeling van software mogen bezighouden. Verder zou het toezicht op de kwaliteit van ict-opleidingen verscherpt moeten worden; er zou weer een verplichting moeten komen op aanwezigheid van een onafhankelijke (rijks)gecomitteerde bij de (mondelinge) examens. Tenslotte zou er een register moeten komen met een officiële wettelijke status dat niet alleen eisen stelt aan diplomering en ervaring, maar ook aan 'permanent education'. Natuurlijk zijn alleen wettelijke maatregelen niet voldoende, er zal ook een andere houding binnen de ict-branche nodig zijn, waarbij kennis geen sluitpost op de begroting is, maar de basis om op een verantwoorde en professionele manier met het ict-vakgebied om te gaan.

Als we 'Lissabon' willen halen, zullen we binnen de ict-branche echt aan de slag moeten!