Push e-mail, snelle internetverbindingen, grotere schermen en steeds slimmere mobiele software maken van smartphones echte kleine draagbare kantoren die door hun gebruikers nog maar node worden gemist. Wij testten achttien zakelijke smartphones.
In de individuele besprekingen hierna behandelen we alleen de opvallende punten en geven we ons oordeel. Raadpleeg de prestatietabel voor gedetailleerde testcijfers.
Eerder geteste smartphones
Tien van de achttien smartphones hebben we eerder individueel of in groep getest, maar werden opnieuw voor deze test ingestuurd. We hebben ze hertest en een nieuwe prestatiescore toegekend volgens onze gewijzigde testcriteria. Ze dingen dus ook mee voor de labels en de eindconclusie, maar we hebben ze niet opnieuw individueel besproken. Je vindt hun eerdere besprekingen op onze website. Het gaat om de volgende smartphones: Apple iPhone 3G, HTC G1 Android, HP iPAQ 914c, HTC Touch Pro T7272, Nokia N96, Nokia E71, Palm Treo Pro, RIM BlackBerry Bold 9000, Samsung SGH-i900 Omnia en Sony Ericsson Xperia X1.
WINDOWS MOBILE PLATFORM
HP iPAQ DataMessenger
Dit is HP's versie van een Windows Mobile 6.1 Professional smartphone met schuifscherm en eronder een minitoetsenbordje. De Data Messenger is echter groter en zwaarder dan de vergelijkbare HTC Touch Pro en Sony Ericsson Xperia X1 (zie verder). Hij ziet er ook minder elegant uit dan die twee. Vervelender is dat het toetsenbordje met zijn verzonken, aaneensluitende toetsen weinig tactiele terugkoppeling geeft. Vlot teksten typen is daardoor moeilijker dan bij de Touch Pro en (meer nog) de Xperia. De uitschuifbare stylus is extra lang en zit toch mooi in de zijkant verborgen. HP voegde niets toe aan de Windows-interface. Je hebt de stylus dus echt wel nodig om alles te bedienen.
Oordeel: Van de drie Windows Mobile-gsm's met schuiftoetsenbordje is dit duidelijk de minste. Het ontwerp doet ons wat gedateerd aan. De autonomie is ook aan de beperkte kant. Dagelijks opladen is een must bij gemiddeld gebruik.
HP iPAQ VoiceMessenger
De compacte en lichte HP VoiceMessenger draait net zoals de verderop besproken Samsung C6625 Windows Mobile Standard 6.1. Die versie bedien je volledig met toetsen. Ze reageert ook iets sneller dan de Professional-versie van Windows Mobile. Maar in tegenstelling tot de Samsung C6625 heeft de VoiceMessenger geen minitoetsenbordje, wel een gewoon gsm-toetsenbordje. Dat bemoeilijkt het intikken van langere teksten. Ook de cursortoets werkt stroever dan bij de Samsung. Voor de rest is de VoiceMessenger compleet uitgerust. Deze smartphone biedt snellere 3G-verbindingen dan de Samsung C6625.
Oordeel: De HP iPAQ VoiceMessenger is compact, licht en naar Windows Mobile begrippen snel. Zijn prijs vinden we aan de hoge kant. Ook zijn autonomie zou beter kunnen.
HTC Cruise T4242
Dit is een compactere, lichtere en goedkopere HTC smartphone met Windows Professional 6.1 en TouchFLO 3D. Er is geen fysiek toetsenbord: je bedient hem met de kleine stylus of met je vingers. Deze smartphone is ook bedoeld als navigatiecomputer. Bevestigingsmateriaal voor in de auto en TomTom Navigator 7 met Benelux-kaarten zijn standaard meegeleverd. HTC FootPrints is een applicatie om foto's te verbinden aan Google-kaarten. Je kunt het beschouwen als een soort geografisch dagboek. Uiteraard moet dan wel de gps-module actief zijn, iets wat alleen buitenshuis lukt. Google Maps is trouwens ook standaard geïnstalleerd. Zowel TomTom als FootPrints kun je direct starten met vaste toetsen die zich onder het 2,8-inch schermpje bevinden.
Oordeel: Deze compacte en lichte Windows Mobile-smartphone moet het vooral hebben van zijn relatief lage prijs en uitgebreide navigatiemogelijkheden.
HTC Touch HD T8282
Uiterlijk lijken de Apple iPhone 3G en de HTC Touch HD T8282 redelijk goed op elkaar. De voorkant van beide smartphones wordt bijna volledig in beslag genomen door het grote aanraakgevoelige scherm. Dat van de HTC is zelfs nog iets groter. Onder het scherm zitten aanraakgevoelige bedieningsknoppen. Over TouchFLO 3D schreven we eerder al dat het de onderliggende Windows Mobile-interface niet helemaal kan verbergen. Apple's interface is vele malen beter. De broodnodige stylus steekt in het kastje en bengelt niet zoals bij de vergelijkbare Samsung Omnia aan een touwtje. Hoewel we dus onze bedenkingen hebben bij de manier van bedienen van de HTC Touch HD, moeten we wel toegeven dat dit een van de betere Windows Mobile-mobieltjes is die we hebben gezien. Het grote, heldere en duidelijke scherm is een erg sterk punt. In de praktijk dien je dit mobieltje dagelijks te herladen als je het op een normale manier gebruikt.
Oordeel: Dit is samen met de Sony Ericsson Xperia X1 een van de betere Windows Mobile Professional smartphones van deze test.
Samsung C6625 en SGH-i780
Deze twee Samsungs apen net zoals de Nokia E63/E71 het traditionele BlackBerry-ontwerp na, met scherm bovenaan, qwerty-toetsenbordje onderaan en in het midden de navigatietoetsen. De SGH-i780 is enkele millimeters groter en enkel grammen zwaarder dan zijn duurdere broer C6625 en heeft een aanraakgevoelig scherm. Dat kan worden bediend met de uitschuifbare stylus die verborgen zit in de zijkant of met het aanraakgevoelig vlakje dat zich midden onder het scherm bevindt. De C6625 draait Windows Mobile 6.1 Standard en wordt volledig met cursortoetsen en toetsenbord bediend. Deze versie van Windows Mobile reageert sneller dan de Professional tegenhanger op de SGH-i780. Beide smartphone kun je echter vlot met een hand bedienen. Het aanraakvlak op de SGH-i780 werkt verrassend goed: je kunt er de muiscursor perfect mee positioneren, waardoor je de stylus eigenlijk zelden nodig hebt. De C6625 is pas op de markt; die wat oudere SGH-i780 kun je voor relatief weinig geld op de kop tikken.
Oordeel: De C6625 werkt verrassend vlot voor een Windows Mobile-smartphone, al geven we toch licht de voorkeur aan de Symbian- en BlackBerry-interfaces. De SGH-i780 kun je vlot bedienen met de muiscursor. Het is de laagst geprijsde Windows Mobile-smartphone met aanraakscherm in deze test.
Eerder geteste Windows-smartphones
HP iPAQ 914c, HTC Touch Pro T7272, Palm Treo Pro, Samsung SGH-i900 Omnia en Sony Ericsson Xperia X1
SYMBIAN PLATFORM
Nokia E63
Nokia's E63 en E71 zijn duidelijk geïnspireerd op het BlackBerry-ontwerp en mikken op hetzelfde doelpubliek, namelijk zakelijke gebruikers die onderweg vooral intensief mailen en contacten onderhouden. De E63 is de goedkopere EDGE-only uitvoering van de E71. Het zijn platte en lichte, maar vrij lange en brede smartphones waarvan de voorkant netjes is ingedeeld in twee helften. De E63 is enkele millimeters breder en dikker dan de E71 en heeft een digitale camera met 2 in plaats van 3,2 megapixels. Bij de E63 ontbreekt ook de gps-chip die de E71 wel heeft. De E63 heeft wel een iets uitgebreider toetsenbordje dan zijn grote broer. Daardoor kun je er gemakkelijker tekens met accenten mee typen. De bovenste helft van deze smartphones bevat het heldere kleurenscherm. De onderste helft biedt plaats aan een volwaardig azerty- of qwertytoetsenbordje. Tussenin zitten de navigatietoetsen. Daarbij zijn vier configureerbare toetsen, die standaard rechtstreeks toegang verlenen tot lopende toepassingen, agenda, contacten en berichten. Je kunt deze smartphones desgewenst net zoals een BlackBerry in één hand houden en met de duim bedienen. De onderliggende besturingssoftware en de mogelijkheden zijn grotendeels die van de Nokia N96, maar de bediening is duidelijk meer afgestemd op zakelijke gebruikers die veel onderweg zijn.
Oordeel: De Nokia E63 (en de eerder besproken E71) zijn ideale smartphones voor zakenmensen die veel onderweg zijn en constant in verbinding moet blijven met hun medewerkers en klanten. Van alle geteste smartphones biedt de E63 het meeste waar voor zijn geld. Als je ook 3G en GPS wenst dan is de prijskwaliteitverhouding van de E71 onklopbaar in dit testveld. Bovendien is deze smartphone een van onze drie topscorers.
RIM BlackBerry Storm 9500
De Storm is de eerste BlackBerry zonder fysiek toetsenbord en met aanraakgevoelig scherm. Het scherm is prachtig, minstens zo goed als dat van de iPhone. Je bedient de Storm volledig met je vingers. Onder het scherm zitten twee telefoontoetsen, een menutoets en een terugkeertoets. Het virtuele toetsenbord van de Storm lijkt erg op dat van de iPhone. Het werkt echter beter omdat RIM dit gecombineerd heeft met een klikbaar scherm. De toetsen lichten op als je er een vinger boven houdt, maar ze wordt pas geactiveerd als je het scherm indrukt. De tactiele ervaring is bijna dezelfde als bij een fysiek toetsenbord. Het idee is briljant, maar nog niet helemaal perfect uitgevoerd. Het klikscherm heeft maar een sensor en die zit in het midden. Virtuele toetsen aan de zijkanten zijn dus minder gevoelig en dat leidt nogal eens tot typefouten. Een fysiek toetsenbord is nog altijd sneller, maar dit nieuwe systeem komt er toch aardig bij in de buurt. Bij normaal gebruik zul je de Storm minstens om de twee dagen moeten opladen.
Oordeel: Het is even wennen voor ervaren BlackBerry-gebruikers, maar het virtuele kliktoetsenbord van de Storm 9500 kan het fysieke toetsenbordje van de andere BlackBerry's bijna vervangen. Bijna, want het werkt nog niet helemaal perfect. Toch zijn we er fan van.
Eerder geteste BlackBerry
Eerder geteste smartphones met andere platformen
Conclusie
De aanraakinterface van de Apple iPhone blijft verre superieur aan die van de naäpers. Maar de iPhone heeft op zakelijk gebied nog heel wat tekortkomingen. Het is bovendien ook een erg dure smartphone, die in deze test zelfs de allerlaagste prijskwaliteitscore haalt. In deze test leggen we de nadruk op de zakelijke functies. Dan scoren de Nokia E71, de RIM BlackBerry Storm 9500 en de Sony Ericsson Xperia X1 het best. De Nokia E63 biedt veruit de beste prijskwaliteitverhouding, op voorwaarde dat EDGE-snelheden voor jou voldoende zijn. Moet het meer zijn, ga dan voor de eveneens relatief goedkope Samsung C6625.
Straling
Een van onze nieuwe testcriteria is de SAR (Specific Absorption Rate), zeg maar de stralingsuitstoot van een smartphone. We trekken punten af van de objectieve prestatiescore voor hogere SAR-waardes. Dit theoretische getal, uitgedrukt in Watt/kg, geeft het tempo aan waarmee RF (Radio Frequentie)-energie door het menselijk lichaam wordt geabsorbeerd. De SAR van een gsm mag in Europa niet hoger liggen dan 2 Watt/kg (gemiddeld gemeten op een volume van tien gram menselijk weefsel). Het Duitse Bundesamt für Strahlenschutz (Duitse departement voor stralingsbescherming) adviseert geen mobieltjes met een SAR-waarde van boven de 0,6 W/kg te gebruiken. Smartphones zitten vaak echter (ver) boven deze SAR-waarde. Alleen de volgende smartphones hebben een SAR-waarde lager dan 0,6 W/kg en behoren dus tot de ‘veiligste' die we hebben getest: RIM BlackBerry Storm 9500, HTC Touch Cruise, Samsung C6625, Samsung SGH-i780 en HP iPAQ Data Messenger. De Apple iPhone 3G, HP iPAQ Voice Messenger en Samsung Omnia zitten maar een klein beetje boven 0,6 W/kg. Alle andere smartphones in deze test scoren hoger, soms veel hoger (1,33 voor de Nokia E71 en E63; 1,47 voor de Sony Ericsson Xperia X1; 1,5 voor de Palm Treo Pro).
Prestatietabel smartphones 2009
De vele criteria waarop we de smartphones hebben beoordeeld vind je samen met alle technische specificaties in de bijbehorende tabel. De prestatietabel vind je hier. We hebben punten gegeven voor objectieve criteria (uitrusting, draagbaarheid). Dat resulteert in een functionaliteitsscore van maximaal honderd. Daarnaast hebben we ook punten gegeven op subjectieve criteria zoals de bouwkwaliteit, de schermkwaliteit, het bedieningsgemak, de extra mogelijkheden, de prestaties en onze algemene indruk. Dit levert een subjectieve score van nog eens maximaal honderd punten op. Beide tellen voor de helft mee in de uiteindelijke prestatiescore. De smartphone met de hoogste prestatiescore (eveneens van honderd) krijgt van ons het label ‘Top'. We berekenden voor elke smartphone ook een prijsprestatiescore. Daarin tellen de prestatiescore en de prijs elk voor de helft mee. We baseerden ons op gemiddelde straat- en webprijzen. De smartphone met de hoogste prijsprestatiescore krijgt het label ‘Best'. We houden rekening met een foutenmarge van 2 procent.
In de laatste alinea is sprake van toegekende punten (2x max 100). Deze staan echter nergens vermeld, ook niet in de PDF. Kan dit misschien nog worden toegevoegd?
Hoewel de E63 een mooi toestel is, klopt de tip over EDGE helaas niet helemaal. In Nederland is er namelijk geen enkel EDGE-netwerk meer actief (Telfort had er een totdat het door KPN werd overgenomen). Dat houdt in dat je in plaats van UMTS-snelheden geen EDGE-, maar slechts GPRS-snelheden krijgt. Daar waar EDGE nog enigszins met UTMS vergelijkbare snelheden wist te halen, val je met GRPS terug tot ouderwetse inbelmodemsnelheden. Dat is toch een erg groot verschil!
Inderdaad Peter,
Ik mis ook de beoordeling. De tabel bevat alleen maar de specificaties.
Jammer.
Peter en Henk: per vergissing is de tweede tabel (die met de punten) niet geplaatst; dat wordt alsnog zsm in orde gebracht, dus watch this space.
Maarten: ik was hier niet van op de hoogte; de E63 is dan inderdaad niet echt bruikbaar in Nederland, dus zal je als je zulk een soort toestel wil voor zijn grotere en iets duurdere broer moeten gaan.
De prestatietabel is inmiddels toegevoegd (zie het kader Prestatietabel). Onze excuses voor deze nalatigheid. Dank voor het melden van de omissie!