Afgelopen donderdag was ik aanwezig bij de presentatie van het boek ‘Open source en standaarden’ dat aan staatssecretaris Heemskerk werd overhandigd. Dit boek is een lesboek voor het hoger onderwijs wat onder redactie van Jo Lahaye tot stand is gekomen en waar Arnoud Engelfriet en ikzelf het juridische hoofdstuk voor ons rekening hebben genomen. De presentatie was voor de staatssecretaris een mooie gelegenheid om de uitbreiding van het budget van NoiV aan te kondigen.
Wat mij echter opviel was dat vrijwel alle sprekers bij die gelegenheid open source en open standaarden (door sommigen afgekort tot ‘standaarden') aanprezen omdat het goed en goedkoper zou zijn. Daarmee wordt iedere keer weer de indruk gewekt dat open source ‘anders' is op een bijna kwantitatief tastbare wijze. En gezien de telkens weerkerende oeverloze discussies tussen ict'ers op discussiefora, zoals bijvoorbeeld die van Computable, lijkt de wereld uiteen te vallen in twee groepen: gelovigen en ongelovigen met betrekking tot open source-software en open standaarden. Zelfs mijn eigen collega's laten zich met enige moeite zo onderverdelen, het ene kamp wil vooral iets wat het beste samenwerkt met de huidige (veelal closed source) omgeving, het andere kamp gaat er haast vanzelfspreken van uit dat het gebruik van open source en standaarden tot een ideale situatie zal leiden en kan het allemaal niet hard genoeg gaan. De gelovigen en de ongelovigen wisselen veelal standpunten uit zonder werkelijk naar de argumenten van het andere kamp te luisteren, laat staan er werkelijk op in te gaan. Weinig bevredigend en al helemaal niet vruchtbaar (mijn collega's zijn daar uiteraard positieve uitzonderingen op).
Naar mijn mening lopen een aantal misvattingen door elkaar die bijdragen aan deze spraakverwarring:
1. Open source en open standaarden zijn iets bijzonders.
2. Open source en open standaarden hebben concrete korte termijn voordelen.
3. Als we maar een open desktop krijgen, dan wordt het zichtbaar en komt de rest ook wel goed.
Misvatting 1, dat het iets bijzonders is, is een typische ict-mystificatie. Buiten ict-land vindt iedereen het doodnormaal dat motorkappen van auto's niet dichtgelast zijn en dat ze door iedereen onderhouden kunnen worden. En ook vinden we het normaal dat autosturen aan de linkerkant zitten in landen waar men rechts rijdt en dat we naar een bijna willekeurige benzinepomp kunnen om te tanken. De voordelen daarvan zijn zo evident dat we er nauwelijks bij stilstaan. Alleen in ict-land zijn we zo gewend geraakt aan monopolies dat om de wereld minder abnormaal te maken overheidsbeleid noodzakelijk lijkt om overheden uit deze abnormale situatie te laten geraken. Openheid is dus niet bijzonder, ict-land is bijzonder.
Misvatting 2, dat het korte termijn voordelen heeft, is minstens zo groot. Keer op keer wordt weer geschermd met het ontbreken van licentievergoedingen. En wordt gediscussieerd over de vraag of omschakelkosten meegerekend moeten worden in de ‘total cost of ownership'. De voordelen zijn in de praktijk soms heel tastbaar, maar vooralsnog lijken dat uitzonderingsgevallen. Het enige voordeel dat het biedt en wat voor beleidsmakers relevant is, is dat beslissingsruimte van organisaties met betrekking tot ict op de lange termijn gewaarborgd wordt. En beslissingsruimte vertaalt zich potentieel in kostenvoordelen doordat men zakelijker om kan gaan met leveranciers. En dan benadruk ik ‘potentieel', want zakelijk kunnen omgaan is nog geen garantie dat er zakelijk wordt omgegaan. Betekent dan dat open source en standaarden niet relevant zijn? Integendeel, ik zou de stelling willen poneren dat een organisatie die geen voorkeur heeft voor open standaarden en bij gelijke bekwaamheid niet kiest voor open source-software, per definitie niet in staat zal zijn om concreet de eigen informatiehuishouding te bepalen. Met name open standaarden zijn een basisvoorwaarde voor het vermogen om aan architectuur te kunnen doen. Als die er niet zijn, dan is men bij voorbaat veroordeeld tot de blauwdrukken van de leverancier, of deze nu Microsoft, Oracle of IBM heet. En dat kan een bewuste keuze zijn of een gecalculeerd ondernemingsrisico. Niets mis mee.
Misvatting 3 is de fixatie op de desktop. Het zal de zichtbaarheid wel zijn, maar het lijkt wel een heilige graal te zijn geworden. Wat jammer is, want de desktop is maar een toegangspoort tot de werkelijke bedrijfsapplicaties. Die deels op de desktop draaien, maar veelal op servers elders in de organisatie. En juist daar gebeurt het en zijn bepaalde aspecten van open source en open standaarden vele malen meer relevant. Want de kwaliteit van een tekstverwerker wordt op geen enkele wijze beïnvloed door de vraag of de broncode toegankelijk is (uiteraard wel als het gaat om de uitwisselbaarheid van documenten door middel van open standaarden). De kwaliteit van een bedrijfssysteem waarin beslisregels voor bijvoorbeeld sociale zekerheidswetgeving in vervat zijn veel meer. Komt nog eens bij dat veel van deze bedrijfssystemen branchespecifiek zijn met een beperkt aantal potentiële leveranciers. En die zijn zelden te beroerd om maatwerk wat op kosten van een klant ontwikkeld is, generiek te maken en nog vele malen opnieuw te verkopen aan branchegenoten. Wat zeker bij overheidssystemen toch een inefficiënte besteding van gemeenschapsgeld is, hoezeer ik de handigheid van desbetreffende leveranciers ook bewonder en hoe weinig ik hen hun winstmarge ook misgun.
De boodschap zou volgens mij dan ook moeten zijn dat overheidsinformatiesystemen transparant moeten zijn (en niet alleen financiële systemen, maar ook beslissingsondersteunende systemen), burgers, bedrijven en semi-overheden niet tot bepaalde leveranciers veroordeeld mogen worden (bijvoorbeeld door aangiftesoftware alleen voor Windows uit te brengen, of elektronische examens alleen onder Windows af te nemen) en dat gemeenschapsmiddelen op efficiënte wijze worden ingezet (dus dat overheden geen licenties moeten betalen voor wat met overheidsgeld is ontwikkeld). En dat die eisen buiten ict-land doodgewoon zijn en dat de ict maar eens op moet groeien naar een volwassen bedrijfstak waarin die eisen ook gemeengoed worden, al was het maar omdat de mededinging voldoende fungeert. Dat open standaarden dan verplicht zijn en open source software veelal de meest logische keuze wordt is dan ook voor beslissers evident. En die open desktop komt er dan ook ooit nog wel. Wellicht wordt het eens tijd om een voorbeeld te stellen, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van overheidsspecifieke software aan te besteden met als knock-out eis open standaarden en als wens open source-software.
Helder en duidelijk: ik heb er nauwelijks iets aan toe te voegen. Partijen in kampen duwen lijkt wel een reflex geworden te zijn. Argumenten tellen niet meer. Naar de voorgangers van de Open Source Pinkstergemeente ben je gewoon voor of tegen. En alles wat er geroepen wordt is waar. Vandaar dat leveranciers de handen ineen geslagen hebben door een vereniging op te richten: OSSLO.
Dit is wederom een opninie en geen feitenopsomming
BV over ‘misvatting 1’ motorkappen zijn niet dichtgelast..klopt..maar het recept van Coca Cola is wel geheim. Hoezo is openheid normaal? Het is juist normaal om alles geheim te houden zodat het niet nagemaakt wordt.
De motorkap van Windows is open..je kan de registry bewerken naar hartelust. Een monteur die weet wat hij doet kan windows zo onderhouden, een prutser zal het slechter laten lopen. Wij rusten onze motorkappen openheid zaak verder..
De overheid verspild al genoeg geld.. kies voor het systeem wat het voordeligste is..open of niet is geen argument.
En weer kunnen we voorbeelden die aangedragen worden op verschillende manieren uitleggen…. en iedereen heeft gelijk.
Mijn opinie:
Als je als overheid diensten aanbied aan burgers moet je ervoor zorgen dat deze dienst door ieder burger is te gebruiken, ongeacht de door hem/haar gebruikte applicaties. Het kiezen voor open standaarden ligt hier dan voor de hand.
Het stimuleren van open source vanuit een soort verplichting zal nooit gaan werken… Bij mij wekt dit een beeld op dat Open Source dus slechter is, want als het beter was gebruikt iedereen het vanzelf wel.
Ik ben groot voorstander van Open Source en Open Standaarden. Niet alleen omdat het goedkoper zou zijn, maar vooral omdat ik dan vrij ben om thuis op mijn Linux omgeving en op mijn werk op een Microsoft omgeving dezelfde bestanden en een aantal dezelfde applicaties te kunnen gebruiken.
Voor bedrijven met een langere termijnvisie moet aanspreken dat closed bestandsformaten na verloop van tijd niet meer worden ondersteund en je wellicht voor veel geld bij de originele leverancier moet vragen of die oude applicatie X werkend gemaakt kan worden onder Operating Systeem Y.
OpenSource software doet in veel gevallen zeker niet onder voor Closed software. Pas als je weet wat er wel/niet mogelijk is, kan je een ECHTE KEUZE maken.
Jan, bovenaan staat Open Source/Opinie, geen onlogische plaats om opinies in plaats van opsommingen te spuien. Overigens heb je gelijk dat vergelijkingen altijd enigszins mank gaan. De windows registry vergelijken met een automotor gaat dat zeker. Wat bedoel je met ‘het voordeligste’? Voordelig bij aanschaf, voordelig in exploitatie? Denk je niet dat een leverancier die een situatie kan cre?ren dat iedereen zijn software moet gebruiken als de overheid die ook gebruikt het niet desnoods gratis aan de overheid zal geven? Dus voordeligste voor wie?
@Jan
De motorkap van Windows is open..je kan de registry bewerken naar hartelust.
Klopt, jammer genoeg krijg je niet het gereedschap om ‘under the hood’ nog even wat te vervangen want daar heb je speciaal gereedschap voor nodig wat op de autobahn verboden is.
Tsja.. bekende voors en tegens uiteraard. Wel duidelijk geformuleerd en goed onderbouwd. Zelf hoop ik dat de discussie uiteindelijk niet meer gaat over open source vs closed source, maar over functionaliteit, performance, stabiliteit, open standaarden en strategische voordelen.
Ik hoor ook nooit discussies over MS Office vs Lotus Symphony, ondanks dat het laatste een gratis pakket is. Maar geen Open Source dus niet interessant?
Als voor bedrijf X Microsoft Office beter is dan OpenOffice, vooral doen. Niet elke situatie vraagt om Open Source, en de een wil ook een Fiat en de ander een Ferrari. Zelfs als de motorkap dichtgelast zou zijn.
Ik ben het wel eens dat de echte voordelen van open source vooral aan de serverkant zitten: CRM, ERP en andere business applicaties. Juist DAAR kun je door customizing, open standaarden en meer integratiemogelijkheden met andere systemen bedrijfswinst boeken. Wie gaat de source van OpenOffice aanpassen?
Naar mijn mening is de open source markt pas volwassen als de ‘standaard’ kampen niet meer met elkaar hoeven te discussieren.
Jammer van het voorbeeld van de motorkap. Zulke voorbeelden gaan altijd mank in deze discussie. Verder vind ik het een goed uitgebalanceerd stuk, weliswaar van een duidelijke voorstander maar niet de rare stellingen die je te vaak tegenkomt als “je betaalt geen licentie *dus* is open source goedkoper”.
Open standaarden hoor je m.i. als harde eis te stellen. Tien applicaties vervangen omdat het allemaal niet samenwerkt met een nieuw programma dat geen open standaarden hanteert is van de gekke. Of je nu wel of niet open source-software gebruikt is dan een stuk minder belangrijk. Je kunt dan tenminste kijken naar totale kosten, inclusief implementatie en onderhoud, naar de output – kan elk besturingssysteem ermee overweg als het software is die ‘naar buiten’ moet, zoals aangiftesoftware.
Wil de discussie volwassen worden dan moeten beide kampen willen zien dat beide voor- en nadelen hebben. Tot die tijd blijft het afhankelijk van individuele pragmatici met beslissingsmacht, en dat is jammer.