Computable zet het opmerkelijkste nieuws van het afgelopen jaar op een rij. Het was een roerig jaar met veel ingrijpende gebeurtenissen als overnames, mislukte projecten en de gevolgen van de economische neergang.
Afgelopen jaar was het jaar van de kredietcrisis, mislukte ict-projecten, moeizame cao-onderhandelingen, het nieuwe Android en het oude XP. Computable zet de belangrijkste gebeurtenissen van 2008 onder elkaar.
Kredietcrisis
De economische neergang raakt de ict-sector genadeloos. Een voor een komen ondernemingen in het nieuws met winstwaarschuwingen, kwartaalverliezen en teruglopende orderportefeuilles. In de eerste helft van 2008 gebeurt dat voornamelijk nog buiten Nederland, maar na de zomer zijn ook de Nederlandse bedrijven aan de beurt.
Veel ondernemingen besluiten personeel te ontslaan. Met de banenreducties hopen ze hun bedrijfsvoering efficiënter te maken en zich te wapenen tegen het zware weer dat ze in 2009 verwachten. Bij de vorige neergang, rond de eeuwwisseling, hielden veel ict-bedrijven hun personeel te lang vast. Dat leidde volgens veel economen tot het klappen van de internetbubble in 2001.
Aan het eind van het jaar vinden de vijf grootste ict-dienstverleners van Nederland een nieuwe manier om kosten te besparen. Ordina, Getronics, Logica, Capgemini en Atos Origin verzoeken hun onderaannemers de tarieven te verlagen. Het gaat dan om verlagingen van zeven tot vijftien procent. Volgens de ondernemingen vragen de klanten om lagere tarieven.
Voor tenminste één ict-bedrijf is de huidige crisis te veel van het goede. In de laatste dagen van het jaar spreekt de rechter het faillissement uit over BI4U, een aanbieder van oplossingen voor business intelligence. Een ander bedrijf, MaxData, sluit in Nederland zijn deuren en trekt zich terug op de Duitse markt.
Branche
Eind maart maakt het Nederlands-Britse olieconcern Shell bekend drie miljardencontracten te hebben afgesloten voor de uitbesteding van een groot deel van zijn ict. Het is de grootste outsourcingsdeal van 2008. EDS gaat wereldwijd het beheer voor 150.000 gebruikers in honderd landen verzorgen, deels in samenwerking met Getronics. De dienstverlener neemt 1500 ict-professionals van Shell over. AT&T regelt de levering, het beheer en het onderhoud van de wereldwijde communicatie-infrastructuur dat ruim 1500 Shell-locaties met elkaar verbindt. T-Systems wordt verantwoordelijk voor de wereldwijde hosting en opslag. Hiertoe neemt het bedrijf de infrastructuur en het personeel van Shells datacenters over.
Deels uit kostenoverweging staat de cao bij Atos Origin onder druk. De ict-dienstverlener en de vakbonden kunnen het niet eens worden over de wijze waarop lonen worden geflexibiliseerd en gedifferentieerd. In april organiseren de bonden de allereerste Nederlandse ict-staking, waaraan een paar honderd medewerkers van Atos Origin deelnemen. Een externe bemiddeling kan in het najaar niet voorkomen dat de automatiseerder de cao eenzijdig opzegt en besluit om in het vervolg alleen met de ondernemingsraad en niet met de bonden over de arbeidsvoorwaarden te spreken. Bij andere dienstverleners met een cao komt de overeenkomst uiteindelijk wel tot stand: EDS en T-Systems. Bij Getronics duren de cao-onderhandelingen ook nog voort.
In juli maakt Getronics bekend vier van de vijf divisies van bedrijfsonderdeel Business Application Services (BAS) voor 255 miljoen euro te verkopen aan branchegenoot Capgemini. Met een omzet van ongeveer driehonderd miljoen euro, 2200 medewerkers en meer dan zeshonderd projecten is BAS een belangrijke spelers op de Nederlandse ict-markt. Business Solutions, de nog onverkochte BAS-divisie, komt aan het eind van 2008 in handen van Total Specific Solutions (TSS) en gaat verder onder de naam PinkRoccade Local Government en PinkRoccade Healthcare.
Ben Verwaayen zwaait in augustus 2008 af als algemeen directeur van de Britse telecomreus BT. Een maand later wordt bekend dat de Nederlander gaat leidinggeven aan Alcatel-Lucent, dat mede door cultuurverschillen tussen het Franse Alcatel en het Amerikaanse Lucent Technologies dan al zes kwartalen op rij dieprode cijfers boekt. Toch treft Verwaayen er geen ‘kolkende watervallen van bloed' aan, iets wat hij als buitenstaander wel verwachtte. "Ik heb hard gezocht, maar niets gevonden".
Overheid
In juni presenteert de Algemene Rekenkamer een onderzoeksrapport over ict-projecten bij de overheid. Het onderzoek werd uitgevoerd naar aanleiding van berichten dat de overheid jaarlijks vier tot vijf miljard euro verspilt aan zulke projecten. Het rapport toont er inderdaad veel misgaat bij overheids-ict. "Dat is altijd zo aan het begin van een technologische revolutie", vertelt Rekenkamer-president Saskia Stuiveling. "Dan denkt iedereen dat de techniek het wel zal oplossen. Maar dan blijkt dat via de techniek een organisatieprobleem ontstaat en via de organisatie een techniekprobleem." De Rekenkamer waagt zich niet aan een gedetailleerd rijksbreed onderzoek. Stuiveling: "Het is een ononderzoekbaar probleem."
Mede naar aanleiding van het rapport van de Rekenkamer stelt de overheid wel een aantal chief information officers (cio's) aan. Maarten Hillenaar wordt directeur Informatiseringsbeleid Rijk, ook wel rijks-cio genoemd. Hij moet de cio's die op elk van de dertien ministeries worden aangesteld, aansturen. Ook de Belastingdienst en Gemeente Amsterdam krijgen een eigen cio. De functies zijn nodig omdat keer op keer blijkt dat de organisaties centrale aansturing van de ict missen.
Mislukt
In januari 2008 weten onderzoekers van de Nijmeegse Radboud Universiteit de Mifare Classic-chip van fabrikant NXP te kraken. De kraak trekt een spoor van vernieling door Nederland. Het is de meest gebruikte contactloze chipkaart ter wereld en zit onder andere in de toegangspassen voor ministeries (de rijkspas), defensieterreinen (de defensiepas) en in de ov-chipkaart. De fabrikant raadt gebruik van de chip in toegangspassen af. Mede daarom heeft de overheid inmiddels besloten de rijks- en defensiepas te voorzien van een beter beveiligde chip. De ov-chip blijft voorlopig voorzien van de Mifare Classic-chip.
Halverwege juni 2008 legt uitkeringsinstantie UWV de nieuwbouw van de Wia definitief stil. Automatiseerder Logica bouwde ruim 2,5 jaar aan het ict-systeem dat de opvolger van de WAO in goede banen moest leiden. De kosten bedroegen inmiddels 89,6 miljoen euro. De door Computable gesproken ict'ers die bij het project betrokken waren, legden de schuld bij de niet-onafhankelijke projectaansturing, te krappe budgetten en het ontbreken van goede specificaties. De noodoplossing die UWV de afgelopen jaren gebruikte, blijft ook de komende vijf jaren in gebruik.
In juli 2008 wordt de ict-wereld opgeschrikt door een cruciaal beveiligingslek in het domain name system (DNS), dat onderzoeker Dan Kaminsky ontdekt. Door het lek kunnen kwaadwillenden het internetverkeer dat loopt via een gehackte DNS-server, overnemen. Daardoor kan bijvoorbeeld mail afvangen en websitebezoekers omleiden naar nepsites. Het gevonden lek zou een serieuzere bedreiging vormen dan eerdere DNS-zwakheden. In de weken die volgen, worden wereldwijd de meeste DNS-servers en programma's gepatcht. Netwerkleverancier Cisco roept zelfs op om servers tijdelijk uit te schakelen. Bij Apple duurt het lang voordat een deugdelijke patch beschikbaar komt. Na het patchen blijken veel machines toch onvoldoende beveiligd. In Nederland patchen systeembeheerders slechter dan hun buitenlandse collega's, ondanks oproepen in de media.
In juli 2008 legt Atos Origin de bouw van een nieuw verkeersleidingsysteem voor spoorbeheerder ProRail stil. De projectkosten liepen veel hoger op dan de beoogde 1,7 miljoen euro waarvoor de dienstverlener de opdracht had binnengehaald. Anonieme bronnen rond het project meldden dat het project ‘door interne misrekeningen financieel helemaal leegliep op de uitvoering van het contract'. De kosten voor de opdrachtgever zijn dan inmiddels opgelopen tot vijf miljoen euro. ProRail besluit de nieuwbouw in eigen hand te nemen, als onderdeel van nieuw beleid om meer ict-taken zelf uit te voeren. Minister Eurlings (Verkeer en Waterstaat) spreekt na kamervragen zijn vertrouwen uit in de keuze van ProRail. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) concludeert na onderzoek dat de spoorbeheerder te specifieke eisen stelt aan verkeersleidingssysteem, waardoor standaardisatie niet mogelijk was.
Overig
De strijd om de besturingssystemen krijgt een nieuwe wending met de introductie van Android. Internetreus Google bouwt het opensourceplatform in eerste instantie voor mobiele telefoons. Al snel committeren enkele grote mobieltjesfabrikanten zich aan Android. In september 2008 komt het Taiwanese HTC als eerste op de markt met een op Android draaiende smartphone: de G1. Andere fabrikanten komen pas in 2009 met zulke toestellen op de markt.
Het lukt Microsoft maar niet om besturingssysteem Windows Vista groot te maken. Nog altijd draait nog geen twintig procent van de computers op Vista. Grootste concurrent van Vista is Windows XP, waarvoor de ondersteuning steeds wordt verlengd. Die is nog altijd veruit het favoriete systeem. Microsoft-baas Steve Ballmer zegt dat bedrijven Vista kunnen overslaan in afwachting van opvolger Windows 7. Ook Firefox groeit in populariteit, hoewel eigenaar Mozilla zich zorgen maakt over het achterblijvende gebruik in Nederland.
Met de standaardisering van bestandsformaat Office Open XML (OOXML) door de internationale standaardiseringsorganisatie ISO is Microsoft waarschijnlijk wel blij. Het formaat, dat grotendeels is gebaseerd op het kantoorsoftwarepakket Office, kan uiteindelijk op voldoende steun rekenen onder de verschillende landenorganisaties binnen ISO. Half augustus ging ISO over tot publicatie van de specificaties, terwijl er bezwaren waren geuit door enkele landenorganisaties. Microsoft zegt met de standaardisering alleen van alle gezeur af te willen.
2008 is ook het jaar dat de Nederlandse ict-sector afscheid moet nemen van een van zijn boegbeelden. Op vrijdag 21 maart overlijdt Eckhart Wintzen in zijn huis in Frankrijk. De 'zakenman met het uiterlijk van een hippie', was een van de markantste figuren die de Nederlandse automatiseringswereld heeft voortgebracht. Wintzen stond vanaf 1973 aan de wieg van het bedrijf BSO, dat in 1996 wordt omgedoopt tot Origin en in 2000 fuseert met branchegenoot Atos.
Een week later, op 28 maart 2008, overlijdt een andere belangrijke persoon uit de Nederlandse ict-sector: Martin Rem. Hij was sinds de oprichting in 2004 directeur van ICTRegie. Eind februari kreeg hij een koninklijke onderscheiding voor zijn verdiensten voor het ict-onderzoek in Nederland.
