Lopende contracten remmen de overstap naar open source software bij overheden. Bovendien hebben ict-beslissers door outsourcing weinig inspraak bij de keuze voor nieuwe software. Dat zeggen ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor ict binnen de overheid.
Zes procent van de ict-beslissers bij overheden zegt geen invloed te hebben op de keuze voor open of gesloten software, omdat projecten zijn uitbesteed. Volgens 28 procent is een overstap naar open source software de komende jaren nog niet aan de orde ‘wegens lopende contracten'.
Dat blijkt uit onderzoek onder ict-verantwoordelijken bij 764 overheidsorganisaties, waaronder provincies, gemeentes, waterschappen en een beperkt aantal onderwijsinstellingen. TNS NIPO voerde dit onderzoek uit in opdracht van Nederland Open in Verbinding (NOiV). 31 procent van de benaderde organisaties vulde een vragenlijst in. De onderzoekers vermoeden dat de resterende 69 procent minder bekend is met het actieplan NOiV. Dat plan moet de interoperabiliteit binnen de overheid vergroten door het gebruik van open standaarden en de afhankelijkheid van leveranciers verminderen door te kiezen voor open source software.
Twijfels
Slechts vier procent van de respondenten heeft geen twijfels bij het gebruik van open source software. De rest heeft één of meer twijfels, waarvan ‘ik verwacht problemen rond invoering, migratie en ondersteuning' het vaakst wordt genoemd, namelijk in 51 procent van de gevallen.50 procent twijfelt aan de compabiliteit met andere toepassingen. 42 procent verwacht minder ondersteuning te zullen ontvangen van andere leveranciers, en 33 procent verwacht dat open source-leveranciers minder ondersteuning bieden. Eén derde van de respondenten twijfelt bovendien aan de betrouwbaarheid, stabiliteit en/of veiligheid van open source software.
Op het gebied van open standaarden zijn er soortgelijke twijfels. Slechts 8 procent van de overheden heeft geen enkele twijfel over gebruik daarvan.
Bekendheid actieplan NOiV
De onderzoekers concluderen verder dat de meeste respondenten (85 procent) van de Haagse departementen het Actieplan NOiV kennen en weten wat er van de eigen organisatie wordt verwacht (73 procent geheel, 18 procent gedeeltelijk). Bij provincies weten de meeste medewerkers (29 procent geheel, 57 procent gedeeltelijk) wat er van hen wordt verwacht. Bij gemeenten en waterschappen is de bekendheid minder groot. Slechts 9 van de gemeentelijke ict-verantwoordelijken en 29 procent van de Waterschappen weet volledig wat er van hen verwacht wordt. Slechts 15 procent van de respondenten uit het onderwijs kent het Actieplan NOiV.
Plan Heemskerk
In december 2007 werd het actieplan ‘Nederland in open verbinding' door de Tweede Kamer aangenomen. Het plan van PvdA-staatssecretaris Frank Heemskerk heeft tot doel het gebruik van open standaarden en open source software bij de (semi-)publieke overheid te versnellen. Heemskerk wil de interoperabiliteit binnen de overheid vergroten door het gebruik van open standaarden en de afhankelijkheid van leveranciers te verminderen door het gebruik van open source software. Zo wil hij bovendien een ‘gelijk speelveld op de softwaremarkt bevorderen'.
Onderdeel van het actieplan is de invoering van een ‘comply-or-explain and commit'-principe, dat voorschrijft dat overheden (rijksdiensten vanaf april 2008 en overige overheden en instellingen vanaf december 2008) zich moeten verantwoorden wanneer ze open standaarden niet ondersteunen en moeten beloven dat in de toekomst wel te doen. Op januari 2009 moeten er daarnaast implementatiestrategieën zijn geformuleerd voor de aanbesteding, inkoop en het gebruik van open source software door alle ministeries. Een jaar later moeten die er ook zijn voor semi-overheden in het onderwijs, de zorg en de sociale zekerheid.
Tot slot schrijft het actieplan voor dat ODF uiterlijk in januari 2009 wordt ondersteund door alle ministeries en ‘mede-overheden'. De OpenDocument-indeling (ODF) of het OASIS Open Document Format for Office Applications, zijn een open standaard voor het opslaan en uitwisselen van tekstbestanden, rekenbladen, grafieken en presentaties.
Open source software
Er zijn vele soorten open source software. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat iedereen de oorspronkelijke code mag inzien en wijzigen, en iedereen de oorspronkelijke software onbeperkt mag gebruiken en kopiëren. Het bijzondere aan een programma met GNU General Public License (GPL)-licentie, is dat als een programmeur er iets aan verandert, hij dat gewijzigde programma ook weer onder een GPL-licentie moet verspreiden. Als iemand daarom vraagt, moet hij dus de broncode opnieuw vrijgeven.
Maar er zijn ook open source-licenties waarbij dat niet hoeft. Soms staat een licentie bijvoorbeeld toe dat een ander de broncode wijzigt, maar vervolgens om die nieuwe broncode een hek zet. Dan is het dus geen open source-software meer en hoeft die software ook niet meer gratis te zijn. Veel commerciële software is op die manier ontstaan. De marketingafdeling van een bedrijf heeft dan om een bepaald onderdeel van open source software een strik gedaan en verkoopt dat als pakket op de markt. Zo zijn er allerlei soorten licenties, die allerlei verschillende acties toestaan en/of verbieden.
Open standaarden
Open standaarden zijn ICT-standaarden die iedereen vrij mag gebruiken. Een voorbeeld is het ODF (Open Document Format), een standaard voor het uitwisselen van onder meer tekstbestanden.
Dat is dan weer mooi geregeld, de overheid die nauwelijks of niets te vertellen heeft als de ict geoutsourced is.
Je mag toch aannemen dat als je een outsourcecontract afsluit je daar wel bij bedingt dat je zelf nog inspraak hebt met wat ze bij je bedrijf gaan invoeren…?