De richtlijnen die het Ministerie van Economische Zaken heeft gepubliceerd over de toepassing van het plan Heemskerk, maken het voor overheden mogelijk hun verplichtingen te omzeilen. Dat zeggen open source experts.
Dat overheden voor ict-aankopen onder de vijftigduizend euro niet hoeven te voldoen aan het plan Heemskerk, biedt mogelijkheden voor ontduiking van dit plan. Dat leert een rondgang onder de open source experts van Computable.
Zelfstandig ict-consultant Jan van Leeuwen verwoordt het probleem kernachtig: "Het is toch duidelijk dat hiermee een eenvoudig mechanisme onstaan is om de verplichtingen te omzeilen. Iedere leverancier die niet met open standaarden werkt zal zijn afnemer met plezier helpen de projecten in kleinere te delen die allemaal onder die 50.000 euro komen. Met een paar goed klinkende beschrijvingen die geen slapende honden wakker maakt is zo een vrijbrief gegeven om gewoon verder te gaan zoals het altijd is gegaan."
Martijn Smit van Stone-IT, dat open sourceplatformen levert, bevestigt deze analyse: "Als Microsoft haar software opdeelt, en in pakketten onder de vijftigduizend euro aanbiedt, zal geen enkele overheid open worden." Zijn collega Jan van der Torn betreurt dat: "Mijn ervaring is dat overheden bijzonder geïnteresseerd zijn in open standaarden en ook bijzonder gemotiveerd om dergelijk standaarden te adopteren. De stok achter de deur van het plan Heemskerk, kan deze overheden helpen ook daadwerkelijk stappen te zetten. Een ondergrens van 50.000 euro helpt daar niet bij."
Salami-tactiek
Daarnaast is de vijftigduizend eurogrens multi-interpretabel. Dat zegt Henk van Cann, eigenaar van 2Value, dat diensten en oplossingen levert op het gebied van open source. Hij vraagt zich af waar de vrijstelling exact voor geldt: "Per uur of per jaar, per persoon of per afdeling?"
Toch kan de drempel nuttig zijn, omdat deze de bureaucratie vermindert. Dat zegt Siem Korteweg, midrange architect bij QNH: "De grens voorkomt dat overheden bij beperkte aanpassingen steeds weer moeten motiveren waarom ze logischerwijs weer kiezen voor uitbreiding van hun bestaande closed source producten. Daarom zal deze administratieve vereenvoudiging de acceptatie van het Plan Heemskerk bevorderen."
Korteweg vindt de drempel van vijftigduizend euro dan ook ‘een nuttige toevoeging, mits er voldoende toezicht is op de naleving bij bestedingen boven de vijftigduizend euro en op het toepassen van de salami-tactiek."
Plan Heemskerk
In december 2007 werd het actieplan ‘Nederland in open verbinding' door de Tweede Kamer aangenomen. Het plan van PvdA-staatssecretaris Frank Heemskerk heeft tot doel het gebruik van open standaarden en open source software bij de (semi-)publieke overheid te versnellen. Heemskerk wil de interoperabiliteit binnen de overheid vergroten door het gebruik van open standaarden en de afhankelijkheid van leveranciers te verminderen door het gebruik van open source software. Zo wil hij bovendien een ‘gelijk speelveld op de softwaremarkt bevorderen'.
Onderdeel van het actieplan is de invoering van een ‘comply-or-explain and commit'-principe, dat voorschrijft dat overheden (rijksdiensten vanaf april 2008 en overige overheden en instellingen vanaf december 2008) zich moeten verantwoorden wanneer ze open standaarden niet ondersteunen en moeten beloven dat in de toekomst wel te doen. Op januari 2009 moeten er daarnaast implementatiestrategieën zijn geformuleerd voor de aanbesteding, inkoop en het gebruik van open source software door alle ministeries. Een jaar later moeten die er ook zijn voor semi-overheden in het onderwijs, de zorg en de sociale zekerheid.
Tot slot schrijft het actieplan voor dat ODF uiterlijk in januari 2009 wordt ondersteund door alle ministeries en ‘mede-overheden'. De OpenDocument-indeling (ODF) of het OASIS Open Document Format for Office Applications, zijn een open standaard voor het opslaan en uitwisselen van tekstbestanden, rekenbladen, grafieken en presentaties.
Open source
Er zijn vele soorten open source software. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat iedereen de oorspronkelijke code mag inzien en wijzigen, en iedereen de oorspronkelijke software onbeperkt mag gebruiken en kopiëren. Het bijzondere aan een programma met GNU General Public License (GPL)-licentie, is dat als een programmeur er iets aan verandert, hij dat gewijzigde programma ook weer onder een GPL-licentie moet verspreiden. Als iemand daarom vraagt, moet hij dus de broncode opnieuw vrijgeven.
Maar er zijn ook open source-licenties waarbij dat niet hoeft. Soms staat een licentie bijvoorbeeld toe dat een ander de broncode wijzigt, maar vervolgens om die nieuwe broncode een hek zet. Dan is het dus geen open source-software meer en hoeft die software ook niet meer gratis te zijn. Veel commerciële software is op die manier ontstaan. De marketingafdeling van een bedrijf heeft dan om een bepaald onderdeel van open source software een strik gedaan en verkoopt dat als pakket op de markt. Zo zijn er allerlei soorten licenties, die allerlei verschillende acties toestaan en/of verbieden.
Open standaarden
Open standaarden zijn ict-standaarden die iedereen vrij mag gebruiken. Een voorbeeld is het ODF (Open Document Format), een standaard voor het uitwisselen van onder meer tekstbestanden.
Ik heb deze discussie ook op een ander forum al gehad en het is volgens mij een kwestie van (te) snel lezen. Ik vind de manier waarop het verwoord is trouwens ook wel erg onduidelijk.
De instructie bestaat in artikel 1 uit een a:, en een b:.
A:, gaat uit van een ICT-faciliteit die bij aanschaf meer kostte dan 50.000
Dus, een -bestaande- ICT-faciliteit.
En dan B:, daarin wordt gesproken over de aanschaf van een dienst e.d. Een -nieuwe- investering dus. Daar wordt ook geen drempelbedrag genoemd.
A en B zijn van elkaar losstaande voorwaarden. Elke nieuwe investering moet dus gewoon voldoen aan het actieplan, ook al is het bedrag lager dan 50.000.
Alleen voor bestaande investeringen is het drempelbedrag in het leven geroepen om gebruik te kunnen maken van de “explain” waardoor kapitaalvernietiging wordt voorkomen.
Vervolgens is er een artikel 1 – toeliching, en die zorgt voor nog meer verwarring.
In de eerste alinea wordt het stuk onder artikel 1- A: toegelicht ( Tot aan: “De definitie van het begrip aanschaf … “) en vanaf daar wordt het stuk onder artikel 1- B: toegelicht.
En dan klopt het nog steeds. Ik ben het bij voorbaat helemaal met iedereen eens dat het een zeer onduidelijk en tegenstrijdig lijkend stuk is.